ประโยคคม ๆ ข้างต้น ผมอ่านเจอครั้งแรกนานมาแล้วแต่จำไม่ได้ถือว่าลืมไปเลยไม่ว่าจะเป็นแหล่งที่มา หรือเจ้าของประโยค จนมาได้ยินอีกครั้งที่พี่เล็ก (อุทัย บุญดำ) แกนนำเครือข่ายสินธุ์แพรทองพูดเมื่อคราวไปร่วมจัดค่ายฝึกนักจัดการชุมชน เมื่อปีกลาย อีกครั้งหนึ่งเมื่อวันที่ 18-19 มี.ค.51 ที่ผ่านมา ผมได้ขอให้พี่เล็กพูดขึ้นมาในตอนที่ สพช.ได้ชักชวนทีมงานพวกเรา ศวพถ.และเครือข่ายสินธุ์แพรทอง ได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันกับนักพัฒนาสุขภาพชุมชนจากทั้ง 4 ภาค ณ โรงแรมหลุยแทเวิร์น กทม.

     "สู้ด้วยยุทธศาสตร์" เป็นคำเรียงที่ใช้แทนคำว่าจะคิดพัฒนาอะไรต้องใช้แผนยุทธศาสตร์ที่ผ่านกระบวนการทำมาอย่างมีส่วนร่วม และยอมรับที่จะนำมาใช้ รู้สึกเป็นเจ้าของร่วม โดยเฉพาะผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสีย (Stakeholder) ที่นี่เราเรียกและใช้กระบวนการทำยุทธศาสตร์ว่า "การจัดเวที" ซึ่งเป็นเวทีสร้างความเข้าใจร่วมกัน จนตกผลึกได้ออกมาเป็นเป้าหมาย แนวทาง และตัวชี้วัด เงื่อนไขสำคัญคือข้อกำกัดเรื่องเวลาต้องไม่มี แต่ความเข้าใจร่วมกันเป็นส่วนสำคัญที่สุด

     "รบด้วยสติปัญญา" ไม่ได้หมายถึงการสู้รบจริง ๆ ที่เป็นการทำให้อีกฝ่ายหนึ่งตายด้วยกำลังและอาวุธ แต่จะหมายถึงการพูดคุย อภิปราย หรือการ Discussion ด้วยเหตุด้วยผล ไม่มีการใช้มติเสียงข้างมาก แต่เป็นการสรุปร่วม ที่นี่เรามักจะเรียกว่าจะสรุปก็ต่อเมื่อเห็นพ้องต้องกันทุกคน ไม่มีใครอภิปรายอะไรแล้ว การทำอย่างนี้ได้ก็ต้องไม่มีเงื่อนเวลาเข้ามาเป็นข้อจำกัด หรือคำที่ลุงช่วง (ช่วง เรืองจันทร์) นายกสมาคมคนตาบอด จ.พัทลุง มักจะพูดเตือนพวกเรา ศวพถ.เสมอ ๆ คือ รีบคิดนะดี แต่ใจเย็น ๆ อย่ารีบสรุป และอย่ารีบเร่งทำจนเกินไป ตรงนี้คงหมายถึงการนำข้อมูลที่จะพูดต่อจากนี้มาใช้ประกอบการเดินต่อในแต่ละระยะ ซึ่งเป็นการประเมินผลเพื่อปรับกระบวนนั่นเอง

     "ตัดสินแพ้ชนะด้วยข้อมูล" สำรับข้อมูลที่ว่าจะหมายถึง Data, Information & Knowledge ในภาษาถิ่นใต้ของเราไม่ได้แยกคำสองสามคำนี้ออกจากกัน หากแต่พี่เล็กใช้คำว่าข้อมูลพูดได้ ข้อมูลพูดเอง เช่นจะปรับเปลี่ยนให้ชาวบ้านลดการใช้สารเคมีในแปลงเกษตร ไปบอกอย่างไรเขาก็ไม่ลด ละ เลิก แต่โดยกระบวนการคือการทำให้เขาได้เจาะเลือดตรวจปริมาณสารตกค้างในร่างกาย แล้วเทียบกันกับคนที่ไม่ใช้เลย พยายามทำให้ได้ใช้คนไม่ต้องมาก เมื่อผลออกมา เขาก็จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเอง โดยไม่ต้องพูดอะไรเลย เพราะข้อมูลมันพูดแทนเราเอง เป็นต้น การตัดสินแพ้ชนะก็เหมือนกันไม่ได้มุ่งไปที่การแพ้ชนะจริง ๆ ในสนามการต่อสู้ แต่หมายถึงการบรรลุเป้าหมายตามยุทธศาสตร์ที่ตั้งไว้ การจะรู้ว่าบรรลุแล้วหรือยัง เกิดอะไรขึ้นบ้าง จะต้องแก้ไขอย่างไร หากยังไม่บรรลุ หรือที่บรรลุได้นั้นมีเงื่อนไขอะไร ก็เป็นข้อมูลตามนัยยะของคำเรียงข้างต้น

     ตอนประชุมกลุ่มย่อยในส่วนของ สพช.ภาคใต้ เราตัดสินใจใช้คำเรียงนี้เป็นหัวใจหลักของการเคลื่อนงานในห้วงเวลาต่อไป และวันนั้นเราเข้าใจร่วมกันเป็นอย่างดีโดยมีพี่เล็กและน้องนา (ณัฐชยา ทองศรีนุ่น) ซึ่งเป็นกรรมการบริหารและเลขานุการ ศวพถ.เป็นสักขีพยายาน ตลอดจนเชื่อมความเข้าใจของพวกเราที่มาจากจังหวัดต่าง ๆ ให้เข้าใจตรงกัน ซึ่งต้องขอขอบคุณไว้ ณ ตรงนี้เป็นอย่างยิ่ง