เห็ดโคน: การใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน

กิจกรรมจากค่ายเรียนรู้คุณธรรม นำชีวิตพอเพียงที่กระผมได้เรียนรู้เมื่อวานนี้ คือ การศึกษาในประเด็นการใช้ทรัพยากรธรรมชาติของคนในชุมชนรางบัว ตำบลรางบัว อำเภอจอมบึง จังหวัดราชบุรี

ในลำดับแรกต้องขออธิบายถึงสภาพทางภูมิศาสตร์ของชมชนแห่งนี้โดยสังเขปก่อนนะครับ ชุมชนรางบัวเป็นพื้นที่ราบขนาดใหญ่ ติดกับเขาสนซึ่งเป็นป่าเบญจพรรณ มีไม้เต็ง ไม้รัง ไม้ยาง และป่าไผ่ ซึ่งเขาสนตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของชุมชน บริเวณตืนเขาเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาสน และมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี วิทยาเขตราชบุรี สภาพดินเป็นดินร่วนปนทราย มีลำรางขนาดเล็กไหลผ่านชุมชน แต่ก่อนเคยมีการอนุญาติสัมปทานเหมืองแร่ในบริเวณเชิงเขาสน

โดยทั่วไปชาวบ้านจะทำนา ทำไร่ และเลี้ยงโคขุน รวมทั้งหาของป่าซึ่งประเด็นสำคัญในการหาของป่าก็อยู่ที่ "เห็ด" นี่ละครับ

ชีวิตของคนในชุมชนบ้านรางบัวผูกพันกับเห็ดเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะในช่วงเดือนตุลาคมของทุกปี เห็ดโคนจะออกมาเป็นพิเศษ ซึ่งชาวบ้านจะหาเห็ดโคนมาขาย สนนราคาก็ราวๆ กิโลกรัมละ ๑๐๐ บาท กอปรกับในช่วงดังกล่าวเป็นช่วงเทศกาลกินเจทำให้ความต้องการบริโภคเห็ดมีสูง จึงช่วยส่งผลให้ชาวบ้านในรางบัวมีรายได้มาหล่อเลี้ยงครอบครัวเพิ่มเติม นอกจากนี้ในช่วงอื่นๆ ที่มีฝนตกชุกและแดดจัดตามมา เห็ดก็จะออกดอกเช่นกัน

อุปกรณ์หาเห็ดของชาวบ้าน ได้แก่ ไฟฉาย แบตเตอรี่ ถุงปุ๋ย มีด และไม้ยาวๆไว้เขี่ยเห็ด โดยส่วนใหญ่ชาวบ้านจะหาเห้ดในช่วงเช้ามืด เวลาเริ่มหาตั้งแต่ ตีสองเป็นต้นไป ซึ่งประเด็นความขัดแย้งเล็กๆในชุมชนเกี่ยวกับการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ คือ พื้นที่ป่าดั้งเดิมที่ชาวรางบัวสามารถเข้าไปหาเห็ดได้นั้น บัดนี้กลับกลายเป็นพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าและวิทยาเขตของมหาวิทยาลัยรัฐไปเสียแล้ว

ฟังดูคล้ายกับชาวบ้ารางบัวจะไร้ทางออก หากแต่ในทางปฏิบัตินั้น หน่วยงานของรัฐยังคงอลุ่มอล่วยให้คนในชุมชนสามารถเข้าไปหาเห็ดได้ตามสมควร แต่อาจจะต้องหาเห็ดอย่างลับๆ หรือไม่เป้นทางการนั่นเอง

ขอบคุณครับ