บท "ว่าด้วยระเบียบวิธีวิจัย"(เพิ่มเติมแล้ว)
การปรากฎตัวของเรื่องราว สู่ “เรื่องเล่า”
ตัวแทนของคนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ ทั้ง 10 เรื่องที่จะปรากฎต่อทุกท่านจากนี้ เป็นเรื่องจริงของผู้คนที่ประสบปัญหาความไร้รัฐ ไร้สัญชาติ ที่ปรากฎตัวในพื้นที่ต่างๆในประเทศไทย
เรื่องราวที่ทีมวิจัยพยายามจะนำมาบอกเล่าคือจากการตกอยู่ในสถานะบุคคลดังกล่าวนั้น ส่งผลต่อเงื่อนไขสำคัญในการการดำเนินชีวิตของพวกเขาอย่างไร เนื่องจากสถานะบุคคล[1]หรือ “ตัวตน” ที่หลากหลายในเรื่องเล่านี้ แต่ละคนก็มีช่องทางใน “หลักประกันสุขภาพ” ที่แตกต่างกัน
เราจึงต้องการฉายภาพให้เห็นว่าเมื่อเจ็บป่วยถูกโรคภัยรุมเร้านั้นเขามีความพยายามที่จะเข้าถึงการรักษาพยาบาลอย่างไร แล้วเข้าถึงได้หรือไม่ ความยากลำบากที่พวกเขาต้องประสบนั้นเป็นอย่างไร มีเงื่อนไขปัจจัยอะไรบ้างที่เอื้ออำนวยให้ทุกข์ที่เขาเผชิญคลี่คลาย หรือกระทั่งไปตอกย้ำชะตากรรมให้เลวร้ายไปอีก
นอกจากนี้เรายังต้องการสะท้อนถึงความคิด ความต้องการของพวกเขา คนใกล้ชิดที่ต้องเผชิญชะตากรรมร่วมกัน ซึ่งเราเชื่อว่าจะส่งผลให้ “แนวทางการสร้างหลักประกันสุขภาพ” ให้ทุกผู้คนได้มี “หลักประกันชีวิตที่ดี” ที่เราต่างกำลังมองหานั้น จะสามารถตอบสนองความต่อต้องการที่แท้จริง ภายใต้เงื่อนไขที่เป็นจริงของชีวิตพวกเขาซึ่งเป็นมูลเหตุปัจจัยหนึ่งที่เราไม่อาจละเลย
สำหรับเรา
เรื่องราวจากนี้เป็นการใช้ “ประสบการณ์นิยม” ทั้งทางตรงและทางอ้อม โดยทีมวิจัยของเรา ส่วนหนึ่งคือ “ผู้ใกล้ชิดเจ้าของปัญหา” คนหนึ่งคือ ลูกสาวที่บอกเล่าความทรงจำในการพยายามต่อสู้กับความเจ็บป่วยของพ่อในทุกวิถีทาง สิ่งที่เธอและครอบครัวต้องเผชิญในระหว่างทางเพื่อให้ผ่านพ้นและพ่อได้รับการดูแล จนกระทั่งพ่ายแพ้และสูญเสีย อีกคนคือ “แม่บุญธรรม” ที่กังวลใจต่ออนาคตของลูกชายตัวน้อยที่ยังไร้สัญชาติและร่างกายไม่แข็งแรงนัก พวกเขาจะทำให้เราเห็นและเข้าใจรายละเอียดที่ไม่อาจมองผ่านของชีวิตเหล่านั้น ว่าพวกเขากล้าหาญเพียงใด
อีกส่วนคือ “นักสิทธิมนุษยชนที่ทำงานเพื่อคนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ” ที่มี่ทั้งนักพัฒนาที่เคยเป็นอดีตคนไร้สัญชาติ จนกระทั่งผันตัวแทนมาช่วยเหลือเพื่อนที่ประสบชะตากรรมร่วมกัน ไปจนถึงนักพัฒนาเอกชน และนักวิชาการที่ร่วมถ่ายทอดประสบการณ์จากการสัมผัสแง่มุมชีวิต และองค์ความรู้ที่ก่อเกิดระหว่างการทำงาน
นอกจากนี้เรื่องราวที่ถ่ายทอดนี้ ได้มีผู้ที่สนใจและศึกษาและเผยแพร่เรื่องราวของพวกเขามาก่อนไม่ว่าจะเป็นทางสื่อสิ่งพิมพ์ นำเสนอผ่านงานวิจัย เวบไซต์ รวมถึงพื้นที่ในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้บน blog ต่างๆ ซึ่งเราได้ใช้เป็น “การวิจัยเอกสาร”(Documentary Research) เพื่อศึกษาข้อมูลเบื้องต้นในการมองต่อ
เพื่อภาพต่อที่ชัดเจน ในการรวบรวมเรื่องราว ทีมวิจัยได้มีการพูดคุย สัมภาษณ์ เจ้าของปัญหาและผู้ใกล้ชิด เพื่อสื่อสารเพิ่มเติมข้อมูลเน้นหนักไปในเรื่องของสุขภาพ ความเจ็บป่วย ซึ่งเครื่องมือคือสิ่งสำคัญที่จะนำเราไปสู่คำตอบที่เราต้องการ คือที่รวมของนานาคำถาม? ที่เราต้องพยายามนำนานาคำตอบ เอามาเรียงร้อยจนเป็นภาพใหญ่ที่ชัดเจน สำหรับการรวบรวมเรื่องราวนี้ เราได้ออกแบบเครื่องมือคือ "แบบสอบถามเพื่อสำรวจปัญหาสุขภาพและการเข้าถึงหลักประกันสุขภาพของคนไร้รัฐไร้สัญชาติในประเทศไทย"
ข้อสรุปหนึ่งที่ค้นพบในการค้นหาข้อเท็จจริงที่นักวิจัยต้องตระหนักคือ เครื่องมือที่ดี ย่อมเกิดจากความเข้าใจอันลึกซึ้ง อันจะนำมาซึ่งคำตอบที่ดีและสมบูรณ์ เพราะการที่มีแบบสอบถามที่ดี แต่ผู้ใช้ไม่เข้าใจอย่างถ่องแท้ ก็ใช่ว่าจะนำมาซึ่งคำตอบที่ต้องการ ใช่หรือไม่? จุดเริ่มต้นที่สำคัญคือแล้วเรามองเห็นอะไรบ้าง?
หนึ่ง เรามองเห็น "ตัวตน" ของเจ้าของแบบสอบถาม ผ่านข้อมูลประวัติส่วนตัว ข้อมูลนับตั้งแต่ชื่อ วันเดือนปีเกิด สถานที่เกิด หลักฐานการเกิด พยานที่รู้เห็น ข้อมูลเรื่องบัตร หรือเลขประจำตัว ข้อมูลพ่อ-แม่ ปู่-ย่า ตา-ยาย ข้อมูลเหล่านี้ล้วนเป็นมูลเหตุในการนิยามว่าเขาคือ "ใคร" และควรจะเป็น "ใคร" ในประเทศไทย ซึ่งมีไม่น้อยที่ “คนสัญชาติไทย” ถูกกระทำโดยระบบทะเบียนราษฎร จนกลายเป็น “คนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ”
พูดง่ายๆคือ คนเก็บข้อมูล ควรจะเข้าใจว่าข้อมูลที่หายไป การ เว้นไว้ ไม่สนใจ ไม่พยายามที่จะแสวงหาคำตอบ ทำให้ตัวตนของเจ้าของปัญหาไม่ชัดเจนไปด้วย
เรามองเห็น "เงื่อนไข - ปัจจัย" ที่ทำให้ตัวตนของเขาบิดเบี้ยว หรือกลายเป็นคนไม่มีตัวตน กลายเป็นคนไร้รัฐ ไร้สัญชาติ จากข้อมูลในส่วนที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการด้านสถานะบุคคล ซึ่งเป็นจิกซอร์ที่เราต้องพยายามดึงภาพต่อที่บิดเบี้ยวเหล่านั้นออกมาแสดง เพื่อที่จะหาวิถีทางเยียวยาได้ถูกวิธี
สอง เรามองเห็นมนุษย์ที่ถูกเพิกเฉย ถูกปฏิเสธ ละเลยในการที่จะมีชีวิตมีสุขภาพที่ดี รวมถึงถูกกระทำอย่างไร้มนุษยธรรม ในการเข้าถึงหลักประกันสุขภาพ ซึ่งจะทำให้เราได้เห็นภาพชีวิตอันยากลำบากยิ่งนัก จากการถูกซ้ำเติมจนราวกับว่าความเจ็บป่วยนั้นสาหัสเกินกว่าความเป็นจริง?
และท้ายสุด เราจะได้มองเห็นเรื่องราวของความพยายามในการดูแล เยียวยาคนไร้รัฐ ไร้สัญชาติของเจ้าหน้าที่ในแวดวงสาธารณสุข ความเป็นมนุษย์ที่สะท้อนออกมาภายใต้เงื่อนไข ข้อจำกัดต่างๆ ที่รายล้อมอยู่
อย่างไรก็ดีสำหรับเรื่องราวที่เรานำมาถ่ายทอดนี้ เป็นเพียง “ตัวแทน” ของคนไร้รัฐไร้สัญชาติ ในพื้นที่มี่เราสามารถเข้าถึงเรื่องราวของพวกเขา ภายใต้เงื่อนไขของระยะเวลาอันจำกัด และศักยภาพในการเข้าถึงของทีมนักวิจัยเท่านั้น เราเชื่อว่าอาจจะยังมีความจริงที่ซุกซ่อนอยู่ ที่มีความน่าสนใจ และมีความหลากหลายซึ่งในอนาคตหากยังมีกระบวนการและมีเงื่อนไขที่จะสามารถนำเสนอตัวตนของเขาเหล่านั้นได้ก็น่าจะเป็นผลดีอย่างยิ่ง
ในระหว่างทางเพื่อแสวงหาคำตอบ การสื่อสารกับพวกเขานั้น เราในทีมวิจัยเองหวังว่าได้เกิดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกัน เป็น “ห้องเรียนทางสังคม(Social Lab)” ที่จะทำให้เกิดองค์ความรู้สำหรับ “เจ้าของปัญหา” อันจะทำให้เขาสามารถเผชิญและผ่านพ้นกับปัญหาได้เองในอนาคต ซึ่งย่อมเป็นประโยชน์สูงสุดที่ไม่อาจละเลย ในการที่เขาจะได้รับรู้สิทธิ เรียกร้องสิทธิ ไปจนถึงปกป้องสิทธิอันพึงมีของเขา ในขณะที่ “นักวิจัย”เองก็หวังว่าจะได้พัฒนาองค์ความรู้ และประสบการณ์สู่ผู้อื่นต่อไป
สำหรับท่าน
เมื่อการเดินทางของ “เรื่องเล่า” นี้ถูกส่งผ่านสู่ท่านและคนอื่นๆ นั่นคือ การเดินทางของเรื่องราวชีวิตผู้คนเหล่านั้นจะเกิดขึ้นอีกครั้ง
เราหวังอย่างยิ่งว่า “ท่านและคนอื่นๆ” จะได้รับรู้ เข้าใจ ไปจนถึงเรียนรู้ความทรงจำ ประสบการณ์เหล่านี้ ซึ่งมีทั้ง เรื่องราวที่เป็นภาพสะท้อนของความเป็นมนุษย์ในแวดวงสาธารณสุข[2]ที่ช่วยดูแลเยียวยาคนไร้รัฐไร้สัญชาติให้ผ่านพ้นความเจ็บป่วย (Best Story) ไปจนถึงความจริงที่เจ็บปวดและเลวร้าย ที่ในความเป็นมนุษย์นั้นไม่ควรถูกกระทำหรือถูกปล่อยให้เผชิญชะตากรรมอย่างโดดเดี่ยว(Bad & Sad Story)
ซึ่งเราคงปฏิเสธไม่ได้ว่าในฐานะมนุษย์คนหนึ่งที่ต่างมุ่งหวังชีวิตที่อยู่ดีมีสุข แล้ว การสร้างหลักประกันที่จะทำให้มนุษย์คนหนึ่งมีสุขภาพที่ดี เพื่อชีวิตที่เป็นสุขนั้นเป็นสิ่งจำเป็น และเป็นไปได้...ใช่หรือไม่? ภายใต้ข้อจำกัดต่างๆมากมายของกฎหมาย นโยบาย ความเป็นอมนุษนิยมของผู้คนที่เกี่ยวข้อง เขา เรา และท่าน น่าจะได้เห็นถึงภาพของ “หลักประกันชีวิตที่ดี” ที่จะเกิดขึ้นได้ความเห็น (4)
แก้ไขเพิ่มเติมตามคำติชมของ อ.แหววแล้วค่ะ
อือ โจทย์ A1 คือ คนไร้รัฐไร้สัญชาติเจอปัญหาสุขภาพอะไร แล้วเขาทำอย่างไร
มาอ่านอีกหนนะ งานวิจัยของเธอนะ งดงามจริงๆ มันเป็นการเขียนงานจากชีวิตจริง และใช้ผู้ช่วยวิจัยที่มีสายสัมพันธ์กับเจ้าของปัญหา งดงามมาก ...ชื่นใจ
ขอชื่นชม