ไหว้ครู ก่อนที่จะเริ่มทำขวัญนาค

ขั้นตอนที่ครูรุ่นก่อนได้วางแนวเอาไว้ให้ยังคงไว้ซึ่งคุณค่าที่น่าจดจำ

<h1 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 120%"></h1> <h1 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 120%">                               </h1>

ไหว้ครู

ก่อนที่จะเริ่มทำขวัญนาค

</span><h3 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 120%"></h3>

           ภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านศิลปะการแสดงทุกแขนงที่พัฒนามาเป็นมหรสพ โดยจะต้องมีค่าจ้างแรงงานในการไปแสดง หรือไปประกอบพิธี เช่น ทำขวัญนาค หมอขวัญจะขอให้เจ้าของงานเตรียมพานกำนล สำหรับไหว้ครูก่อนที่จะทำขวัญนาค  พิธีการไหว้ครูจะมีพานดอกไม้ ธูป เทียน บุหรี่ 1 ซองหรือมวนยาสูบ เงิน 6 บาท หรือ 12 บาท หมากมวน 5 คำ เหล้าขาว 1 ขวด เทลงในแก้ว เพื่อทำการคำนับครู บอกครู ไหว้ครู หมอขวัญจะจัดเตรียมสำรับเครื่องสังเวยอันมี ขนมต้มแดง ต้มขาว ข้าวปากหม้อ และไข่ต้ม มาจัดวางไว้ จากนั้นนั่งหันหน้าไปทางทิศที่ปลอดโปร่ง ไม่มีผีหลวงประทับ (ดูตามตารางผีหลวงประจำวัน) จุดเทียน ธูปแล้วกล่าวคำไหว้ครูว่า “นะโม นมัสการ วันทิตตะวา สมาธิยามิ  ครู อุปัชฌาย์ อาจาริยานัง สัมโพธานัง สะระนัง คัจฉามิ” อาจจะกล่าวถึงชื่อ ครูบาอาจารย์ที่สั่งสอนมาทุกท่าน เพื่อขอให้ครูมาช่วยค้ำชู ให้การประกอบพิธีทำขวัญนาคในวันนี้จงประสบความสำเร็จด้วยดี    

          เมื่อเริ่มต้น ก่อนการทำขวัญนาค หมอขวัญจะถือตาละปัด ร้องเกริ่นนำด้วยคำขึ้นต้นว่า“ณ บัดนี้ ข้าพเจ้าจะขอน้อมเกล้านมัสการ ประดิษฐ์ดังชุลีประนมน้อมขึ้นเหนือเศียร  สิโรโรจน์ เทพยะดาเจ้า จงปรีเปรมปราโมทย์ มโนสารจำนง แห่งพระบรมกษัตริย์ขัตติวงศ์ อันเรืองเดช อีกทั้งท้าวไผท เทเวศร์ ทั่วทุกทิศา” ต่อด้วยบทสักเค (ชุมนุมเทวดา) และอาจจะตามมาด้วยบทสักเค (แปล) จบลงด้วยวงดนตรีปี่พาทย์รับด้วยเพลง “สาธุการ”    

</span><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 90%; text-align: justify; tab-stops: 1.0cm" class="MsoNormal"></h2><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 90%; text-align: justify; tab-stops: 1.0cm" class="MsoNormal"></h2><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 90%; text-align: justify; tab-stops: 1.0cm" class="MsoNormal"></h2><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 90%; text-align: justify; tab-stops: 1.0cm" class="MsoNormal"></h2><h2 style="margin: 0cm 0cm 0pt; line-height: 120%; text-align: justify; tab-stops: 1.0cm" class="MsoNormal"></h2>

                                                                                                                                

        เมื่อสิ้นเสียงเพลง “สาธุการ”  หมอขวัญยกพานกำนลขึ้นเหนือศีรษะ ร้องส่งเป็นการไหว้ครูด้วยทำนองเพลงช้างประสานงาหรือทำนองเพลงเขมรปากท่อ โดยเนื้อหาเป็นการไหว้พระรัตนตรัย ไหว้ครูระลึกถึงบุญคุณของครู อาจารย์ ดังมีเนื้อหา ดอนหนึ่งว่า

       ยกพานกำนล ขึ้นเหนือเศียร     จำนงเนียร น้อมหัตถ์  ศาสดา

       อันเป็นมิ่งโมลี สี่ทวีป          เป็นประทีป ส่องทั่ว ทุกทิศา   

       ก็ล่วงลับ  ดับไป  นัยนา          สู่มหาวิมาน สำราญรมย์

       ไหว้พระพุทธ  สุดประเสริฐ      เทิด  ธาตรี

       ไหว้พระธรรม ในคัมภีร์           ที่ มีมา

       ไหว้พระสงฆ์  ทรงศีล            บริสุทธิ์

       เป็นมงกุฎครอบไว้                 เหนือ  เกศา

       ไหว้อาจารย์  ที่ท่าน              สั่งสอน  มา

       ไหว้พระ อิศรา                     มงคล  เมือง

       บทร้องที่นำมาเป็นตัวอย่างนี้ บันทึกไว้โดยหมอทำขวัญรุ่นเก่าที่มีผู้เขียนไว้นานกว่า  80 ปี  ในเนื้อหามีความไพเราะน่าฟังเต็มไปด้วยความศรัทธา ในส่วนของบทประพันธ์อาจมีการผูกสัมผัสไม่ลงตัว ไม่สมบูรณ์ตามแบบฉันลักษณ์ของบทกลอนสำหรับผมถือว่า นี่คือแบบฉบับหรือบทครู ที่ได้รับมาจากพ่อคุณวัน มีชนะ เมื่อประมาณ 40 ปีผ่านมา พิธีกรรมในการไหว้ครู เป็นการสร้างความมั่นใจเมื่อเราได้บอกครูบาอาจารย์ที่เคยสั่งสอนเรามาให้ท่านได้รับรู้ได้มาคอยให้ความช่วยเหลือเพราะว่า เมื่อครู ท่านยังมีชีวิตอยู่ท่านก็ไปกับเราทุกงานและเมื่อท่านต้องจากโลกนี้ไป เราไม่มีสิ่งใดที่จะทำให้ท่านกลับมาได้ นอกจากสิ่งแทน ได้แก่ ดอกไม้สี ธูป เทียน หมาก พลู เหล้า บุหรี่ เงินค่ากำนล และเครื่องสังเวย

                                                                     

        การแสดงที่เกี่ยวข้องกับการร้อง เล่น เต้น รำ ได้แก่ ลิเก ละคร เพลงอีแซว ลำตัด ทำขวัญนาค ก่อนที่จะเริ่มพิธีหรือการแสดง จะต้องมีการบูชาครู เรียกว่า ไหว้ครูก่อนทุกครั้ง ในส่วนตัว เมื่อได้ทำการไหว้ครู บอกครูตามขั้นตอนแล้ว สิ่งที่ได้รับคือ ความอบอุ่น ความมั่นใจ เสมือนว่า ยังมีพ่อคุณวัน อยู่ใกล้ ๆ เรา ถึงแม้ว่า ผมสามารถด้นกลอนสด ๆ ได้ แก้ปัญหาในการกระทำพิธีให้เลื่อนไหลไปโดยไม่มีติดขัด แต่ขั้นตอนหรือกระบวนการที่ครู อาจารย์รุ่นก่อนได้วางแนวเอาไว้ให้ ยังคงไว้ซึ่งคุณค่า ที่น่าจดจำ และนำเอามาปฏิบัติสืบต่อไปได้อีกยาวนาน  

 

(ชำเลือง มณีวงษ์ : ประสบการณ์จากการปฏิบัติ 2550.)

</span>

[วิโรจน์ ยิ้มแย้ม]

ไหว้ครูก่อนเริ่ม ทำขวัญนาค คำกล่าวไหว้ครู