การตรวจหาการปนเปื้อนของเชื้อไมโครพลาสมาในเซลล์เพาะเลี้ยง

สุภาพร ภูมิอมร,  กรณิกา กุลบุตร, สุกัลยาณี เทพภูธร, ธีรนารถ จิวะไพศาลพงศ์
กองชีววัตถุ กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

การปนเปื้อนของเชื้อไมโคพลาสมาในเซลล์เพาะเลี้ยงเป็นหนึ่งในปัญหาใหญ่ในเทคโนโลยีของการเพาะเลี้ยงเซลล์ ปัจจุบันยังไม่มีหน่วยงานใดในประเทศที่ตรวจหาการปนเปื้อนของเชื้อไมโครพลาสมาในเซลล์เพาะเลี้ยงตามข้อกำหนดขององค์การอนามัยโลก การป้องกันโดยการเฝ้าระวังอย่างต่อเนื่องจึงต้องใช้วิธีการทดสอบที่เหมาะสมเพียงพอ ปัจจุบันมี 2 วิธีที่มีการใช้ยืนยันการตรวจหาเชื้อไมโครพลาสมาในเซลล์เพาะเลี้ยง คือ วิธีทางอ้อมโดยการย้อมสี fluorescent และการเพิ่มจำนวน DNA โดยวิธี PCR ซึ่งทั้งสองวิธีได้ถูกนำมาเปรียบเทียบกับวิธีมาตรฐานของการเพาะเลี้ยงเชื้อในอาหารแข็งและอาหารเหลว

ผลการศึกษาพบว่า  อาหารแข็งและอาหารเหลวที่ใช้เตรียมขึ้นในห้องปฏิบัติการสามารถส่งเสริมการเพิ่มจำนวนของเชื้อไมโครพลาสมามาตรฐานทั้ง  3 สายพันธุ์ คือ M.pueumoniae, M. arginini, และ A. laidlawii นอกจากนี้เซลล์เพาะเลี้ยงชนิด  continuous ที่มีการปนเปื้อนเชื้อไมโครพลาสมาจะแสดงแถบ DNA ที่เป็น Internal control ที่ 191 bp ร่วมกับแถบ DNA ของเชื้อไมโครพลาสมาที่ 265-278 bp ในขณะที่เซลล์เพาะเลี้ยงที่ไม่มีการปนเปื้อนเชื้อไมโครพลาสมา จะเห็นแถบ DNA ที่เป็น internet control เท่านั้น ในทางตรงกันข้าม การตรวจ DNA ทางอ้อมโดยวิธี fluorescent ที่ใช้สาร fluorochrome Hoechst 33258 ไม่สามารถแยกความแตกต่างโดยให้ผลที่เสมอเหมือนกับการเพาะเลี้ยงในอาหารแข็งและเมื่อนำเซลล์ที่ปนเปื้อนมากำจัดเชื้อไมโครพลาสมาออก ผลการทดลองพบว่า ไม่มีแถบ DNA ที่แสดงผลบวกโดยวิธี PCR แสดงว่า เซลล์เพาะเลี้ยงดังกล่าวมีการปนเปื้อนเชื้อไมโคพลาสมาจริง จึงสรุปได้ว่า การเพิ่มจำนวน DNA โดยวิธี PCR เป็นวิธีที่เหมาะสมสำหรับการตรวจหาการปนเปื้อนของเชื้อไมโครพลาสมาในเซลล์เพาะเลี้ยงเพื่อยืนยันผลการเพาะเลี้ยงเชื้อในอาหาร ซึ่งเป็นวิธีมาตรฐาน