อุโบสถ

วันนี้เป็น วันพระ ตามสำนวนไทยๆ... ส่วนสำนวนตามคัมภีร์จะเรียกกันว่า วันธรรมสวนะ หรือ วันอุโบสถ...ซึ่งทั้งสามสำนวนนี้พอจะแปลง่ายๆ ได้ว่า

วันพระ แปลว่า วันประเสริฐ หรือ วันเป็นอยู่คล้อยตามพระ (ไม่ควรแปลว่า วันของพระ)

วันธรรมสวนะ แปลว่า วันประชุมฟังธรรม

วันอุโบสถ แปลว่า วันเข้าจำ หรือ วันอยู่จำ

.....

คำว่า อุโบสถ เขียนแบบไทยๆ... บาลีใช้ว่า อุโปสถ (เพราะคำบาลีใช้ ป.ปลา ไม่ใช้ บ.ใบไม้)... ศัพท์นี้มาจาก อุป เป็นอุปสัคนำหน้า แปลว่า เข้าไป ใกล้ มั่น.. ตามด้วย วส รากศัพท์ แปลว่า อยู่ ... ส่วน ถ.ถุง เป็นปัจจัยปรุงรากศัพท์ให้เป็นคำนาม..

อุป + วส + ถ = อุโปสถ

 แปลรวบความได้ว่า การเข้าไปอยู่. การเข้าไปใกล้. การอยู่อย่างมั่นคง.

...

มีนิทานว่าดินแดนพุทธภูมิโบราณ จะสังเกตพระจันทร์.. พอถึงวันพระจันทร์เต็มดวง พระจันทร์มืดสนิท และวันพระจันทร์กึ่งหนึ่ง...ก็จะเรียกกันว่า วันอุโบสถ ... จะมีการประพฤติวัตรปฏิบัติตามความเชื่อของท้องถิ่นนั้นๆ ...

เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จจาริกเผยแพร่หลักธรรมคำสอน ก็มาเจอโยมผู้ชายคนหนึ่งก็ทรงแนะนำสั่งสอน (จำรายละเอียดไม่ได้ ขี้เกียจค้น) โยมคนนี้ก็รู้สึกเลื่อมใส มอบกายถวายใจในพระธรรมวินัยของพระบรมศาสดาแล้วก็ทูลถาม วิธีการปฏิบัติในวันอุโบสถ...

 พระพุทธเจ้าจึงทรงบัญญัติว่า ในวันอุโบสถของพระธรรมวินัยนี้ ให้รักษาศีลอุโบสถ ร่วมประชุมฟังธรรม ...นี้คือที่มาของวันอุโบสถ ซึ่งยังคงสืบต่อมาจนกระทั้งปัจจุบัน...

ศีลอุโบสถ ก็คือ ศีลแปด แตกต่างเพียงแต่การสมาทาน เช่น โยมชีทั่วไปทรงศีลแปดเพราะถือประจำ.. ส่วนชาวบ้านทั่วๆ ไป ถือเฉพาะวันอุโบสถเป็นกรณีพิเศษ จึงเรียกว่า ศีลอุโปสถ...

.....

ถ้าคนเรารักษาศีลอุโบสถเป็นประจำ เราก็จะเข้าใจความจำเป็นพื้นฐานของชีวิต... และการร่วมประชุมฟังธรรม ก็จะทำให้เราตรวจสอบข้อผิดพลาดที่ผ่านมา และจะได้กำหนดสิ่งที่ควรกระทำต่อไปในข้างหน้า ...

ดังนั้น วันอุโบสถ จึงชื่อว่า วันพระ คือ วันประเสริฐของชีวิต วันที่เราปฏิบัติคล้อยตามหรือเลียนแบบพระ ในฐานะตัวแทนทางศีลธรรม...

แต่สังคมพุทธฯ เมืองไทยในปัจจุบัน ค่านิยมเดิมๆ วันพระ ค่อยๆ เลือนหายไป.... 

.