การประกันคุณภาพการศึกษา

การตรวจสอบคุณภาพ

การตรวจสอบและทบทวนคุณภาพสถานศึกษา โดย เขตพื้นที่การศึกษา

จากพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ หมวด ๖ มาตรา ๔๗ นำไปสู่การออกกฎกระทรวงว่าด้วยระบบ หลักเกณฑ์ และวิธีการประกันคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษา ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. ๒๕๔๖ ลงวันที่ ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๔๖  ที่กำหนดให้สถานศึกษาต้องมีระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษา โดยให้เป็นส่วนหนึ่งของการบริหารการศึกษา ด้วยกระบวนการพัฒนาคุณภาพการศึกษาอย่างต่อเนื่อง อันประกอบด้วย ๘ ภารกิจหลัก ได้แก่

๑.  การจัดระบบบริหารและสารสนเทศ

๒.  การพัฒนามาตรฐานการศึกษา

๓.  การจัดทำแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษา

๔.  การดำเนินงานตามแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษา

๕.  การตรวจสอบและทบทวนคุณภาพการศึกษา

๖.  การประเมินคุณภาพการศึกษา

๗.  การรายงานคุณภาพการศึกษาประจำปี

๘.  การผดุงระบบการประกันคุณภาพการศึกษา

และเพื่อให้ระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษามีความยั่งยืน ทำให้สถานศึกษามีกระบวนการพัฒนาอย่างต่อเนื่องตามเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติการศึกษา กฎกระทรวงยังกำหนดให้สำนักงาน  เขตพื้นที่การศึกษาดำเนินการตรวจสอบและทบทวนคุณภาพสถานศึกษาอย่างน้อย ๑ ครั้ง ในทุก ๓ ปี   และรายงานผลให้สถานศึกษา และหน่วยงานต้นสังกัดทราบ แนวคิดพื้นฐานของการตรวจสอบและ       ทบทวนคุณภาพการศึกษาโดยเขตพื้นที่การศึกษา มีประเด็นสำคัญ ๕ - ๖ ประการ คือ  ๑) เพื่อช่วยส่งเสริมให้สถานศึกษาพัฒนางานสู่มาตรฐานคุณภาพการศึกษา   ๒) เพื่อส่งเสริมให้เกิดระบบการพัฒนาคุณภาพสถานศึกษาอย่างยั่งยืน  ๓) เพื่อผลักดันให้สถานศึกษาแสดงความรับผิดชอบการจัดการศึกษาต่อสาธารณะ ด้วยการรายงานผลความสำเร็จและความก้าวหน้าในการปฏิบัติงานทุกปี  ๔) เพื่อให้เกิดการร่วมคิด       ร่วมทำงาน เพื่อพัฒนาคุณภาพสถานศึกษาระหว่างเขตพื้นที่การศึกษา สถานศึกษา คณะกรรมการ         สถานศึกษา ผู้ปกครอง ตลอดจนผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง   ๕) เพื่อสนับสนุนให้สถานศึกษามีระบบการประกันคุณภาพภายในที่เข้มแข็งพร้อมรับการประเมินภายนอก  และ๖) เพื่อให้เขตพื้นที่การศึกษามีข้อมูล         สารสนเทศในการกำหนดเป้าหมายการพัฒนาสถานศึกษาในอนาคตจากการวิเคราะห์จุดเด่นจุดควรพัฒนา และองค์ประกอบที่เกี่ยวข้องในการพัฒนาคุณภาพสถานศึกษา

 สำหรับขอบข่ายและสาระสำคัญสำหรับการตรวจสอบและทบทวนคุณภาพการศึกษาของ      สถานศึกษา ตามเอกสารชุดการประกันคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษาลำดับที่ ๗ (แนวทางการ   ตรวจสอบและทบทวนคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษา โดยเขตพื้นที่การศึกษา) นำเสนอให้มีการ     ตรวจสอบและทบทวนเกี่ยวกับ   ๑) วิสัยทัศน์ และภารกิจของสถานศึกษา   ๒) แผนพัฒนาคุณภาพการศึกษา            

๓) การเรียนการสอน (ได้แก่ สภาพแวดล้อมในการเรียนรู้ ยุทธศาสตร์และวิธีการสอน กระบวนการเรียนรู้  การตอบสนองของผู้เรียน)  ๔) การเรียนรู้  ความก้าวหน้า และผลการเรียนรู้ของผู้เรียน (ได้แก่ การพัฒนาหลักสูตรของสถานศึกษา ผลงานของผู้เรียน ระบบการวัดและประเมินผล การสนับสนุนการเรียนรู้)  และ๕)  การบริหารและการจัดการ(ได้แก่ วิสัยทัศน์ และภารกิจ ภาวะผู้นำของผู้บริหาร โครงสร้างองค์กร และการพัฒนาวิชาชีพของบุคลากร) ขอบข่ายดังกล่าวนี้แท้จริงแล้วคือภารกิจของสถานศึกษาทั้งสิ้น     คณะตรวจสอบและทบทวนจะเข้าไปช่วยเติมเต็มให้กับสถานศึกษาในส่วนที่ยังเป็นปัญหา หรือมีข้อ       บกพร่องอยู่ นอกเหนือจากนี้แล้ว คณะตรวจสอบและทบทวน ระดับเขตพื้นที่การศึกษา ควรมีการประเมินคุณภาพสถานศึกษาตามมาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐาน  (ซึ่งในอนาคตมาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐานและมาตรฐานเพื่อการประเมินภายนอกจะสอดรับเป็นเนื้อเดียวกัน สำหรับมาตรฐานระดับเขตพื้นที่การศึกษา นั้น ใช้มาตรฐานการศึกษาขั้นพื้นฐานเป็นแกนและเพิ่มส่วนที่เป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่นหรือความต้องการพิเศษ) เพื่อเป็นข้อมูลรายงานให้สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานทราบ และเพื่อให้          สถานศึกษาพร้อมรับการประเมินภายนอกได้อย่างมั่นใจ

ส่วนวิธีการที่คณะตรวจสอบและทบทวนคุณภาพสถานศึกษาระดับเขตพื้นที่การศึกษาจะดำเนินการนั้น ตามเอกสารชุดการประกันคุณภาพการศึกษาภายในสถานศึกษาลำดับที่ ๗ ได้เสนอแนวทางไว้ว่า ควรดำเนินการในรูปคณะกรรมการ ชุดละประมาณ ๖ - ๗ คน ประกอบด้วย ผู้ทรงคุณวุฒิ  นักวิชาการศึกษาหรือ        ศึกษานิเทศก์ ผู้บริหารสถานศึกษาหรือครูอาจารย์ และผู้แทนจากชุมชน (ทั้งนี้ เพื่อให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง     ได้ร่วมรับรู้ และเกิดมุมมองที่หลากหลายในการพัฒนา) โดยใช้เวลาดำเนินการ ๓ -  ๕ วัน นั้น ในสภาวะการณ์ปัจจุบันอาจไม่เหมาะด้วยข้อจำกัดหลายประการในหลายเขตพื้นที่การศึกษา เช่น กำลังคนไม่พอ              หาผู้ทรงคุณวุฒิยาก งบประมาณจำกัด จำนวนสถานศึกษามีมากดำเนินการไม่ทันภายใน ๓ ปี และยังมีปัญหาอื่น ๆ อีกนานาประการ ดังนั้น เขตพื้นที่การศึกษาอาจวางแผนการตรวจสอบและทบทวนคุณภาพสถานศึกษาไปพร้อม ๆ กับการนิเทศติดตามหรือใช้เครือข่ายการนิเทศ ทั้งนี้ อาจใช้เวลาการตรวจสอบและทบทวนคุณภาพสถานศึกษา ภายในเวลา ๑ วัน ก็จะช่วยให้สถานศึกษาได้รับการช่วยเหลือชี้แนะจาก      เขตพื้นที่การศึกษาอย่างทั่วถึง สำหรับคณะกรรมการที่ดำเนินการตรวจสอบและทบทวน นั้น หากสามารถ   เชิญผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้แทนองค์กรต่าง ๆ ในชุมชน ผู้นำชุมชน มาร่วมดำเนินการได้ก็จะเกิดประโยชน์กับสถานศึกษาอย่างสูง อย่างไรก็ตามการจะดำเนินการอย่างไรนั้น  ขึ้นอยู่กับดุลพินิจของเขตพื้นที่การศึกษา พิจารณาตามความพร้อม และบริบทของเขตพื้นที่นั้น ๆ หลักการตรวจสอบและทบทวนคุณภาพ         สถานศึกษา เขตพื้นที่การศึกษาสังเคราะห์ สรุปผล และรายงานให้สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา     ขั้นพื้นฐานทราบเพื่อนำผลไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาระดับประเทศต่อไป

 

                                                                                               สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา  สพฐ.