ขุมความรู้ : ไรศัตรูผึ้ง (Bee mites)

เจ้าตัวใหญ๋ก็เรียกมันว่า"ไรใหญ่" ส่วนเจ้าตัวเล็กก็เรียกมันว่า"ไรเล็ก" ง่ายดีสำหรับคนเลี้ยงผึ้งครับ

วันนี้มาพูดถึงเรื่องไรศัตรูผึ้ง ในรังผึ้งกันครับ ในรังผึ้งพันธุ์ที่เราเลี้ยงกันอยู่นี้มีไรอยู่ 2 ชนิด ชนิดแรกขนาดตัวใหญ่เรียกว่า ไรวาร์รัว หรือ ไรใหญ่ เดิมเราเข้าใจไรวาร์รัว ในรังผึ้งของเราเป็นไร Varroa jacobsoni แต่เดี๋ยวนี้วงวิชาการเขาพิสูจน์แล้วว่ามันไม่ใช่ แต่มันเป็น Varroa destructor ครับ ผมขอแสดงให้เห็นความแตกต่างของไรทั้งสองชนิดนี้ด้วยภาพนะครับ

ภาพไรวาร์รัว ภาพบน a และ b เป็นภาพของไร Varroa jacobsoni แสดงด้านหลังกับด้านท้องครับ

ส่วนภาพล่าง c และ d เป็นภาพของไร Varroa destructor ด้านหลังกับด้านท้องครับ

สังเกตว่าไร V. destructor จะมีขนาดตัวใหญ่กว่า V. jacobsoni ครับ

ถ้าพูดถึงหลักการตั้งชื่อทางวิทยาศาสตร์แล้ว ชือวิทยาศาสตร์ในระดับชนิดหรือ Species จะประกอบด้วยคำ 2 คำ คำแรกเป็นชื่อสกุลหรือ Genus ในที่นี้คือ Varroa ส่วนคำที่สองจะเป็นชื่อ Specific epithet หรือ Specific name ในที่นี้คือ jacobsoni หรือ destructor และการเขียนชื่อวิทยาศาสตร์ในระดับชนิดต้องเขียนด้วยตัวเอียงเพื่อให้แตกต่างจากคำอื่น หวังว่าคงไม่งงนะครับ

เจ้าไรวาร์รัวนี้มันเป็นไรตัวเบียนภายนอกหรือ ectoparasite คำว่า ecto ก็แปลว่าภายนอก parasite ก็คือตัวเบียน หมายความว่ามันเกาะอยู่นอกตัวผึ้ง ในที่นี้ก็คือตัวอ่อนผึ้งหรือระยะที่ผึ้งเป็นตัวหนอน และมันก็จะใช้ส่วนของปากเจาะเข้าไปดูดเลือด (Hemolymph)ตัวอ่อนผึ้ง เลือดนี้ไม่มีสีจึงมีลักษณะใสๆ ครับ อธิบายโดยใช้ภาพนะครับ

ภาพแสดงตัวอ่อนผึ้งระยะตัวหนอน ในที่นี้เป็นหนอนตัวผู้ ซึ่งเราคีบออกมาจากหลอดรวงผึ้งแล้วมาวางไว้ให้ถ่ายภาพได้ จะเห็นไรวาร์รัวตัวสีน้ำตาลมีความกว้างมากกว่าความยาว กำลังเกาะบนตัวผึ้ง มีตั้ง 5 ตัวแน่ะ ! อย่าลืมว่าเจ้าไรวาร์รัวตัวนี้ ชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า Varroa destructor

คราวนี้ก็มาถึงไรอีกชนิดหนึ่งซึ่งอยู่ในรังผึ้งพันธุ์หรือผึ้งเลี้ยง มันก็คือไรเล็กหรือไรทรอปิลีแลปส์ครับ ชื่อวิทยาศาสตร์ของมันคือ Tropilaelaps clareae ครับ เจ้าตัวนี้มันตัวเล็กกว่าวาร์รัว คนเลี้ยงผึ้งเขาไม่ค่อยรู้เรื่องชื่อวิทยาศาสตร์ เขาก็เลยแยกความแตกต่างโดยใช้ขนาดของตัว เจ้าตัวใหญ๋ก็เรียกมันว่าไรใหญ่ ส่วนเจ้าตัวเล็กก็เรียกมันว่าไรเล็ก ง่ายดีสำหรับคนเลี้ยงผึ้งครับ ขอแสดงความแตกต่างของมันด้วยภาพนะครับ