บทวิจารณ์ หนังสือ What the Buddha Taught

      หนังสือ พระพุทธเจ้าสอนอะไร ของท่านวัลโปละ ราหุลมหาเถระ นักปราชญ์ทางพระพุทธศาสนาของประเทศศรีลังกา  หนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือที่ได้รับการยกย่องว่าเป็นหนังสือแนะนำพระพุทธศาสนาแก่ชาวตะวันตกที่ดีที่สุดเล่มหนึ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวตะวันตกที่ได้รับอิทธิพลจากองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์และต้องการแสวงหาชีวิตทางศาสนาที่ไม่ต้องสยบยอมต่อพระเจ้า  เป็นความขัดแย้งของชาวตะวันตกที่ด้านหนึ่งได้ถูกหล่อหลอมโดยแนวคิดทางวิทยาศาสตร์  แต่อีกด้านหนึ่งกลับสอนให้เชื่อในสิ่งที่ขัดแย้งกับการค้นพบทางวิทยาศาสตร์  จากความกระอักกระอวนใจนี้เอง เมื่อพวกเขาได้มาอ่านหนังสือ พระพุทธเจ้าสอนอะไร  จึงทำให้เขาพบทางออกจากความขัดแย้งดังกล่าว  

     หนังสือเล่มนี้สำหรับชาวพุทธที่คุ้นเคยกับคำสอนของพระพุทธเจ้าอยู่แล้วอาจมองว่าเป็นเรื่องธรรมดา  แต่สำหรับชาวตะวันตกที่ไม่เคยศึกษาพระพุทธศาสนามาก่อนจะรู้สึกประทับใจ  นอกจากนั้นบริบทของประเทศศรีลังกาทำให้ท่านเขียนหนังสือเล่มนี้ออกมา  เนื่องจากในช่วงหนึ่งประเทศศรีลังกาถูกยึดครองโดยเจ้าอาณานิคมอย่างโปรตุเกสและต่อมาคือประเทศอังกฤษ  ในช่วงที่ตกอยู่ภายใต้อาณานิคมของสองชาตินี้ชาวพุทธในศรีลังกาถูกเบียดเบียนอย่างรุนแรงโดยผู้ปกครองต่างชาติ  เป็นต้นว่า รัฐจะไม่สนับสนุนกิจการของพระพุทธศาสนาแต่พยายามจะลิดรอนสิทธิของชาวพุทธ เริ่มตั้งแต่การออกกฎหมายห้ามบุคคลที่ไม่นับถือศาสนาคริสต์เป็นข้าราชการ  มีการให้สิทธิพิเศษต่าง ๆ แก่บุคคลที่นับถือศาสนาคริสต์ เพื่อสร้างแรงจูงใจให้ชาวพุทธเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์ มาตรการเหล่านี้ทำให้ชาวพุทธรู้สึกว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม  

      ดังนั้น หนังสือ พระพุทธเจ้าสอนอะไร  จึงพยายามที่จะตอบโต้คำสอนของศาสนาคริสต์ (โดยไม่ได้กล่าวพาดพิงศาสนาคริสต์ตรง ๆ) คือพยายามแสดงให้เห็นว่าพระพุทธศาสนามีจุดเด่นอะไรที่ศาสนาคริสต์ไม่มี สิ่งที่ท่านพยายามเน้นก็คือพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาที่มีความเป็นเหตุเป็นผล เป็นศาสนาที่ไม่บังคับศรัทธาความเชื่อของมนุษย์ เป็นศาสนาที่ให้อิสระในการเลือกที่จะเชื่อหรือปฏิบัติตาม ซึ่งเป็นสิ่งที่ศาสนาคริสต์ไม่มี  ดังนั้นหนังสือเล่มนี้จึงได้รับการตอบรับจากชาวตะวันตกที่ไม่เคยศึกษาพระพุทธศาสนามาก่อน  

       นอกจากนั้นหนังสือเล่มนี้เป็นหนังสือที่เป็นแรงบันดาลใจให้พระเดชพระคุณสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) รจนางานนิพนธ์เรื่อง พุทธธรรม ซึ่งเป็นหนังสือที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นเพชรน้ำเอกของพระพุทธศาสนาในประเทศไทย  ดังจะเห็นได้ว่าในบทเกริ่นนำของหนังสือพุทธธรรม ก็เป็นการตีประเด็นที่ว่าพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาหรือปรัชญา หรือว่าเป็นเพียงแนวทางการดำเนินชีวิตเท่านั้น ซึ่งท่านก็สรุปว่าพระพุทธศาสนาก็คือพระพุทธศาสนาไม่ว่าใครจะมองว่าเป็นอะไรก็ตาม  นอกจากนั้นเนื้อหาของพุทธธรรมก็วางโครงสร้างคล้ายกับหนังสือ พระพุทธเจ้าสอนอะไร คือ แต่ละบทก็พยายามอธิบายอริยสัจ ๔ คือ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค นั่นเอง