ครูบารินไซ

ภาพครูบารินไซ กิเจ็น ศิษย์เอกครูบาฮวงโป

บันทึกของผู้แปลไทย :

" รินไซ " อาจารย์เซ็น ข้าพเจ้าแปลออกมาจากที่มาในหนังสือภาษาอังกฤษสองเล่ม
คือหนังสือ Ch 'an And Zen Teaching ของอุบาสก ลู ก ' วน ยู หรือ ชาร์ลสลุค
ในบทที่ ๓ ที่มีชื่อว่า The Lin Chi Sect ( Rinzai Zen ) กับหนังสือ The Zen Teaching
Of Rinzai ซึ่งนาย IRM-GRAD SCHLOEGL เป็นผู้แปลออกมาจากฉบับจีนอีก
เล่มหนึ่ง

ในเล่มแรกคือเล่มที่เขียนโดยอุบาสก ลู ก ' วน ยู นั้นข้าพเจ้าได้เลือกแปลแต่เฉพาะ
ที่เห็น ว่าสำคัญดังที่ปรากฏในภาค ๑ ที่ผ่านมาแล้วทั้งหมด ซึ่งจะเป็นเครื่องใช้ให้
เห็นประวัติดั้งเดิมที่แท้จริงของมาสเตอร์รินไซ

เมื่อพูดถึงอุบาสก ลู ก ' วน ยู ก็ดูเป็นผู้อาวุโสในเรื่องของเซ็นมากพอสมควร
พอทราบประวัติอยู่บ้างว่าเป็นชาวจีน แต่เดิมอยู่ประเทศจีนผืนแผ่นดินใหญ่
และเป็นสานุศิษย์ของ มาสเตอร์ฮู ยุน อาจารย์เซ็นยุคสุดท้ายของจีนผู้ซึ่งเพิ่งจะ
มรณภาพ ไปเมื่อวันที่ ๑๓ ตุลาคม ค.ศ. ๑๘๕๙ ( พ.ศ. ๒๕o๒ ) นี้เอง มาสเตอร์
ฮูยุน เป็นอาจารย์เซ็นพ้องยุคกับ พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ของไทยเรา มรณภาพ
ที่ภูเขายุนชู ' เมาน์เทนมลฑลเกียงชิ ประเทศจีนขณะที่ท่านมรณภาพมีที่บอกว่า
อายุของท่านได้ ๑๒o ปี และกล่าวว่าอายุในธรรมของท่านได้ถึง ๑o๑ ปี
ข้อนี้ทำให้ทราบว่า มาสเตอร์ฮู ยุน ท่านนี้ ข้าพเจ้าเองยังไม่ได้ค้นคว้า แต่ก็ได้
ทราบเหมือนกันว่ายิ่งใหญ่มหาศาลเช่นเดียวกับ พระอาจารย์มั่น ของเราเลย
ทีเดียว และถ้ามีบุญหรือหากว่าเป็นไปได้ ข้าพเจ้าคงจะได้นำปฏิปทาอัน
มหัศจรรย์ของ มาสเตอร์ฮู ยุน มาเล่าสู่กันฟังอีกเรื่องหนึ่ง แต่ถ้าหาบุญไม่
ก็สุดแต่กรรมของข้าพเจ้ากับท่านนั่นเป็นแท้

มาพูดถึงอุบาสก ลู ก ' วน ยู กันอีกครั้ง ข้าพเจ้าไม่แน่ใจว่าขณะนี้ ( พ.ศ.๒๕๒๓ )
เขาจะยังมีชีวิตอยู่หรือเปล่า ถ้าข้าพเจ้าไม่ผิดก็ดูเหมือนว่า หนังสือเรื่องนิกาย
เซ็นทั้งห้าเล่มนี้เขาเขียนเมื่อตนเองมีอายุอานามปาเข้าไปตั้ง ๖o แล้ว ( ค.ศ. ๑๙๕๙ )
ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเขาได้อพยพจากประเทศจีนเข้ามาตั้งรกราก
อยู่ในฮ่อง ที่เขียนหนังสือเล่มนี้ก็เขียนที่ฮ่องกงนั่นเอง แต่ถึงอย่างไรศรัทธาและ
ความซาบซึ้งตรึงใจของเขาก็ยังมิได้เสื่อมคลายไปจากพระอาจารย์ที่รักคือ มาสเตอร์
ฮูยุน ของเขาเลย ตามที่มีข้อความภาษาอังกฤษที่เขาบันทึกเองอยู่ตอนหนึ่งว่า :

To the memory of my late master , the Venerable Hsu Yun , the right dharma
eye of this generation , who passed away on 13 October 1959 on Yun ch' u
mountain , Kiangsi , Chaia , in his 120 th year at the Dharma age of 101

ซึ่งแปลได้ความว่า :

เพื่อความทรงจำแด่พระอาจารย์ผุ้ล่วงลับของฉันท่านอาจารย์ ฮูยุน ผู้รู้เห็นธรรม
ถูกต้องถ่องแท้ของยุคนี้ ผู้ที่ท่านละจากไปเมื่อ ๑๓ ตุลาคม ๑๙๕๙ ณ ภูเขา
ยุน ชู ' เมาน์เทน , เกียงซิ , ประเทศจีน อันเป็นปีที่ ๑๒o ของท่านขณะที่ท่าน
มีธรรมายุได้ ๑o๑ ปี.

ดังนั้น " รินไซอาจารย์เซ็น " ภาค ๑ ในชุดแปลไทยนี้จึงถือว่าเป็นผลงานต้นตำรับ
ของ ลู ก ' วน ยู สานุศิษย์ผู้สัตย์ซื่อและเจนจัดต่อคำสอนของเซ็นโดยเฉพาะ และ
แม้ว่าฝรั่งหลายคนจะมีความเห็นเหมือนกันว่าคำอธิบายในตอนท้ายของหน้ากระดาษ
แต่ละหน้าที่ ลู ก ' วน ยู เขียนอธิบายไว้นั้นมันจะมากไปเกินไป ชนิดน้ำท่วมมุ่ง แต่
ข้าพเจ้าก็ยังเห็นความสำคัญเหล่านั้นอยู่เป็นอันมาก เพราะมันเปรียบเสมือนเป็นเครื่อง
ชี้ให้เราได้เห็นแนวคำสอนที่แท้ของ " รินไซ " เป็นอย่างไร ถ้าปราศจากคำอธิบาย
เหล่านั้นเสียแล้วข้าพเจ้าก็ไม่แน่ใจนักว่าใคร ๆ จะสามารถเข้าใจความหมายของ
" รินไซ " ที่คำสอนส่วนมากล้วนแล้วแต่เป็นการร้องตะโกน ทุบตีและบีบคั้นได้
หรือไม่เพียงไร

ส่วนหนังสืออีกเล่มหนึ่งคือ The zen teaching of rinzai ที่แปลจากภาษาจีน
โดย นายเอิร์มการ์ด ชโลคล์ นั้นมีที่มาของประวัติและคำสอนค่อนข้างจะไม่ตรง
นักกับของ ลู ก ' วน ยู ซึ่งก็เป็นธรรมดาของการค้นคว้าหลักฐานทางโบราณคดี
ที่ย่อมจะมีคลาดเคลื่อนไปบ้าง แต่ในระหว่างสองเล่มนี้ก็ ไม่สู้จะแตกต่างกัน
มากนัก

ในเล่มของ ลู ก ' วน ยู ว่า มาสเตอร์รินไซ ชื่อเดิมว่า ไอ ฮวน ต่อมาเรียกท่าน
ตามชื่อตำบลที่อยู่ของท่านว่า ลินชิ และนิกายของท่านก็ถูกเรียกว่า นิกายลินชิ
ด้วย แต่ก็มีชื่อนวงเล็บไว้ด้วยว่า ( รินไซเซ็น ) ซึ่งมีแสดงไว้แล้วในแผนผังลำดับ
ตระกูลแห่ง ฌ ' า น หรือเซ็นในคำแปลภาค ๑ นั้น และในเล่มของ ลู ก' วน ยู
ไม่เคยเรียกท่านว่า " รินไซ " แต่ในเล่มของ นายเอิร์มการ์ด ชโลคล์ กลับชี้ว่า
นามเต็มของมาสเตอร์คือรินไซ กิเจ็น ซึ่งก็ถูกนำมาเรียกเป็นชื่อนิกายของท่านว่า
" นิกายรินไซ " ในภายหลัง เราก็ยอมรับและใช้เรียกในที่นี้

กล่าวโดยสรุปก็คือ พุทธศาสนาแบบเซ็นมีอยู่ด้วยกันทั้งหมด ๕ นิกาย มีชื่อ
เรียกทั้งภาษาจีนและญี่ปุ่น ทั้งนี้เพราะว่าเริ่มแรกทีเดียวนั้นเซ็นถูกก่อตั้งขึ้นใน
จีน แล้วจึงมารุ่งโรจน์นญี่ปุ่นภายหลัง นิกายทั้ง ๕ นั้นมีชื่อทั้งจีนทั้งญี่ปุ่น
ดังนี้ :

ญี่ปุ่นเรียก ไอเกียวเซ็น ของจีนว่า นิกายกุยยาง
ญี่ปุ่นเรียก รินไซเซ็น ของจีนว่า นิกายลินชิ
ญี่ปุ่นเรียก โฮเก็นเซ็น ของจีนว่า นิกายฟาเยน
ญี่ปุ่นเรียก อุมมอนเซ็น ของจีนว่า นิกายยุนเมน
ญี่ปุ่นเรียก โซโตเซ็น ของจีนว่า นิกายเซาตุง

รวมเป็น ๕ นิกายด้วยกัน สำหรับนิกายลินชิหรือรินไซเซ็นนี้ถูกนำจากประเทศจีน
เข้าไปเผยแพร่ในญี่ปุ่นระหว่างคริสตศตวรรษที่ ๑๓ ในปัจจุบันนิกายเซ็นทั้ง ๕
เหล่านี้ดูเหมือนจะยังคงเหลืออยู่เพียง ๒ นิกายเท่านั้น คือนิกายรินไซ กับ นิกายโซโต

ที่หนังสือทั้งสองเล่มนี้แสดงไว้ต่างกันอีกก็คือวันมรณภาพของ มาสเตอร์รินไซ
ในเล่มของอุบาสก ลู ก ' วน ยู บอกแต่ว่า มาสเตอร์รินไซ เสียชีวิตเมื่อปี พ.ศ. ๘๖๗
แต่นายเอิร์มการ์ด ชโลคล์ บอกถึงวันที่ที่มาสเตอร์รินไซมรณภาพด้วยเลย โดยระบุ
ว่าท่านมรณภาพเมื่อวันที่ ๑o มกราคม ปี ค.ศ. ๘๖๖

อย่างไรก็ตาม คำสอนของมาสเตอร์รินไซก็ถือได้ว่าเป็นคำสอนที่มี " แก่น "
มากกว่ากระพี้เป็นพิเศษทีเดียว สำหรับท่านที่เคยอ่านหรือเคยศึกษาเรื่องนิกาย
เซ็นพร้อมทั้งคำสอนนแนวนี้าแล้ว ก็คงจะพอเข้าใจได้ว่า " เซ็น " เขามีการสอน
ชนิดที่เรียกว่า " ถึงลูกถึงคน " กล่าวคือมันคล้ายกับว่าเขาทุบสันหลังบรรดา
พวกลูกศิษย์เพื่อให้ตรัสรู้ ซึ่งการ " ตรัสรู้ " ของเซ็น เขามักจะยืมเอาคำว่า
" ตื่นลุกโพลง " มาใช้แทน ก็หมายความว่า " การกระแทกให้สะดุ้ง " หรือ
" ยุให้ตื่น " เป็นเทคนิคชั้นสุดยอดที่เซ็นเขาชอบใช้ และถือเป็นหัวใจของ
การสอนเซ็นโดยเฉพาะ และเฉพาะนิกายรินไซ เขาถือกันว่ามีวิธีการสอน
ที่ดีที่สุด ได้รับการพัฒนาทางเซ็นดีที่สุด และมีอาจารย์ผู้สอนที่ยิ่งใหญ่ที่สุด
ด้วยเหมือนกัน .

ในทัศนะของข้าพเจ้าที่เกี่ยวกับ " รินไซ " ทั้งในส่วนคำสอนและตัวอาจารย์นี้
ข้าพเจ้าเห็นว่าเป็นนโยบายการสอนที่ค้อนข้างจะเฉลียงฉลาดปราดเปรื่องเอา
การอยู่ และสติปัญญาภายในของอาจารย์เองก็สูงคมคายพอได้อาศัย เพราะถ้า
หากว่าผู้เป็นอาจารย์ไม่รู้แจ้งเห็นจริงใน " พุทธภาวะ " แล้ว ก็จะสอนอย่างฉับไว
และเอาเป็นเอาตายอย่างนี้ไม่ได้ อย่างเช่นข้าพเจ้าจะยกตัวอย่างว่า ถ้าอาจารย์
ผู้สอนมิใช่ผู้รู้ว่า " แก้ว " คืออะไร ? อาจารย์เซ็นโง่ ๆ ก็จะไม่สามารถตอบปัญหา
นั้นด้วยการทุบแก้วให้แตกไปต่อหน้าต่อตาผู้ถามได้ หมายความว่า โดยธรรมชาติ
ที่แท้จริงแล้ว " แก้ว " มิได้มีอยู่จริง มันเป็นสักแต่ว่ามายาหรือสิ่งลวง ดังนั้น
ทางที่ดีที่สุดในกรตอบปัญหาก็คือต้อง " ทุบ " แก้วให้แตกฉิบหายไปเสียเลย
เพื่อความรู้ที่ว่า " แก้วมิได้มีอยู่จริง " ซึ่งวิธีการ " ทุบ " หรือ " กระแทก "
หรือ " บีบ " นี้ ข้าพเจ้าเชื่อว่าถ้าข้าพเจ้าเป็นอาจารย์เซ็น ข้าพเจ้าก็จะทำค่อน
ข้างบ่อยเลยทีเดียว แม้ว่าข้าพเจ้าจะเป็นอาจารย์เซ็นผู้โง่เขลาเบาปัญญาที่สุด
ก็ตามที

วิธีการที่คล้ายกับลักษณะดังกล่าวนี้เป็นการตอบปัญหาสอนธรรมของเซ็นที่แยบยลที่สุด
ดังนั้น ข้าพเจ้าจึงได้กล่าวว่า " เซ็น " โดยเฉพาะ " รินไซ " นี้ เขาปราดเปรื่องจริง ๆ

ในส่วนของการศึกษาและปฏิบัติ ท่านทั้งหลายจะต้องพยายามจับความหมายในทุก ๆ
ประโยคขณะอ่านให้ได้ อย่าให้คลาดสายตาไปพอแต่ว่ารู้แล้วรู้รอด เพราะการไม่
เข้าใจนคำพูดของ " รินไซ " เขาถือว่าเป็นสิ่งผิด และในขณะเดียวกัน ถ้าท่านสามารถ
เข้าใจได้ในทุก ๆ ประโยคของ " รินไซ " ท่านก็อย่างเพิ่งเชื่อเลยว่า " เข้าใจ "
เพราะ " รินไซ " เขาถือว่านั่นมันเป็นสิ่งที่ผิดด้วยเหมือนกัน แต่ที่ถูกนั้น ท่านจะต้อง
พยายามทำความรู้สึกไว้เป็นกลาง ๆ อย่าข้องแวะยึดติดอยู่กับส่วนข้างใดข้างหนึ่ง
อย่างนี้จึงจะเรียกว่าท่าน " ตรัสรู้ " ที่เซ็นเขาเรียกว่า " ท่านไม่รู้อะไรเลย " นั่นเอง

ในระหว่างคำแปลภาค ๒ ต่อไปนี้ทุกข้อ ข้าพเจ้าได้บันทึกหมายเหตุไว้อย่าง
รัดกุมเป็นส่วนมาก เพื่อให้เป็นแนวทางสำหรับการขบคิดปัญหาที่รู้สึกว่าค่อน
ข้างจะยากและมืดมน ซึ่งศัพท์ส่วนมากหรือจะว่าทั้งหมดก็ว่าได้นั้น เป็นศัพท์
ศาสนาทางฝ่ายมหายาน ดังนั้นจึงเป็นสาเหตุอีกประการหนึ่งที่จะทำให้ทุกท่าน
ได้ศึกษาหาความรู้หลักธรรมทางวิชาการของพุทธศาสนานิกายฝ่ายเหนือนั้นได้
เป็นอย่างดี

ข้าพเจ้าผู้แปล " รินไซอาจารย์เซ็น " ขอขอบคุณคณะผู้จัดทำสารสาส์น
" เสียงปลุก " ทุกท่านที่ได้เปิดทางให้อาจารย์ " รินไซ " ของข้าพเจ้าและ
ของสรรพสัตว์ทั้งปวง ได้ก้าวเท้าออกมายืนชูแซ่เพื่อปัดยุงอันได้แก่อุปธิกิเลส
ทั้งหลายให้หมดสิ้นไปจาก " เขาคนนั้น " ซึ่งคำว่า " เขาคนนั้น " ก็คือ
ผู้ที่อยู่ต่อหน้าท่านที่นี่และเดี่ยวนี้ และปราศจากรูปร่างตามความหมายของ
" รินไซ " ที่หมายถึง จิตบริสุทธิ์ที่เป็นผู้รู้เป็นพุทธะอยู่ในตัวของท่านทุก ๆ
ท่านนั่นเอง

ขอโปรดได้รับพรแห่งพุทธะ ธรรมะและทางตามโวหารของ " รินไซ "
โดยทั่วกันเถิด

เตชปญโญ ภิกษุ
ผู้แปลไทย
๕ ธันวาคม ๒๕๒๓
อุบลราชธานี

ณัฏฐ์ อนุเซน สกุลรินไซ