ปรัชญามงคลสูตร ๓๓ : คุณธรรมของผู้สูงอายุ (ต่อ)

โสวจัสสตา มักจะแปลกันว่า ความเป็นผู้อันท่านว่ากล่าวได้โดยง่าย หรือบางครั้งก็แปลสั้นๆ ว่า ความเป็นผู้ว่าง่าย ซึ่งคำนี้น่าจะตรงกับสำนวนไทยว่า เป็นผู้ว่านอนสอนง่าย .....

ความเป็นผู้อันท่านว่ากล่าวได้โดยง่าย หรือ ความเป็นผู้ว่านอนสอนง่าย นี้ ตามวัฒนธรรมไทยทั่วไป มักจะแพ่งถึงเด็กๆ นั่นคือ ถ้าลูกหลานว่านอนสอนง่าย ใครๆ ก็มักนิยมชมชอบ ต้องการจะเอาไปเลี้ยงดู อุ้มชู...

ตรงกันข้ามก็คือคนที่ว่านอนสอนยาก ดื้อ หรือซน เมื่อโตหน่อยก็เป็นคนเกเร ไม่ถือตามคำแนะนำพร่ำสอนหรือดุด่า เถียงคำไม่ตกฟาก หัวแข็ง .... ก็มักเป็นที่เหนื่อยหน่ายระอาใจของพ่อแม่ ครูบาอาจารย์ หรือผู้ปกครอง... คนว่านอนสอนยากทำนองนี้ บางครั้งก็อาจถูกขับไล่ออกจากบ้านหรือสถานศึกษา ปล่อยให้เค้าไปใช้ชีวิตของเค้าเอง... ทำนองนี้

ดังนั้น พระพุทธเจ้าจึงตรัสว่า ความเป็นผู้ว่าง่าย นี้ จัดเป็น นาถกรณธรรม คือ ธรรมอันทำตนให้เป็นที่พึ่ง หมายความว่า ผู้ว่านอนสอนง่ายมักจะมีที่พึ่งพิง มักจะไม่ลำบาก... ประมาณนั้น

..................

แต่ธรรมะของพระพุทธเจ้ามีนัยสุขุมลุ่มลึกยิ่งนัก แม้พระองค์จะตรัสว่า ความเป็นผู้ว่าง่ายจัดเป็นธรรมอันทำตนให้เป็นที่พึ่งได้ ... แต่ในหน้าที่ของลูก กลับไม่มีหน้าที่จะต้องเชื่อฟังคำสอนของพ่อแม่ กล่าวคือ

พ่อแม่มีหน้าที่ ๕ ประการ ได้แก่ ห้ามไม่ให้ทำความชั่ว๑ สอนให้ทำความดี๑ ให้ศึกษาวิชา๑ จัดการแต่งงานให้๑ และมอบทรัพย์สมบัติให้๑.... ส่วนหน้าที่ของลูกก็มี ๕ ประการ ได้แก่ เลี้ยงดูท่าน๑ ช่วยเหลืองานของท่าน๑ ดำรงวงค์ตระกูล๑ ทำตัวให้เหมาะสมกับการรับมรดก๑ และเมื่อท่านตายไปแล้วทำบุญอุทิศไปให้๑....

เมื่อพิจารณาหน้าที่เบื้องต้น จะเห็นได้ว่า พ่อแม่มีหน้าที่ต้องสอนให้ลูกเป็นคนดี แต่ลูกไม่มีหน้าที่ต้องทำตามที่พ่อแม่สอน ... เพราะ ลูกบางคนอาจฉลาดกว่าพ่อแม่ (อภิชาตบุตร)..... อย่างไรก็ตาม ผู้ว่านอนสอนง่ายก็ย่อมมีที่พึ่งได้ไม่ยาก.... ประมาณนี้

.................

สำหรับผู้สูงอายุ... โสวจัสสตา ผู้เขียนได้แปลว่า ผู้อันใครว่ากล่าวได้โดยง่าย นั่นคือ ผู้สูงอายุไม่ควรยึดถือทิฐิมานะ ดื้อด้าน พร่ำบ่น ในเรื่องต่างๆ จนเกินเหตุ เพราะบรรดาลูกหลานหรือผู้น้อยจะเบื่อ เมื่อต้องมาคอยรองรับอารมณ์ของคนเฒ่าคนแก่ ดังนั้น ผู้สูงอายุก็ควรเชื่อฟังคำชี้แนะด้วยความเคารพรักจากบรรดาลูกหลานหรือผู้น้อย.... ทำนองนี้

อีกประการหนึ่ง ผู้เขียนเคยเล่าไว้แล้วว่าปัญหาของผู้สูงอายุมี ๓ ประการ (ผู้สนใจดู ปรัชญามงคลสูตร ๑๔ : สิ่งจะต้องกระทำและการจัดลำดับความสำคัญ (จบ) )... ซึ่งปัญหาสำคัญที่สุดในประเด็นนี้คือ การประพฤติตัวไม่เหมาะสม เป็นที่ระอาใจของบรรดาลูกหลาน ดังนั้น ผู้ใหญ่ที่ประพฤติตัวเหมาะสมโดยเป็นผู้ว่าง่าย ไม่ว่ายาก ก็ย่อมมีลูกหลานที่พึ่ง และจะได้อยู่เป็นมิ่งขวัญของลูกหลานนานๆ....

ดังนั้น ความเป็นผู้อันใครว่ากล่าวได้โดยง่าย จึงเป็นคุณธรรมของผู้สูงอายุ และจัดว่าเป็นมงคลอันสุงสุด... โดยประการฉะนี้