ปอเนาะกับสาเหตุ

สาเหตุการตั้งปอเนาะ

    สาเหตุของการจัดตั้งปอเนาะในจังหวัดชายแดนใต้

การจัดตั้งปอเนาะในจังหวัดชายแดนใต้มี 4 สาเหตุด้วยกันคือ

1.  สาเหตุทางด้านศาสนาและวิถีชีวิต         ศาสนาอิสลามจะให้ความสำคัญกับการถ่ายทอดและการแสวงหาความรู้ ผู้ที่มีความรู้จะต้องถ่ายทอดความรู้ที่ตนมีโดยเฉพาะอย่างยิ่งความรู้ทางศาสนาที่มาจากคัมภีร์อัลกุรอาน และแบบอย่างของท่านศาสดา ในขณะเดียวกันผู้ที่ไม่รู้ก็ต้องแสวงหาความรู้ เพราะโดยผ่านความรู้นี้เองมุสลิมจะได้รู้จักศาสนาซึ่งเป็นวิถีของการดำเนินชีวิตของพวกเขา การศึกษาในอิสลามจะเป็นกระบวนการตลอดชีวิต และเป็นสิ่งที่บังคับสำหรับทุกคน ดังวัจนะของท่านศาสดาความว่า “ การแสวงหาความรู้เป็นวาญิบ ( บังคับ ) สำหรับทุกคน ” และอีกวัจนะหนึ่งความว่า “ จงแสวงหาความรู้ตั้งแต่อยู่ในเปลจนถึงหลุมฝังศพ “ ความจำเป็นดังกล่าวนี้ ทำให้มุสลิมต้องแสวงหาความรู้ และแหล่งความรู้ที่ดีที่สุดอย่างหนึ่งก็คือสถาบันการศึกษา ด้วยประการดังกล่าวจึงเกิดสถาบันการศึกษาขึ้น สถาบันการศึกษาแห่งแรกที่เกิดขึ้นในภูมิภาคนี้ก็คือ บ้านของผู้รู้ ซึ่งต่อมาก็เกิดปอเนาะซึ่งเป็นทั้งสถาบันศาสนาและสถาบันการศึกษา ในยุดแรกๆ ปอเนาะจึงมิใช่เฉพาะสถาบันการศึกษาสำหรับเยาวชนแต่เป็นสถาบันการศึกษาสำหรับทุกคน ไม่จำกัดเพศ และอายุ จรัล มะลูลีม และคณะ (2538:98) ได้เขียนไว้ในหนังสือไทยกับโลกมุสลิมว่า ปอเนาะเกิดขึ้นด้วยแรงศรัทธาเป็นหลัก โดยมีโต๊ะครูเป็นบุคคลสำคัญในการกำหนดทิศทาง อีกสาเหตุหนึ่งที่เป็นแรงผลักดันให้เกิดปอเนาะคือวิถีชีวิตของผู้คนในจังหวัดชายแดนภาคใต้ เพราะการดำเนินชีวิตของมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้นั้นจะมีความผูกพันอย่างเหนียวแน่นกับหลักคำสอนของศาสนาอิสลาม และการดำเนินชีวิตเช่นนี้จะต้องอาศัยความรู้ทางศาสนา ดังนั้น การมีสถาบันศึกษาที่ปลูกฝังความรู้เกี่ยวกับศาสนาจึงมีความจำเป็น และสุดท้ายก็กลายเป็นแรงผลักดันหนึ่งที่ทำให้เกิดสถานศึกษาปอเนาะ 2.  สาเหตุทางเศรษฐกิจ อาชีพเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้มนุษย์มีความมั่นคงและสร้างความเจริญก้าวหน้าให้กับชีวิต การประกอบอาชีพที่ดีได้นั้นต้องอาศัยความรู้ความสามารถและผู้ที่มีความรู้ศาสนา สามารถสอนและเผยแผ่ความรู้ให้แก่ผู้อื่น แม้จะมิได้มุ่งไปในทางการแสวงหาผลตอบแทนจากการสอนศาสนา แต่ก็ได้รับการยกย่องและความเคารพนับถือ ส่วนผู้ที่มีลูกศิษย์ลูกหามากก็ยิ่งมีโอกาสสร้างฐานะความเป็นอยู่ให้มั่นคงได้อีกด้วย จะเห็นได้ว่าผู้มีความรู้ศาสนานอกจากจะให้ประโยชน์แก่สังคมแล้วก็มีโอกาสที่สามารถสร้างความมั่นคงให้กับชีวิต ( ประกิจ , 2516 : 65) 3. สาเหตุทางสังคม ในสังคมส่วนใหญ่จะให้ความสำคัญและเคารพยกย่องผู้มีความรู้ สังคมอิสลาม ก็เช่นเดียวกัน จะให้เกียรติและความเคารพนับถือผู้ที่มีความรู้ศาสนาโดยเฉพาะผู้รู้ศาสนาที่มีโอกาสได้สอนและเผยแผ่ความรู้จนมีลูกศิษย์ลูกหามากมาย จึงเป็นผู้ที่ได้รับความเคารพนับถือและนิยมยกย่องจากบุคคลทั่วไป การเป็นผู้รู้ที่มีชื่อเสียงและมีผลงานที่มีประโยชน์ต่อสังคม เป็นความสำเร็จอย่างหนึ่งในชีวิต ( ประกิจ , 2516: 66) 4.  กระแสการศึกษาอิสลามในโลกอาหรับ ในช่วงที่ศาสนาอิสลามเข้ามาในจังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นช่วงที่โลกอาหรับมีการตื่นตัวในเรื่องการศึกษา และในดินแดนอาหรับมีสถาบันการศึกษาเกิดขึ้นจำนวนมากซึ่งรวมถึงสถาบัน อุดมศึกษาที่เรียกว่ามหาวิทยาลัย ผู้ที่ทำการเผยแผ่ศาสนาในภูมิภาคนี้ย่อมได้ประจักษ์เห็นสถาบันการศึกษาที่มีจำนวนมากในดินแดนของตน จึงไม่แปลกเลยว่าทำไม่บุตรของชัยค อุสมานได้ก่อตั้งสถาบันศึกษาปอเนาะขึ้นมาเมื่อ 500 ปีที่ผ่านมา