การทำหัวโขน
การเตรียมวัสดุ
รักตีลายใช้สำหรับตัวลวดลายต่าง ๆ ประดับตกแต่งหัวโขนแต่ละแบบ ประกอบด้วยรักน้ำ เกลี้ยงชัน ผสมเข้าด้วยกันเอาข้นตั้งไฟอ่อน ๆ เคี่ยวจนงวดพอที่จะกดลงในแม่พิมพ์ลวดลาย
วิธีทำ
1. ต้นแบบที่จะเป็นหุ่นใช้กระดาษปิดทับให้ทั่วแล้วถอดเป็นหัวโขน แต่เดิมทำด้วยดินปั้นเผาไฟกับทำด้วยไม้กลึง ปัจจุบันทำด้วยปูนซีเมนต์หรือปูนปลาสเตอร์ หุ่นหัวโขนชนิดครอบศีรษะและปิดหน้าอย่าง “รูปโกลน” มีเทารอยตา จมูก ปาก หมวดผม เป็นต้น
2. หุ่นหัวชฎา-มงกุฎ ทำเป็นรูปทรงกระบอก ส่วนบนกลึงรัดเป็นชิ้น ๆ ขึ้นไปเป็นจอม ซึ่งเป็นที่สวมยอดแบบต่าง ๆ การปิดหุ่นเป็นการปิดกระดาษทับลาบนหุ่น เรียกว่า “การพอกหุ่นหรือปิดหุ่น” โดยจะปิดกระดาษทับหลาย ๆ ชิ้น ให้หนาพออยู่ได้หลังจากถอดศีรษะออดจาก
3. การถอดหุ่น คือ การเอาศีรษะกระดาษออกจากหุ่น โดยใช้มีดปลายแหลมกรีดศีรษะกระดาษให้ขาดแล้วจึงถอดออกจากต้นแบบ หลังจากนั้นต้องเย็บประสานให้สนิทแล้วปิดกระดาษทับให้เรียบร้อย ศีรษะกระดาษนี้จะเรียกว่า “กะโหลก”
4. การปั้นหน้าหรือกระแหนะ คือ การใช้รักตีลายมาปั้นเพิ่มเติมลงบนกะโหลกที่ส่วนคิ้ว ตา จมูก ปาก ฯลฯ ให้ได้รูปชัดเจนและแสดงอารมณ์ของใบหน้ากับการประดับลวดลาย ตกแต่งบนตำแหน่งที่เป็น เครื่องศิราภรณ์ เช่น ประดับส่วนเกี้ยวรักร้อย ฯลฯ และ จัดทำส่วนหู สำหรับเศียรยักษ์ ลิง พระและนางที่ปิดหน้า
5. การปั้นตีลาย ใช้รักตีลายพิมพ์เป็นลวดลายละเอียดประดับตามตำแหน่งบนกะโหลกที่ได้ปั้นหน้า ติดลวดลายประดับไว้พร้อมแล้ว การลงรักปิดทอง คือ การใช้รักน้ำเกลี้ยงทาทับส่วนที่ทำเป็นลวดลายต่าง ๆ ซึ่งต้องการจะทำเป็น สีทองคำโดยทารักทิ้งไว้ให้แห้งสนิทแล้ว จึงนำทองคำเปลวมาติดทับให้ทั่ว การประดับกระจก หรือพลอยกระจก เป็นการตกแต่งส่วนละเอียดโดยเฉพาะลวดลายที่ไส้ตัวกระจิง ไส้กระหนก ไส้ใบเทศ เป็นต้น เพื่อให้เกิดประกายแวววาม กระจกที่ใช้เรียกว่า กระจกเกรียง ปัจจุบันหาไม่ง่ายนัก ช่างทำหัวโขนจึงใช้พลอยกระจก
6. การระบายสีและเขียนส่วนละเอียด เป็นกระบวนการขั้นสุดท้ายของการทำหัวโขน สีที่ใช้มักใช้สีฝุ่นผสมกาวกระทินหรือยางมะขวิด สีชนิดนี้มีคุณลักษณะสดใส และนุ่มนวล การระบายสีและเขียนรูปลักษณ์บนใบหน้าของหัวโขนต้องดำเนินการตามแบบแผนอันเนื่องจากชาติพงศ์ของหัวโขนนั้น ๆ
ความเห็น (7)
เป็นการนำเสนอที่ดีทำให้ได้รับความรู้และสามารถนำมาประดิษฐ์เราน่าจะลองทำดู_
lhtfpotyjh''dsiperg
ดีอ่ะแต่ก็งงอยู่อ่ะ หน้าจะมีตัวอย่างให้ดูด้วยก็ดีอ่ะ
อยากเรียนทำหัวโขนครับไม่รู้ว่าที่ไหนรับสอนบ้าง..เพราะชอบงานหัตถกรรมแบบนี้อ่ะครับ
สอนทำหัวโขนฟรี!ครับ..สนใจเรียนสอบถามเพิ่มเติมได้ที่ 082-0139120 พี่ไปธ์ ครับ
ทรงฤทธิ์ เจริญวรชัย
ชอบมากในการทำและคิดที่จะทำเป็นเสมอ
จิตตินันท์ ทศราช
อยากเรียนทำหัวโขนจังเลยครับที่ไหนสอนบ้างบอกทีครับ