กินเลี้ยงขันโตก
ได้เข้าไปอ่านบล็อกของ อ.แป๋ว ได้เห็นภาพบรรยากาศของงาน KM ที่จ.เชียงใหม่ ก็รู้สึกประทับใจไปด้วยทั้งๆที่ไม่ได้ไปร่วมงาน ภาพในงานมีการเลี้ยงอาหารแบบขันโตก ซึ่งเป็นประเพณีของชาวล้านนาไทย มีแต่เมนูที่น่ารับประทานทั้งนั้น
พอพูดถึงขันโตก เลยทำให้อยากรู้ว่า ขันโตก คืออะไร ก็เลยหาข้อมูลเกี่ยวกับขันโตกซึ่งเป็นเกร็ดความรู้เล็กๆน้อยๆ เป็นข้อมูลที่ไม่ละเอียดมากนักแต่ก็อยากนำเสนอให้เพื่อนๆชาวบล็อกได้อ่านกันค่ะ
ขันโตก หรือ โตก บ้างเรียกว่า สะโตก เป็นภาษาดั้งเดิมที่ชาวล้านนาไทยใช้เรียกภาชนะใส่อาหารที่ทำด้วยไม้ มีรูปทรงกลม โดยมากทำจากไม้สักท่อนใหญ่ๆ นำมาตัดให้พอเหมาะนำมากลึงกับเครื่องกลึงหรือเครื่องเคี่ยน เมื่อทำได้รูปแล้วจะทำเชิงหรือตีนเชิงเข้าไปลงรัก หรือทางหาง ซึ่งทางภาคกลางเรียกว่า ลงชาด เมื่อหางหรือรักแห้งแล้ว ก็นำมาใส่อาหารได้
ปัจจุบัน ขันโตก มีทั้ง ขั้นโตกไม้ และขันโตกหวาย การใช้งานขันโตก นอกจากจะใช้สำหรับวางถ้วยอาหารแล้ว ยังใช้เป็นภาชนะใส่ข้าวของอย่างอื่นด้วย เช่น ดอกไม้ธูปเทียน ผลไม้ เป็นต้น ทั้งนี้ภาชนะที่ใช้วางถ้วยอาหาร นอกจากจะใช้ขันโตกแล้วยังใช้กระด้งหรือถาดแบนแทน และเรียกว่า ขันเข้าขันโตก ถ้ายังไม่ได้วางถ้วยอาหารเรียกว่า ขันโตก เมื่อวางถ้วยอาหารแล้วก็มักจะเรียกว่า ขันเข้า หรือ สำรับอาหาร
มีผู้รู้ได้แบ่งขันโตกออกเป็น 3 ขนาด ดังนี้
ขันโตกหลวง หรือ สะโตกหลวง ทำด้วยไม้ขนาดใหญ่ มีความกว้างประมาณ 25 - 50 นิ้ว นิยมใช้การในราชสำนักในคุ้มในวังของเจ้านายฝ่ายเหนือทั่วไป รวมทั้งใช้ในวัดวาอารามด้วย ทั้งนี้เพื่อให้เหมาะสมกับยศศักดิ์ และความยิ่งใหญ่ของชนชั้นปกครอง
ขันโตกฮาม หรือ สะโตกทะราม เป็นขันโตกขนาดกลาง ความกว้างประมาณ 17 - 24 นิ้ว ( คำว่า ฮาม หรือ ทะราม หมายถึงขนาดกลาง ) มีลักษณะการทำเหมือนขันโตกหลวง มักใช้ในครอบครัวขนาดใหญ่ มีอันจะกิน เช่น คหบดี
ขันโตกหน้อย เป็นขันโตกขนาดเล็ก ประมาณ 10 - 15 นิ้ว มีลักษณะการทำเหมือนขันโตกหลวง และขันโตกฮาม โดยมากมักใช้ในครอบครัวเล็ก หรือผู้ที่รับประทานคนเดียว
ประเพณีการเลี้ยงขันโตก เป็นวัฒนธรรมประเพณีการรับประทานอาหารแบบหนึ่งของชาวภาคเหนือ ซึ่งนิยมปฏิบัติสืบต่อกันมาแต่โบราณ เป็นรูปแบบการรับประทานโดยการนั่งบนพื้นเรือน จัดสำรับอาหารใส่ภาชนะรองที่เรียกว่า ขันโตก หรือ โตก และมีการแสดงพื้นบ้านของชาวเหนือ เพื่อใช้ในการต้อนรับแขกคนสำคัญ เช่น การฟ้อนเล็บ ฟ้อนเทียน ฟ้อนสาวไหม เป็นต้น
ความเห็น (2)
ได้ความรู้เพิ่มเติมมากขึ้นค่ะ ขอบคุณค่ะ
ปกติรู้จักแต่ว่าขันโตกเฉยๆ ค่ะ
ถ้าเป็นอิสานบ้านเราน่าจะมี พาแลง ใช่มั้ยค่ะ
ขอบคุณ อ.แป๋ว มากค่ะ ที่มาเยี่ยมเยียนบล็อก
คำว่า พาแลง เคยได้ยินเหมือนกันค่ะ แต่รู้แค่ว่า เป็นประเพณีการเลี้ยงอาหารพื้นบ้านของชาวอีสาน มีการแสดงฟ้อนรำพื้นบ้าน
ถ้ามีข้อมูลมากกว่านี้จะนำมาลงในบล็อกให้เพื่อนๆได้อ่านเป็นความรู้ค่ะ