สังคมไทยกำลังขึดหลวง

 ผมมีความสุขอยู่กับการสอนวิชาสุนทรียภาพของชีวิต ที่เป็นเรื่องของความงามทั้งโลกตะวันออก และโลกตะวันตก ผมบอกกับนักศึกษาอยู่หลายครั้งว่า ถึงแม้เราจะมีอิสระทางความคิดใด ๆ ก็ดี เราอย่าลืมกำพืดของตนเอง และอยู่เหนือเงื่อนไขของสังคมไทยเรา และการเข้าไปสัมผัสความงามต้องสัมผัสแบบเข้าใจและพร้อมที่จะปกป้องรักษากำพืดของตนเองให้ได้

          กำพืดของตนเอง หมายถึง ความเป็นถิ่นที่อยู่ ที่ต้องประกอบด้วยคติ ความเชื่อ ความเป็นไปเป็นมาของตนเอง ชุมชน และหมายความรวมไปถึงความเป็นชาติไทยเรา ส่วนเงื่อนไขของสังคม เป็นเรื่องของการยอมรับในการปฏิบัติทั้งจารีตประเพณี และตัวบทกฎหมาย

          ผมให้ความคิดกับนักศึกษาดังกล่าวไปท่ามกลางกระแสสังคมไทยในเรื่องการการรู้จักกำพืดของตนเองลดน้อยลง

          สังคมไทยในหลายส่วนมีความอ่อนแอ อ่อนด้อยในเรื่องการปกป้องคุ้มครองต่อกำพืดของตนเอง ความเข้าใจ การเห็นคุณค่า การเห็นเข้าไปถึงจิตวิญญาณความเป็นไปเป็นมาอย่างลึกซึ้ง รู้อย่างเท่าทันของคนในหลายระดับไม่ค่อยมี มีเพียงแต่การมองแบบกระพี้และเห็นประโยชน์ในเชิงกอบโกยเป็นสินทรัพย์

          จึงไม่แปลกที่สังคมไทย โดยเฉพาะถิ่นที่แสดงออกทางสังคมวัฒนธรรมมาอย่างยาวนานไม่ว่าจะเป็นกรุงเทพฯ เชียงใหม่ กำแพงเพชร อยุธยาฯลฯ ถูกรุกรานย่ำยี เหยียบย่ำทางศิลปะวัฒนธรรม โดยเฉพาะคติความเชื่อด้านศาสนาอย่างไม่รู้จักกาลเทศะ ไม่เข้าใจหรือเข้าใจอย่างผิด ๆ ต่อสิ่งที่นำไปเสนอออกไป

          ฐานการรับรู้ของคนไทยเรารับรู้ว่างานประติมากรรมพญานาค รูปสิงห์ จะตั้งอยู่ทางเข้าออกของวัดเพื่อปกป้องคุ้มครองและจรรโลงพระพุทธศาสนา เห็นซุ้มประตูโขงหน้าวัด เพื่อจะนำเราไปสู่สวรรค์ เราเห็นยอดฉัตรที่ประดับอยู่บนปราสาทราชวังหรือพระธาตุเจดีย์ เห็นพระพุทธรูปอยู่ในที่ที่อันเหมาะสม เห็นหอธรรมที่ตั้งอยู่ในวัด เห็นตุงกระด้าง เห็นหีบธรรม เสาหงส์ ต้นดอก ธรรมมาสน์ เตียงพระเจ้า สัตภัณฑ์ ที่ทำเพื่อความหมายต่อการถวายเป็นพุทธบูชา สิ่งเหล่านี้เป็นฐานการรับรู้หรือเงื่อนไขของสังคมที่เรายอมรับกันได้มาอย่างยาวนาน

           ด้วยบริบทของสังคมไทยที่เปลี่ยนไป  ทำให้เราเห็นการลอกเลียนแบบลักษณะสถาปัตยกรรมจากวัด และประติมากรรมที่เป็นองค์ประกอบที่สำคัญทางศาสนา คติความเชื่อ ไปใช้เชิงธุรกิจการค้า และปรากฏในสถานที่ที่ไม่ถูกด้วยประการทั้งปวงเช่น โรงแรม ร้านอาหาร สปา อยู่อย่างดาษดื่น

         การมองมิติแบบผสมผสานหรือแบบบูรณาการเป็นเรื่องที่ดี แต่ต้องมีข้อยกเว้น ถ้าเรื่องนั้นเกี่ยวข้องกับความเป็นชาติ ศาสนาและสถาบันกษัตริย์

         หลายอย่างที่ไปปรากฏแทบไม่น่าให้อภัย เพราะสะดุดต่อความรู้สึก การรับรู้ของคนส่วนใหญ่ที่เข้าใจมาก เห็นการจำลองเลียนแบบวัดให้เป็นโรงแรม เห็นพญานาค ตัวสิงห์เฝ้าอยู่หน้าโรงแรม เห็นสัตภัณฑ์ใช้เป็นที่เขี่ยบุหรี่ของแขกที่พัก เห็นหลองข้าว(ยุ้งข้าว)ทำเป็นส้วมของร้านอาหาร เห็นหำยนต์อยู่ในห้องน้ำ เห็นหีบธรรมใช้เป็นเคาเตอร์ เห็นเครื่องดอกสักการะใช้ประดับทางเข้าร้านอาหาร เป็นต้น

         ความเป็นวัฒนธรรมนั้น เป็นกระแสก็จริงอยู่ แต่หากนำเอาวัฒนธรรมที่สั่งสมทั้งความดี ความงามที่เกี่ยวข้องกับความเป็นชาติ ศาสนา และสถาบันกษัตริย์ต้องหลีก และไม่กระทำเหยียบย่ำอย่างที่กล่าวมาโดยเด็ดขาด

        ใครครับที่จะรับผิดชอบ

        องค์กรภาครัฐที่มีการเฝ้าระวังทางศาสนาและวัฒนธรรมต้องไม่ตีความเข้าข้างเพราะผลประโยชน์ ผู้บริหารโดยเฉพาะระดับชาติ ระดับจังหวัด ต้องปฏิเสธการรับเชิญให้ไปเปิดป้ายหรือเปิดงานหรือกินข้าวในสถานที่ที่แสดงและเหยียบย่ำความเป็นชาติ องค์กรท้องถิ่นต้องไม่อนุญาต อนุมัติแบบแปลนแผนผังที่มีลักษณะลอกแบบสถาปัตยกรรมทางศาสนาต่อผู้ลงทุนนั้น ๆ

       อย่าเอาแต่หลักการ มัวเมาแต่ผลประโยชน์เป็นสินทรัพย์กันเลยครับ ถ้าไม่ปกป้องคุ้มครองและต่อต้านการแสดงออกดังกล่าวแล้ว การล่มสลายทางศิลปะวัฒนธรรม ความเป็นชาติ ความเป็นถิ่นที่อยู่ของเรา ก็ไม่ต่างจากการเป็นเมืองขึ้นหรือเสียเอกราชเช่นเดียวกับอดีตที่ผ่านมา

        ถ้าไม่อย่างนั้นในอนาคตเราอาจจะเห็นการจำลองวัดพระธาตุดอยสุเทพ วัดพระสิงห์ วัดพระแก้ว เป็นโรงแรมห้าดาวใครจะไปรู้ แล้วจะพากันขึดหลวง แล้วจะว่าไม่บอก

[คนใต้เชียงใหม่]

ขึดแปลว่าอะหยังเจ๊า

[คนเมืองแพร่]

ขึดเป็นภาษาถิ่นของล้านนา หมายถึงการกระทำที่เป็นเสนียด จัญไร อัปมงคล อาจเกิดขึ้นได้หลายทางทั้งที่เกิดจากการกระทำของคน เกิดจากสัตว์ หรือเป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่ผิดจากปกติ