บทความจากรายการวิทยุ Human Talk. ประจำวันที่ 17 มิถุนายน 2561

รายการวิทยุ Human Talk ออกอากาศวันอาทิตย์ที่ 17 มิถุนายน 2561

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ กล่าวว่า ตามปกติเมื่อไปญี่ปุ่น ก็จะเห็นคนญี่ปุ่นยังอ่านหนังสือมากอยู่ หลังจากที่ไม่ได้ไปมา 3-4 ปี วิธีการอ่านหนังสือของคนญี่ปุ่นมีน้อยลง ทุกคนก็หันมาก้มหน้าหาความรู้ด้วยตนเองทางไลน์หรือแชทกันไปทางอินเตอร์เน็ตที่เรียกว่า สื่อสังคมออนไลน์ ถ้าจะวิเคราะห์ให้ดีว่า สื่อสังคมออนไลน์เหล่านี้มีประโยชน์อย่างไรต่อประเทศของเรา ต่อรุ่นใหม่และการทำงานต่อไป ข้อดีมีแน่นอนแต่ว่าข้อเสียก็มีมากมาย อย่างศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์เป็นผู้ใหญ่แล้ว ใช้เป็นอยู่แล้วในการจัดการทำงานร่วมกับลูกน้อง คนรุ่นใหม่ก็ใช้โดยพร่ำเพรื่อ  ด้านหนึ่งก็เกิดผลกระทบทางลบ เช่น ข่าวที่ไม่ดีเกิดขึ้นแล้วกระจายข่าวอย่างรวดเร็ว อย่างที่ Donald Trump เรียกว่า Fake News ไม่ถูกใจเขาถึงแม้ว่าจะเป็นข่าวที่ดี เขาไม่พอใจ ก็ใช้ Twitter ตลอดเวลา สถานการณ์แบบนี้เปลี่ยนแปลงค่อนข้างจะมาก

คุณวิชัย วรธานีวงศ์ กล่าวว่า ทุกวันนี้เราต้องหมุนตามโลกให้ทัน เพราะฉะนั้นมันมีการเปลี่ยนแปลงแบบนี้ ปรับตัวและมีวิจารณญาณในการใช้สื่อไม่ว่าจะเป็นสิ่งต่างๆ ก็จะได้ประโยชน์มาก แต่คนไทยส่วนใหญ่จะเพลิน เมื่อใช้แล้วถูกใจ ก็จะเพิ่มปริมาณ โดยที่อาจจะละเลยเรื่องคุณภาพ

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ กล่าวว่า คนไทยใช้สื่อสังคมออนไลน์อย่างไม่มีขอบเขต ใช้ 7 วัน 24 ชั่วโมง ซึ่งมากเกินไป ควรจะเป็นเรื่องที่ต้องระมัดระวัง

เมื่อ 5-6 ปีที่แล้ว ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ได้เคยอ่านบทวิจัยที่กล่าวถึง Google และ search engine ซึ่งเราต้องยอมรับว่า มันดี แต่การหาข้อมูลเหล่านั้นแล้วไม่ได้นำไปคิดหรือวิเคราะห์ แม้กระทั่งนักศึกษามหาวิทยาลัยในปัจจุบัน ทุกคนก็คิดว่า สามารถค้นหาข้อมูลต่างๆ อาจจะไม่เข้าห้องเรียน การเรียนยุคใหม่จะเป็นแบบใด น่าจะคิดในเรื่องนี้ให้มากที่สุด แต่ก็น่าประหลาดใจว่า การอ่านหนังสือของคนญี่ปุ่นน้อยลงอย่างเห็นได้ชัด ตอนที่นั่งรถไฟ ก็เห็นคนญี่ปุ่นทุกคนถือโทรศัพท์แล้วก็กดดูเกี่ยวกับเรื่องของตนเอง เพราะฉะนั้นข้อดีต่างๆที่เกี่ยวกับการอ่านหนังสือก็จะลดลงไป

คุณวิชัย วรธานีวงศ์ กล่าวว่า คนไทยอาจจะต้องหันมาคิดอย่างจริงจังแล้วว่า ตนเองใช้สื่อสังคมออนไลน์อย่างถูกทางหรือไม่ ในอนาคตอันใกล้ คนไทยอาจจะกลายเป็นเหยื่อโดยไม่รู้ตัวโดยเฉพาะ Fake News และอีกหลากหลายเรื่องราว ดังนั้น ต้องคิดก่อนใช้และแชร์

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ กล่าวว่า ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ลองหาข้อมูลในอินเตอร์เน็ตพบว่า นิสัยเลวร้ายที่เกิดขึ้นจากสื่อสังคมออนไลน์มีมากมาย เช่น

1.การกระพือข่าวทางลบได้รวดเร็ว ข่าวที่เป็นเรื่องราวเล็กๆ ก็มีคนนำไปแชร์ต่อกัน

2.ทำให้เกิดการเปรียบเทียบ บางคนมีการอวดว่า ไปที่ต่างๆ มีของดี รถสวย ทำให้เกิดความอยากเปรียบเทียบ คนมีปมด้อยแทนที่จะไปมองว่า ตนเองสามารถเรียนรู้จากคนอื่นได้ ยิ่งมีรูป ยิ่งเกิดการเปรียบเทียบ มีเด็กอายุไม่ถึง 10 ปี ถามพ่อแม่ว่า Business Class บนเครื่องบินเป็นอย่างไร ถ้าเป็นเด็กก็ต้องนั่งชั้น Economy ไปก่อน แต่ในสื่อสังคมออนไลน์ ลูกของเศรษฐีบางคนก็อาจจะมีความรู้สึกว่า ตนเองร่ำรวย ก็อวดรวย ทำให้เด็กบางคนที่นั่งเครื่องบินอยู่แล้วไม่เคยคิดมาก่อนว่า จะต้องมีชั้นพิเศษ ในอนาคต อาจจะพุดถึง First Class ก็ได้

ญี่ปุ่นก็ยังเป็นประเทศที่น่าสนใจอยู่ ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ได้ไปเมืองที่คนไทยไม่ค่อยได้ไป คือ เมืองนาโกย่า เป็นแหล่งกำเนิดของรถโตโยต้า ถ้ามีโอกาส ควรไปดูพิพิธภัณฑ์โตโยต้า โตโยต้าไม่ได้เริ่มจากรถยนต์ทันทีแต่เริ่มจากสิ่งทอประมาณร้อยกว่าปีที่แล้วที่เมืองนาโกย่า เมื่อไปที่นั่นจะพบสถาปัตยกรรมคล้ายๆกับหอไอเฟลขนาดเล็กสูงไม่เท่ากับที่ปารีส เมื่อขึ้นไปแล้ว ก็จะทำให้มีโอกาสเห็นทัศนียภาพของเมืองนาโกย่า 

ขอให้พิจารณาว่าการใช้สื่อสังคมออนไลน์มีข้อดีและข้อเสียอย่างไร ในอนาคตอาจจะมีผลกระทบทางลบมากขึ้น จะเปลี่ยนพฤติกรรมของคนในด้านเหล่านี้ขึ้นมา

ช่วงนี้มีการถ่ายทอดสดฟุตบอลโลกหลายคู่

คุณวิชัย วรธานีวงศ์กล่าวว่า ได้ชมการแข่งขันระหว่างทีมโมร็อกโก กับ ทีมอิหร่าน ท้ายที่สุดทีมอิหร่านส้มหล่นชนะไป 1 ต่อ 0 คะแนนเนื่องจากทีมโมร็อกโกทำลูกเข้าประตูตัวเอง

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่าขอนำเสนอข้อเท็จจริงเกี่ยวกับฟุตบอลโลกครั้งนี้เพื่อเป็นข้อมูลในการวิเคราะห์ประโยชน์ที่คนไทยจะได้รับจากฟุตบอลโลกครั้งนี้การจัดฟุตบอลโลกครั้งนี้ได้รับการอนุมัติจากประธานคนที่แล้วคือ SeppBlatter ซึ่งตอนนั้นได้อนุมัติให้รัสเซียและกาตาร์เป็นเจ้าภาพการอนุมัติไม่ได้ให้สมาชิกทุกประเทศลงคะแนนเสียง ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์เคยเป็นกรรมการบาสเกตบอลมีสมาชิกของสมาคมอยู่ 200 กว่าประเทศตอนนั้นเขาเลือกเฉพาะกรรมการบริหารซึ่งคุณวรวีร์มะกูดีก็เป็นกรรมการบริหารลงคะแนนไม่เกิน 15-20 คนซึ่งเป็นที่มาของการคอรัปชั่น ในที่สุด Sepp Blatter ก็พักงานไปคุณวรวีร์ มะกูดีก็ออกจากตำแหน่งนี้ไปปัจจุบันก็เป็นนักกฎหมายซึ่งไม่ได้มีบทบาทอะไรมากมายแต่เข้ามาแก้ปัญหาการคอรัปชั่นเวลาที่ปูตินพูดถึงฟุตบอลโลก ก็จะคิดถึง Sepp Blatter ตลอดเวลาเพราะ Sepp Blatter สามารถบันดาลให้รัสเซียเป็นเจ้าภาพฟุตบอลโลกได้

ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่มีการใช้Video Assistant Referee (VAR) ในกรณีที่ไม่มีความชัดเจนก็สามารถไปดูเครื่องตรวจสอบได้อย่างคราวนี้ มีครั้งหนึ่งผู้ตัดสินไม่ให้ลูกโทษ แต่เมื่อไปดู  VAR ก็ให้ลูกโทษตอนหลังมีฟุตบอลฝรั่งเศสยิงเข้าไปมีความกำกวมมาก แต่ VARสามารถบ่งชี้ได้ว่า เป็นลูกที่เข้าไป

เมื่อคืนนี้ประเทศเล็กๆคือ ไอซ์แลนด์ มีคนอยู่แค่ 3 แสนคนตอนฟุตบอลยูโรก็ชนะอังกฤษ ตอนแรกคิดว่า เป็นการพลิกล็อกแต่ไอซ์แลนด์เป็นทีมฟุตบอลที่เก่งจริง เล่นกันเป็นทีม เมื่อคืนทำให้เมสซี่ต้องผิดหวังเพราะยิงลูกโทษไม่เข้า ในที่สุดก็เสมอกับไอซ์แลนด์ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าสนใจมาก

ขอให้คนไทยวางแผนชีวิตเพราะเวลาที่ใช้ในการดูฟุตบอลครั้งนี้ติดต่อกันแทบทุกคืนใช้เวลาประมาณเกือบ 1 เดือนเรื่องนี้สำคัญมากเพราะคนไทยชอบเล่นการพนันด้วย

เบื้องหลังของฟุตบอลก็คือยุทธศาสตร์การจัดทีมบางทีม อย่างฟุตบอลที่เล่นดีอย่างเยอรมนีเมื่อเปรียบเทียบผู้เล่นรายบุคคลก็ไม่ดีเท่าอังกฤษหรือบราซิลแต่เมื่อแข่งแล้วก็ประสบความสำเร็จทุกครั้ง เพราะฉะนั้นก็เป็นบทเรียนที่น่าสนใจ

น่าจะดูว่า ตอนนี้ใครจะมีโอกาสได้เป็นแชมป์

คุณวิชัย วรธานีวงศ์กล่าวว่า ในการแข่งขันฟุตบอลโลกครั้งก่อน ทีมเต็งตกรอบก่อนทั้งนั้น

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่า สเปนกลับไปก่อน บราซิลแพ้เยอรมนี

คุณวิชัย วรธานีวงศ์กล่าวว่า ทุกสิ่งทุกอย่างมันเกิดขึ้นได้หมดในการแข่งขันฟุตบอลโลกต้องที่อยู่ที่ฝีมือจริงและอาศัยดวงด้วย ใครจะมีโอกาสคว้าแชมป์ ต้องติดตามกันต่อ

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่า อยากให้คนไทยชมการแข่งขันฟุตบอลโลกด้วยความสนุกสนานเป็นห่วงเรื่องการพนัน ถ้าการพนันอยู่ในสายเลือด แล้วใช้เงินมากเกินไปก็จะทำให้ดูฟุตบอลด้วยความทุกข์ ถ้าทีมที่เราลุ้นไม่ชนะ เราก็เครียด

คุณวิชัย วรธานีวงศ์กล่าวว่า ในระยะยาว ถ้าพวกเราช่วยกันจริงๆ เริ่มที่เยาวชนช่วยส่งเสริมเขาในทางที่ถูก ไม่ให้เข้าไปเกี่ยวข้องกับการพนันแล้วจะมีชีวิตที่ดีได้

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่า ขอวิงวอนเรื่องการพนัน ถ้าเราดูฟุตบอลด้วยความสนุกแล้วไม่บ้าคลั่งการพนัน มีการวางแผนชีวิตที่ดี วันเสาร์อาทิตย์ก็สามารถสนุกสนานได้เพราะก็ยังมีโอกาสได้พักผ่อนอีกวันหนึ่งแต่วันจันทร์เป็นต้นไปเป็นวันทำงาน จะมีผลกระทบในการทำงาน ทุกคนต้องวางแผนแต่ที่น่าประหลาดใจมากทั้งนี้คือ ทีมฟุตบอลสเปน มีปัญหาเรื่อง Egoของประธานสมาพันธ์ของสเปนพอทราบว่า โค้ชทีมชาติจะไปทำงานให้กับสโมสรReal Madrid อันที่จริงก็จบไปแล้วนิทานคนนี้บ้าคลั่งมากจึงปลดโค้ชคนนี้ออก แสดงว่า ในโลกแห่งความเป็นจริงอัตตาของแต่ละคนสำคัญมาก โค้ชคนนี้ก็ไม่ได้ทำอะไรผิด เพราะจบจากการโค้ชทีมชาติสเปนแล้วก็ไปอยู่สโมสรReal Madrid เพียงแต่เขาไม่ได้บอกเจ้านายเขา เขาอาจจะพลาดไปที่คิดว่ามันไม่ใช่เรื่องของเจ้านาย อย่างไรเขาก็โค้ชจนจบ อยู่ดีๆก็ปลดโค้ช 2 วันก่อนการแข่งขัน เป็นเรื่องที่น่าประหลาดใจมาก เพราะฉะนั้น Ego ของคนในเมืองไทยรวมทั้งในต่างประเทศด้วยก็เป็นเรื่องที่น่าวิตกมากเป็นก็เป็นทีมเต็งทีมหนึ่ง ถ้าคนเราทำอะไรแล้วคิดถึงแต่ตัวเอง คิดถึงอัตตาไม่ได้คิดถึงผลกระทบที่เกิดขึ้นกับทีม เรื่อง Ego มันเกิดขึ้นทุกชาติ ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์เชียร์ไอซ์แลนด์อยู่ไอซ์แลนด์มีประชากร 3 แสนกว่าคน ก่อนที่ไอซ์แลนด์จะชนะอังกฤษศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์ก็คิดว่าอังกฤษคงแย่มาก ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์เป็นคนบ้าคลั่งฟุตบอลอังกฤษปรากฏว่า อังกฤษแพ้ไอซ์แลนด์ ไอซ์แลนด์ไปเสมออาร์เจนตินา ก็มีคนเล่นอยู่ไม่กี่คนแต่สามารถแข่งขันกับประเทศอื่นได้ดีมาก

กรณีทรัมป์กับคิมจองอึนเป็นเหตุการณ์ที่คาดไม่ถึงสมัยรุ่นปู่และรุ่นพ่อของคิมจองอึนก็ต้องการพบประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาในความเป็นจริงแล้วก็ไม่ได้พบ เพราะประธานาธิบดีบิล คลินตันและประธานาธิบดีโอบามาไม่ได้มาพบด้วยตนเองเพราะถือศักดิ์ศรีว่า ตนเองเหนือกว่าทรัมป์เป็นนักธุรกิจ เวลามองการเมือง ไม่ได้บอกเฉพาะศักดิ์ศรีของตนเองแต่มองฐานเสียงของตนเอง มองการเมืองในประเทศ เพราะต้องการจะได้รับคะแนนนิยมมากเพื่อเป็นประธานาธิบดีอีกครั้งหนึ่ง  ในเดือนพฤศจิกายนนี้ถ้าพรรครีพับลิกันได้รับคะแนนเสียงส่วนมากทั้งในสภาล่างและสภาสูง ทรัมป์ก็ไม่ถูก impeachmentทรัมป์ไปมองฐานเสียงของตนเองซึ่งเป็นคนระดับรากหญ้าที่มีอยู่แค่ไม่กี่รัฐเช่น โอไฮโอ มิชิแกน เพนซิลเวเนีย อินเดียน่า วิสคอนซิน เขาแพ้ PopularVotes ก็จริง แต่ชนะ Electoral Votes การเมืองอเมริกาเป็นการเมืองที่แปลกมากฮิลลารี คลินตันชนะ Popular Votes ถึง 3 ล้านคน แต่แพ้ในบางรัฐ แม้ว่ารัฐใดชนะ ชนะแค่ 1 คะแนนก็ได้คะแนนรวมไปทั้งหมดทรัมป์ก็คิดว่า การเมืองครั้งนี้จะทำให้ชาวอเมริกันมองว่า เขาเป็นผู้นำสามารถเจรจาสันติภาพได้ ชาวอเมริกันก็จะรอดพ้นจากสงครามสิ่งเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์มากคือ หลังจากนี้ คิมจองอึนจะทำตามหรือไม่ ที่ผ่านมาลงนามในสนธิสัญญาเรียบร้อยแล้ว เมื่อผ่านไประยะหนึ่ง คิมจองอึนก็ไม่ปฏิบัติตามทำอย่างไรจึงจะให้คิมจองอึนปฏิบัติตามได้ ตัวละครที่สำคัญที่สุดที่จะทำให้ทรัมป์ทำเรื่องนี้ได้สำเร็จก็คือจีน ญี่ปุ่น รัสเซีย เกาหลีใต้ อย่างจีนขณะที่ยินดีจะช่วยทรัมป์อยู่ทรัมป์ก็ไปขึ้นภาษีศุลกากรอีกประมาณ 5 หมื่นล้านดอลลาร์ถ้าจีนไม่เห็นด้วยกับนโยบายนี้และไม่ได้กดดันให้คิมจองอึนทำลายขีปนาวุธต่างๆแล้วก็เป็นการทำลายที่ต้องเห็นได้ชัด เรียกว่า Verify คือต้องรู้ว่าอาวุธนิวเคลียร์อยู่ตรงไหน มีจำนวนเท่าไหร่ มีวิธีการทำลายอย่างไรมีกำหนดเวลาที่ชัดเจนหรือไม่ สัญญาแบบนี้เคยเซ็นมาแล้วในรุ่นพ่อของคิมจองอึนแต่ไม่ประสบความสำเร็จ ทำอย่างไรให้การตกลงครั้งนี้มีการเจรจาต่อไปเป็นการสร้างแรงกดดันให้จีนไปยอมรับที่จะทำลายขีปนาวุธเหล่านี้โดยเฉพาะขีปนาวุธที่มีความร้ายแรง สามารถยิงไปที่สหรัฐอเมริกาได้

คุณวิชัย วรธานีวงศ์กล่าวว่า เรื่องนี้เป็นเกมการเมืองที่แต่ละประเทศซึ่งก็มีหมากของตนเอง ทั้ง 4ประเทศที่จะได้รับผลกระทบจากการที่เกาหลีเหนือจับมือกับสหรัฐอเมริกาครั้งนี้และรวมถึง 2 ประเทศคู่เจรจากันเอง ซึ่งแต่ละประเทศก็มองว่าถ้าการเจรจาครั้งนี้สำเร็จ ใครจะได้ประโยชน์มากน้อยกว่ากันถ้าเป็นประโยชน์ร่วมกันทั้งหมด ก็เป็นเรื่องดี สิ่งที่น่าเป็นห่วงคืออารมณ์ของผู้นำสองคนนี้ไม่ค่อยนิ่ง ตอนนี้ ภาพที่ได้เห็น เป็นความดีใจช่วงแรกจากนั้นไป ไม่ทราบว่าจะเป็นอย่างไร ต้องติดตามกันต่อไป

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่า เป็นห่วงเรื่องการเจรจาต่อไป เมื่อไม่มีทรัมป์แล้วสหรัฐอเมริกาก็ให้รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศเป็นผู้ดูแล ซึ่งเขาก็พูดดีว่าที่ทรัมป์ตกลง ไม่ได้ตกลงทุกอย่าง ไม่ใช่ยกเลิกการซ้อมรบถ้าเกาหลีเหนือไม่ดำเนินการต่อไป การซ้อมรบและการคว่ำบาตรก็ยังมีอยู่รัฐมนตรีกระทรวงต่างประเทศคนนี้จะเป็นตัวแปรที่สำคัญแต่ทรัมป์ชนะแล้วเพราะสิ่งที่เกิดขึ้นในสหรัฐอเมริกาทำให้คนรู้สึกว่า อย่างน้อยสงครามในปัจจุบันก็ยังไม่เกิดขึ้น แล้วทรัมป์ก็กล่าวว่า เมื่อเขามาที่นี่ก็ทำให้คนไม่ตายเป็น 10-20 ล้านคนยังไม่พอใจอีกหรือสิ่งที่น่าสนใจก็คือแล้วเกาหลีเหนือจะทำอย่างไรจึงจะเป็นที่ยอมรับของโลกทำอย่างไรจึงจะส่งคณะผู้แทนไป Verify เรื่องนี้สำคัญมากเขาต้องเข้าไปเป็นผู้เชี่ยวชาญในสถานที่เหล่านั้น รู้ว่าอยู่ที่ใดแล้วมีการเริ่มทำลาย Denuclearization หรือการจัดการให้นิวเคลียร์หายไปต้องมีการVerify คือ ต้องรู้ว่ามีเท่าไร อยู่ที่ไหนบางครั้งอาจจะมีความลับ ซ่อนไว้ตามที่ต่างๆ คนที่ไป Verify ก็ไม่ใช่ชาวอเมริกันอย่างเดียวต้องเป็นนักวิทยาศาสตร์และคนที่รู้เรื่อง หรือหน่วยงานของสหประชาชาติต้องมีตัวแทนของเกาหลีใต้เข้าไปด้วย นอกจากนี้ ต้องรู้ว่า จะทำลายอย่างไรมีกำหนดระยะเวลาเท่าไหร่ ถ้าทำอย่างนี้ได้ โลกก็จะเปลี่ยนไปค่อนข้างมาก

คุณวิชัย วรธานีวงศ์ กล่าวว่าผลกระทบต่อประเทศไทยก็คือ ถ้าเห็นบทเรียนอันนี้ก็ต้องปรับตัวทันทีถ้าหากเกาหลีเหนือจะกลายเป็นตลาดใหม่ของไทย ก็จะต้องให้น้ำหนักเพิ่มมากขึ้นการรับมือกับการแบ่งขั้ว บทบาทสหรัฐอเมริกาในภูมิภาคนี้อาจจะมากขึ้นดังนั้นยังต้องติดตามต่ออีกมากมาย

ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์กล่าวว่า เกาหลีเหนือก็มีสถานทูตที่ประเทศไทยด้วยประเทศไทยก็มีความสัมพันธ์ที่ดีกับเกาหลีเหนือ ตอนที่ศ.ดร.จีระ หงส์ลดารมภ์เป็นอุปนายกสมาคมบาสเกตบอลแห่งประเทศไทยทางเกาหลีเหนือก็เชิญสมาคมเราไปเยี่ยม แต่เราหมดวาระก่อน ในอนาคตเกาหลีเหนือก็คงจะคล้ายเกาหลีใต้ถ้าเกาหลีเหนือสามารถพัฒนาเป็นประเทศที่มีความสามารถในการแข่งขันทางเศรษฐกิจก็จะเป็นคู่ค้าที่ดีกับประเทศไทย เพราะคนเกาหลีมีความมุ่งมั่นสูงถ้าเกาหลีเหนือเปลี่ยนการนำเงินไปลงทุนด้านอาวุธนิวเคลียร์มาเป็นของเศรษฐกิจสถานการณ์ก็จะเปลี่ยนไป ก็น่าสนใจ

โปรดคลิกที่ลิ้งค์นี้เพื่อดูภาพประกอบ

https://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/001/300/457/original_Human_Talk_17062018.pdf?1530784347

ที่มา: บทความจากรายการวิทยุ Human Talk. ประจำวันที่ 17 มิถุนายน 2561