936. เปลี่ยนอิคิไกเป็นอาชีพด้วยผู้สนับสนุน (Sponsors)

ผมศึกษาเรื่องอิคิไก เลยพยายามไปดูหนังญี่ปุ่นเพื่อจะได้ค้นลงลึกเรื่องอิคิไกได้มากขึ้น  นอกเหนือจากไปสังสรรค์เสวนากับคนที่อยู่ในญี่ปุ่นและคนญี่ปุ่นตรงๆก็มี ระยะนี้ผมหันมาดูซีรี่ย์ใน Netflix ที่อยากดูมานานชื่อ Midnight Diner ผมว่าเรื่องนี้อธิบายเรื่องอิคิไกได้ดีทีเดียวและสามารถเชื่อมโยงไปหาหนังสือหลายๆ เล่ม รวมทั้งแนวคิดที่น่าจะเอาอธิบายอิคิไก และการขยายอิคิไกให้เป็นอาชีพได้ด้วย เ

ริ่มจากหนังพูดถึงเชพที่เปิดร้านอาหารเล็กกลางเมืองโตเกียว ร้านอยู่ในซอกหลืบ แต่ให้บริการตั้งแต่เที่ยงคืนจนถึงเจ็ดโมงเช้า เจ้าของร้านบอกว่าร้านเปิดมาเพื่อขายอาหารให้ทุกคน ไม่เลือกอาชีพ คนที่กำลังเดินทางกลับบ้านหลังเลิกงาน แต่ยังไม่อยากกลับบ้าน เขาอยากให้มีพื้นที่เล็กๆ สำหรับคนไม่ว่าจะใครก็ตาม

เจ้าของร้านดูมีอิคิไกมากๆ เขาดูมีความสุข ถ้าตามนิยามที่ผมดูหนังสือขงเคน โมงิ จะเห็นชัดว่าเจ้าของร้านมีอิคิไกชัดเจนมากๆ อาจารย์เคนบอกว่า เสาหลักของอิคิไกคือ 1. เริ่มจากเล็กๆ 2. ปลดปล่อยตัวเอง 3. กลมกลืนกับธรรมชาติ 4. มีความสุขกับสิ่งเล็กๆ 5. อยู่กับปัจจุบัน นี่ใช่ ถ้าดูเข้าเงื่อนไขทุกข้อ  อาจงง กลมกลืนไหมผมว่ากลมกลืนเพราะ เจ้าของเปิดกว้าง เปิดพื้นที่ให้ปลอดภัยจริงๆ ทำให้ลูกค้ารู้สึกสบายใจจะพูด ทำให้หลายครั้งที่นี่เป็นพื้นที่ที่แม้กระทั่งยากูซ่าก็ค้นพบอะไรในตัวเอง เพื่อนที่ตีกันหันกับมาดีกันที่นี่

ที่สำคัญมีลูกค้ารายหนึ่งชื่อยูกิ จริงๆ มาทานเข้าตอนหกโมงครึ่งทุกวัน เขาเลยตั้งคำถามว่าทำไมมาตอนนี้ เธอบอกว่าเธอชอบร้องเพลง กลางคืนออกไปร้องเพลงทุกวันแม้ไม่มีใครฟัง ทำ CD มาด้วยก็ไม่มีใครซื้อ แต่ก็ยังอดทนทำทุกวัน

เจ้าของร้านบอกว่าทำไมไม่เป็นศิลปินเอง เธอบอกว่าก็มีแต่เพลงนะได้เพลงหนึ่งแต่ก็ไม่มีใครซื้อ เจ้าของร้านเลยบอกว่าเอางี๊ เดี๋ยวให้คุณทำโปสเตอร์มาแปะที่ร้าน ที่ร้านมีนักแต่เพลงคนหนึ่งมาทานประจำ อาจจุดประกายความสนใจคนนั้นได้ ว่าแล้วเธอก็ทำตาม ก็เริ่มมีคนมาถามว่านักร้องนี้คือใคร เจ้าของร้านก็แนะนำและช่วยขาย CD ไปมา ก็มีคนยุทำไม่ไม่มาเปิดการแสดงที่นี่ เธอก็มา แล้วคนก็มาฟัง รวมทั้งนักแต่งเพลลงก็มาฟัง ที่สุดก็แต่งเพลงให้ เธอเริ่มดังกลายไปติดห้าอันดับแรกในญี่ปุ่นไปหลายสัปดาห์

ถ้าวิเคราะห์คนๆนี้ดูมีอิคิไกมากๆ IKIGAI มาจากคำว่า  生き甲斐 แปลว่าเหตุผลของการมีชีวิตอยู่  (Reason for being)  เป็นคำพูดที่สะท้อนถึงว่าคนๆ นั้นมีทิศทาง หรือมีจุดประสงค์ในชีวิต (Purpose of Life) ที่มีแล้วทำให้คนๆ นั้นรู้สึกว่าชีวิตมีค่า มีแรงจูงใจจากภายในที่จะใช้ชีวิตอย่างมีชีวิตชีวา ทำให้มีความพึงพอใจในชีวิตและรู้สึกว่าชีวิตมีความหมาย

เข้าเงื่อนไขมากๆ และถ้าดูจากหนังสืออาจารย์โคโน่ที่เป็นนักวิจัยอิคิไก ท่านบอกว่าอิคิไกพัฒนามาจากสี่แหล่ง ได้แก่

1.Tanoshimi สันทนาการยามว่าง เช่น กินข้าวกับเพื่อน ดูหนัง ฟังเพลง ออกกำลัง   นี่ใช้เธอชอบร้องเพลง

2.Gambari กิจกรรมที่ท้าทายมากๆหรือประสบการณ์ที่ทำให้เกิดปัญหา ผิดหวัง ต้องฮึดสู้  ก็ทำให้เกิดการค้นพบตัวเอง  ชัดมากเธอไม่ยอมแพ้ ยิ่งทำไม่หยุด

3.Shigeki การเปลี่ยนสภาพแวดล้อมไปสถานที่ พบปะผู้คนใหม่ๆ หาแนวคิดใหม่ๆ เลยเกิดการเปลี่ยนแปลงคุณค่าในชีวิต  เธอเปลี่ยนสถานที่ไปทานอาหารในร้าน Mindnight Diner

4. Iyashi ไปในกลุ่มคน สถานที่ที่คุ้นเคยทำให้รู้สึกเป็นอิสระเป็นของตนเอง และที่นี่เป็นที่ที่ปลอดภัย ปราศจากเสียวิจาณ์ทั้งมวล และที่นี่เองเธอได้รับการสนับสนุนทางตรงทางอ้อมจากเชฟและคนในร้านจนดังไปเลย

ถ้าคุณหนังซีรี่ย์เรื่องนี้แล้วค่อยๆ แกะรอบคุณจะเห็นเรื่องอิคิไกชัดเจน แต่มีเรื่องหนึ่งคือถ้าจะเปลี่ยนเป็นอาชีพ ผมว่าตัวหนึ่งที่ผมเห็นคือ Iyashi การเข้าไปในกลุ่มคนสถานที่นี่ทำให้เป็นอิสระในตัวเอง เป็นพื้นที่ปลอดภัยนี่สำคัญ ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ทางกายภาพหรือตัวบุคคล  ผมเห็นเลยยูกิไม่ได้มีอิคิไกแล้วไปได้ไกล เธอเจอผู้สนับสนุนที่เห็นคุณค่าเธอ ทั้งๆ ที่คนจำนวนมหาศาลไม่เคยมองเห็นเลย ได้แก่เชฟ นักแต่งเพลง คนกลุ่มนี้น่าสนใจเขาเป็นใคร ผู้สนับสนุน (Sponsors) นี่ในหนังสือเรื่อง Centered Leadership, Leading with purpose clarity and impact บอกไว้ว่ามีสิบประเภทได้แก่

1.ผู้มีวิสัยทัศน์ (The Visionary) ฝันไกลและช่วยให้คุณมองเห็นอนาคต จุดประกายความคิดสร้างสรรค์ นวัตกรรม แต่ไม่ค่อยลงลึกในรายละเอียด

2.นักปราชญ์ (The Sage) ให้ปัญญา คำสอน ประสบการณ์ เชื่อมโยงงานกับ Purpose และช่วยให้คุณมองเห็นตัวเอง

3.ผู้อุทิศตนต่อปีศาจ (The Devil’s Advocate) ท้าทายและปรับเปลี่ยนมุมมองของคุณ ผลักดันให้คุณก้าวข้ามพรมแดนความคิด  ให้คุณมองเห็นความจริง แต่ก็ท้าทายสุด

4.โค้ชผู้ไม่ประนีประนอม (The Relentless Coach) ผลักดันคุณให้คุณพัฒนาทักษะใหม่ๆ เชื่อมั่นและไม่ล้มเลิกที่จะเชื่อในตัวคุณ แต่ก็ทำให้คุณเหนื่อยเพราะไม่ยอมรับขีดจำกัดของคุณ

5.วีรบุรุษ (The Hero) ยอมเสี่ยงเพื่อให้คุณได้เจอโอกาส พยายามกำจัดอุปสรรค และสู้เพื่อคุณ คอยระวังหลัง

6.เจ้าพ่อ (The Godfather) ช่วยเหลือคุณสุดๆ โดยใช้อำนาจของเขา

7.ผู้ดูแล (The Caregiver) ค่อยๆ ดูแล ให้กำลังใจ และคุ้มครองคุณในระบบ ให้ความเห็นใจ

8. ผู้นำทาง (The Navigator/Connector) เชื่อมคุณเข้ากับผู้คน Idea และโอกาส นำทางคุณ

ผมมองว่าเจ้าของร้านคือผู้นำทาง (The Navigator/Connector) ยูกิ  ส่วนนักแต่งเพลงดูเป็นวีรบุรุษ (Hero) ที่ปูทางเปิดทางให้เธอโดยไม่สนใจอุปสรรค เงื่อนไขใดๆ)

ผมเองดูหนังเรื่องนี้นึกถึงผมเอง ผมเกิดมาเพื่อทำสิ่งที่ผมรักได้แก่ Appreciative Inquiry (ศาสตร์พัฒนาองค์กรประเภทหนึ่ง) เข้าเงื่อนไขเสาหลัก 5 ต้นของอาจารย์เคนเป๊ะ ถ้าตามอาจาร์โคโนมาจากไหน เกิดจากการเปลี่ยนสถานที่ผู้คน มาเรียนปริญญาเอก แต่ที่สำคัญมันกลายเป็นอาชีพได้เพราะเจอที่ปรึกษาปริญญาเอกอาจารย์ริต้า อโลนี่ชางอิสราเอล ที่เป็นผู้อุทิศตนต่อปีศาจ (The Devil’s Advocate) ท้าทายและปรับเปลี่ยนมุมมองของคุณ ผลักดันให้คุณก้าวข้ามพรมแดนความคิด  ตัวท่านเองตอนท่านรับบทเป็นที่ปรึกษาก็บอกเลยว่าจะขอทำตัวเป็น Devil Advocate ชัดมากๆ ส่งดุษฎีนิพนธ์ไปตรวจนี่ได้การตั้งคำถาม ข้อโตแย้ง คือมึนส์ทุกครั้ง แต่ถ้าจนแต้มอาจารย์ก็แนะนำ ดีมากๆ

ส่วนท่านอื่นๆในสังคมไทยที่ผมเห็นมีอิคิไกมากๆ ที่ผมรู้จักคือท่านอาจารย์จงจิต อรรถยุกติ ท่านเป็นอดีตนายกสมาคมนักแปลและล่ามแห่งประเทศไทย ผมเคยได้รับเชิญไปสอนที่สมาคมนี้ ท่านอายุมากแล้วตอนนี้ 80 กว่าแต่ยังทำงานแปลอยู่ทุกวันคือเป็นชีวิตจิตใจท่านเลย ล่าสุดท่านแปลนิราศสุพรรณของสุนทรภู่เป็นภาษาอังกฤษ เป็นผลงานชื่อ “โคลงนิราศสุพรรณของสุนทรภู่ : My Departure for Suphan A Poem by Sunthorn Phu”  หาซื้อได้ที่ SE-ED ผมได้หนังสือเล่มนี้มานี่ผมว๊าวเลย นี่คือการแปลนิราศ มีลักษณะเป็นโคลง ที่สำคัญท่านแปลออกมาเป็นโคลงแบบอังกฤษ คุณลองไปหาอ่านดู

ผมทึ่งมากๆ จนผมคิดว่านี่คนๆนี้เป็นไม่ใช่คนธรรมดา  คงมีไม่กี่คนในโลกที่ทุ่มเทให้กับงานที่รักขนาดนี้  เพราะขนาดแปลเป็นอังกฤษยังแปลได้เพราะมากๆ ผมไม่เคยเห็นงานแปลระดับประณีตขนาดนี้มากก่อน โดยเฉพาะไทยเป็นอังกฤษ เมื่อถามท่านท่านบอกใช้เวลา 10 ปี  แก้แล้วแก้อีกไม่สนใจเรื่องเงิน ไม่ธรรมดาจริง นี่อิคิไกๆ ชัดๆ เข้าเงื่อนไขไม่ว่าจะเป็นทฤษฎีใคร และท่านก็มีผู้สนับสนุนด้วยคือคุณจุ๊บแจงที่ก็เป็นนักแปลมืออาชีพ ลูกสาวอาจารย์เองที่ เข้าข่ายเป็น วีรบุรุษ (The Hero) คนที่ทุ่มเท พยายามกำจัดอุปสรรค และสู้เพื่ออาจารย์ คอยระวังหลัง ชัดมากๆ และผู้ให้ทุนนี่ก็น่าจะเป็น ผู้นำทาง (The Navigator/Connector) เชื่อมคุณเข้ากับผู้คน Idea และโอกาส นำทางอาจารย์ให้ไปเจอสำนักพิมพ์และดูแลทุกอย่างให้

คราวนี้ท่านจะให้ผู้สนับสนุนมาสนับสนุนท่านได้อย่างไร จากที่เห็นในหนังและชีวิตจริง ท่านต้องเดินไปหาครับ หรือไปอยู่ในจุดที่มีโอกาสเจอเช่นสถาบันการศึกษา ร้านกาแฟ วัด สนามกีฬา สมาคมชมรมต่างๆ ท่านอาจเจอท่านเหล่านี้  ทำตัวเป็นธรรมชาติ เป็นตัวของตัวเอง ไม่ขายของเกินไป เดี๋ยวเขามองเห็นท่านเอง มีประเภทมาขอตรงๆ ก็มี แต่คุณต้องมีของ หรือความดีอะไรบางอย่างที่ชัดเจน ก็พอจะได้รับการสนับสนุน แต่ก็ต้องดูเบื้องหลังผู้สนับสนุนดีๆ มีทั้งมืดและสว่าง  อาจต้องทำการบ้านไปก่อน คือมีเรียกร้องคืนไหม บางคนเช่นสายหมอลูกศิษย์ผมเล่าให้ฟัง เจอประเภทเจ้าพ่อ (God Father) เผลอไปขอความช่วยเหลือ แล้วเขาได้เบอร์โทรมา เจอฝากหาเตียงให้เรื่อยๆ หรือขอให้ช่วยอะไรแปลกๆ ไม่หยุด จนลำบากใจไปก็มี รู้เขารู้เรานะครับ

สรุปขอบคุณคนที่ทำหนังเรื่องนี้ทำให้ผมได้คิดว่าอิคิไกจะไปเป็นอาชีพ มันต้องมีอะไรอย่างอื่นประกอบด้วยเช่นพื้นที่ปลอดภัยกับผู้สนับสนุน

วันนี้พอเท่านี้มีอะไรอยากถามหารือถามมาหลังไมค์ได้นะครับ

โดยดร.ภิญโญ รัตนาพันธุ์

IKIGAI Academy

อยากเปลี่ยนอิคิไกเป็นอาชีพ มาที่นี่ครับ

 

Ref:

1.The Little Book Of Ikigai by Kem Mogi

2.Positive Sociology of Leisure: Contemporary Perspectives Paperback – June 29, 2020 by Shintaro Kono (Editor), Anju Beniwal (Editor), Priyanka Baweja 

3. โคลงนิราศสุพรรณของสุนทรภู่ : My Departure for Suphan A Poem by Sunthorn Phu

 

สารบัญรูป

1. Mindnight Diner จาก https://www.netflix.com/title/80113037
2. รูปหนังสืออาจารย์จงจิต จาก  https://www.se-ed.com/product/%E0%B9%82%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%87%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A8%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B9%88.aspx?no=9789749747735