การประยุกต์หลักพุทธธรรมในการสอนสังคมศึกษา

วิธีการสอนแบบอริยสัจสี่เป็นการสอนที่บูรณาการตามหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญสี่อย่างมาเป็นหลักในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน โดยมุ่งเน้นให้ผู้เรียนใช้กระบวนการแก้ปัญหาเป็นสำคัญ คำว่าอริยสัจสี่ หมายถึงความจริงอันประเสริฐ ๔ ประการได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และมรรค เป็นกระบวนการเรียนที่ใช้ความคิดที่เป็นเหตุเป็นผล สามารถนำกระบวนการคิดไปใช้ในการแก้ไขปัญหาของชีวิต วิธีการสอนแบบอริยสัจสี่สามารถทำให้เป็นผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ซึ่งมีผลงานวิจัยรับรองหลายเรื่อง ขั้นตอนในการสอน แบบอริยสัจสี่ ประกอบด้วย ๔ ขั้นตอนหลัก คือ

๑) ทุกข์ ครูและนักเรียนต้องรับรู้ว่าการมีชีวิตนี้ประกอบด้วยปัญหาและอุปสรรคหลายอย่าง ดังนั้นทำอย่างไรเราจึงจะพ้นจากปัญหาที่เป็นอุปสรรคเหล่านั้นได้ เรียกว่าพ้นทุกข์

๒) สมุทัย สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ สิ่งที่เป็นปัญหาหรืออุปสรรคนั้น คือ ตัณหา คือความอยาก เป็นปัจจัยหลัก ดังนั้นเราจะต้องตัดความอยากให้ลดน้อยลงหรือให้หมดไป จึงจะไม่เป็นทุกข์

๓) นิโรธ การดับทุกข์ หมายถึงการหาวิธีการทำเพื่อให้หมดทุกข์หรือการอยู่กับความทุกข์ให้ได้โดยไม่เป็นอุปสรรคในการดำเนินชีวิต

๔) มรรค การเลือกวิธีการที่ดีที่สุดในการปฏิบัติ เรียกว่าวิธีการหรือเส้นทางแห่งการดับทุกข์

หากมองถึงการจัดการเรียนการสอนในยุคปัจจุบันที่ประกอบด้วยศาสตร์หลากหลายสาขา แต่ภายใต้สภาวะการแพร่ระบาดของโรคโควิด-๑๙ ซึ่งส่งผลกระทบต่อชีวิตและการดำรงชีพของประชาชน รวมทั้งกระบวนการจัดการเรียนการสอน ที่ไม่เป็นไปตามระเบียนการเรียนการสอนที่เคยปฏิบัติ ในสภาวการณ์เช่นนี้หากนำหลักการสอนแบบอริยสัจสีมาประยุกต์ใช้ก็จะเข้ากับสถานการณ์ เพราะเป็นเรียนแบบใช้ความคิดค้นหาเหตุแลผล ส่วนรูปแบบในการสอน คงต้องใช้เทคโนโลยีเป็นสื่อกลางระหว่างผู้สอนกับผู้เรียน