เพลงพื้นบ้าน จากการปฏิบัติจริง 7 (เพลงเต้นกำ)

มือหนึ่งถือกำข้าว มือหนึ่งถือเคียว (ไม่มีรำ)

เพลงพื้นบ้าน 
จากการปฏิบัติจริง 
(ตอนที่ 7) เพลงเต้นกำ

เพลงเต้นกำ เป็นเพลงพื้นบ้านที่ร้องกันในท้องนา ฤดูเก็บเกี่ยวข้าว ในแถบจังหวัดอ่างทอง สุพรรณบุรี สิงห์บุรี อุทัยธานี นครปฐม กาญจนบุรี ตามคำบอกเล่าของครูเพลงที่ผมได้สอบถามมา ป้าทรัพย์ อุบล (ถึงแก่กรรมไปแล้ว ปี 2549) ป้าเล่าว่าเกี่ยวข้าวกันไปก็ร้องเพลงกันไปในทุ่งนา บางคนก็ร้องเพลงฉ่อย บางคนก็ร้องเพลงเรือ เพลงอีแซวก็มี ส่วนเมื่อเกี่ยวข้าวเสร็จในแต่ละคันนา ก็จะมีพ่อเพลง แม่เพลงคนเก่ง ๆ รวมกลุ่มกันยืนเป็นวงกลม บางทีก็ต่างคนต่างยืน ร้องเพลงเต้นกำกัน พ่อเพลงคนที่เสียงดี ๆ ก็จะออกมาร้องเกริ่นก่อน แต่ต่อ ๆ มาไม่มีเกริ่น ขึ้นเสียงร้องไปเลย ป้าบอกว่าเพลงเต้นกำบางทีก็เรียนตามลักษณะของแขกเกี่ยวข้าวที่มือหนึ่งถือเคียว อีกมือถือรวงข้าว เรียกกันว่า เพลงเกี่ยวข้าวก็มี สำหรับคำร้องเกริ่น ผมเคยได้ยินป้าทรัพย์ร้องให้ฟังเท่าที่จำได้ เช่น

“ตะวันก็บ่าย ชายเย็น..แม่ผมกระจายหลายเส้น เย็นแล้วนะ เออ เอย....เอ่อ เอิง เอย”

เพลงที่มีชื่อและสถานที่คล้าย ๆ กัน คือเพลงที่เล่นกันในท้องนาเช่นเดียวกัน บางครั้งก็สับสนในการเรียกชื่อและผิดพลาดในการร้องได้ น่าให้อภัย ได้แก่ เพลงเกี่ยวข้าว (เพลงก้ม) เป็นเพลงที่ร้องไปด้วยเกี่ยวข้าวไปด้วย เป็นการร้องในขณะที่กำลังทำงาน ปัจจุบันคงหาดูไม่ได้อีกแล้ว ไม่มีทั้งคนร้องและข้าวที่จะให้คนเกี่ยว (เขาใช้รถเกี่ยวกันหมด) ส่วนเนื้อร้องเพลงเกี่ยวข้าวจะขึ้นต้นว่า “เกี่ยวเถอะนะ แม่เกี่ยว (เชิ๊บๆ) เกี่ยวเถอะนะ แม่เกี่ยว

อย่ามัวชะแง้ แลเหลียว เดี๋ยวเคียวจะเกี่ยว ก้อยเอย” เอ่อ เออ เอิง เงอ เอ้อ เออ เอ่อ เอิง เงย...

เพลงเต้นกำรำเคียว เป็นเพลงพื้นบ้านที่ฝึกหัดเพื่อการบันทึกเสียง โดยกรมศิลปากร จึงมีการปรับปรุงและดัดแปลงคำร้องให้สนุกสนาน มีเนื้อร้องดังนี้

“เกี่ยวกันเถิดนางเอย.. แม่เอย นางเอย สองมือจับเคียว มาช่วยกันเกี่ยวข้าวในนา จะลุยเกี่ยว สักสิบวา แล้วทำท่า รำ เอย..”

ผมเล่าเลยไปนอกหัวข้อเล็กน้อยก็เพราะเพลงในรูปแบบนี้มี 3 ชนิด ทำให้คนรุ่นใหม่เข้าใจสับสนไปเหมือนกัน ถ้าจะให้ชัดเจนก็คือ เพลงเกี่ยวข้าว เป็นเพลงเก่าแก่มานาน ไม่มีให้ได้ยินได้ฟังอีกแล้ว เพราะต้นตำรับที่เป็นผู้เล่นไม่ได้ส่งต่อเพลงมายังคนรุ่นหลัง หรือคนรุ่นหลังไม่ได้สืบสานเอาไว้นั่นเอง ส่วนเพลงเต้นกำยังพอมีให้ได้ฟัง นักเพลงอย่างพี่ขวัญจิต ศรีประจันต์ ศิลปินแห่งชาติ และพี่สุจินต์ ศรีประจันต์ ยังนำมาร้องร่วมกันในการเป็นวิทยากรอบรมเยาวชนและครูอยู่บ่อย พี่ทั้งสองคนเคยพูดว่า บางทีเราก็เรียกเหมาไปเลยว่า เพลงเกี่ยวข้าว แต่เรารู้กันนะว่า เพลงเต้นกำ วิธีการร้องเพลงเต้นกำ พี่สุจินต์ บอกผมว่า เพลงนี้เขาไม่มีรำกันหรอกนะอาจารย์ สมัยก่อนเวลานำไปแสดงใช้ฟางข้าวมัดเป็นกำแล้วถือเอาไว้มือหนึ่ง ส่วนมืออีกข้างหนึ่งก็ถือเคียว แล้วก็ร้องเกริ่นขึ้นต้นเพลง (พ่อเพลงร้องเฉพาะคนแรก)

ก่อนที่จะเข้าเนื้อร้อง จะต้องเกริ่นขึ้นต้นเพลงว่า “ตะวันก็ด่วน จวนจะเพล แม่ผมกระจาย หลายเส้น เพลแล้ว ไม่เห็นมา เอ่อ เออ เอ้อ เอย..” ผมขอยกเอาตัวอย่างเพลงเต้นกำมาให้เห็น ดังนี้ ครับบทเพลงเต้นกำ (ร้องเกริ่น) ตะวันก็บ่าย.. เอิ้ง เงอ เอิ้ง เงย... ลงชายเย็น แม่ผมกระจายหลายเส้น เย็นแล้วนะวัน.. เออ.. เออ เอ๊ย... (ลูกคู่ร้องรับ) ผ้มกระจายหลายเส้น ผมกระจายหลายเส้น เย็นแล้วนะวันนะวัน..เออ.. เฮ้อ เอ้อ อ๊ย..นี้ เอย... เอิง เงอ เอิ้ง เงอ ชะ เอิง เงิง เงอ ชะ เอิง เงิง.. (เฮ้ เอ้า เฮ้เฮ้) ได้ยินน้ำคำ ร่ำไข มาว่ากันในซิ กลอนลา (เฮ้ เอ้า เฮ้เฮ้) จะยกบายศรี ขึ้นสี่มุม จะไหว้พระภูมิ เจ้าของนา ทั้งเหล้าไห ไก่ตัว มาเซ่นที่หัว คันนา มานั่งในคอ ต่อปัญญา เมื่อลูกจะว่า ซิเพลงเอย (ลูกคู่ร้องรับ) เอิง เง้ย เพลงเอ้ย มานั่งในคอ ต่อปัญญา เมื่อลูกจะว่า ซิเพลงเอย ว่าปัญญา ปัญญา เมื่อลูกจะว่าซิเพลงเอย เอิง เงย ถ้อยคำ ร่ำไข มาว่ากันใน ซิกลอนลี(เฮ้ เอ้า เฮ้เฮ้) มาเรียกน้อง ก็แล มาเรียกแม่ กันหรือไม่มี มีธุระ อะไร ช่วยบอกให้ รู้ที จงฉวยกำ ขึ้นรำรี่ แล้วเดินมาที่ วงเอย..(ลูกคู่ร้องรับ) หงส์ เอ้ย วงเอ้ย จงฉวยกำ ขึ้นรำรี่ แล้วเดินมาที่ วงเอย.. ว่ารำรี่ รำรี่ แล้วเดินมาที่ วงเอย…(บทร้องเดิมเพลงเต้นกำ จาก บุญโชค ชนะโชติ 2541) ข้อสังเกตคือ เพลงเต้นกำ จะร้องลงด้วยคำลงว่า เอย ลูกคู่ร้องรับว่า เอิง เง้ย.. หรือ หงส์ เอ้ย.. ส่วนคำขึ้นต้น อาจใช้คำร้องที่ว่า เอิง เง้ย..เป็นคำเกริ่นสั้น ๆ ก็ได้ ส่วนคำรับ แต่เดิมใช้คำว่า (เฮ้ เฮ๊ะ) ต่อมาก็เปลี่ยนไปเป็น เฮ้ เอ้า เฮ้เฮ้ ผมร้องเพลงเต้นกำร่วมกับพี่สุจินต์ ศรีประจันต์ ในการอบรมปฏิบัติการเพลงพื้นบ้านให้กับครูและนักเรียน ส่วนการแสดงหน้าเวทีมีบ้าง แต่ก็ไม่มากเท่ากับเพลงฉ่อย ต้องยอมรับว่า เพลงเต้นกำ เป็นเพลงที่ร้องรับยากพอสมควรโดยเฉพาะถ้าลูกคู่ไม่รู้ทางกัน จะจับคำร้องรับได้ไม่หมดหรือไม่ตรงตามที่พ่อเพลงร้องเอาไว้ ในกรณีที่เราร้องกลอนสด (ด้นกลอน) แต่เพลงเต้นกำก็เป็นเพลงพื้นบ้านที่ยังน่าอนุรักษ์เอาไว้ฟัง มีทั้งความไพเราะและสนุกสนานครับ (ชำเลือง มณีวงษ์ / 2550) <address class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0pt; text-align: justify"> </address>

เขียนใน GotoKnow โดย ชำเลือง
ใน การอนุรักษ์เพลงพื้นบ้าน

คำสำคัญ (Tags): #เพลงพื้นบ้าน#ตำนาน#ภูมิปัญญาท้องถิ่น#วัฒนธรรมประเพณี#สื่อพื้นบ้าน

หมายเลขบันทึก: 97932เขียนเมื่อ 22 พฤษภาคม 2007 20:32 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 18:01 น. ()สัญญาอนุญาต: จำนวนที่อ่าน

ความเห็น (0)

ไม่มีความเห็น

ไม่อนุญาตให้แสดงความเห็น