การสร้างเสริมสุขภาพ (5) : เรื่องรายได้ (อีกที)

การใช้อายุคาดเฉลี่ยเป็นตัวชี้วัดสุขภาพดูจะสมเหตุสมผล เพราะอายุคาดเฉลี่ยที่เพิ่มขึ้นย่อมหมายถึงแต่ละปีอัตราการเสียชีวิตลดลง แสดงว่าคนมีโรคภัยไข้เจ็บน้อยลง แต่วันนี้เห็นบทความเกี่ยวกับอายุคาดเฉลี่ยในหนังสือพิมพ์ธุรกิจการเงินฉบับหนึ่งของแคนาดา FINANCIAL POST  จึงเป็นเรื่องน่าแปลกใจ และน่าสนใจ เรื่องเป็นดังนี้ครับ

ในช่วงระหว่างปี 2000 ถึง 2011 อัตราการเสียชีวิตในแคนาดาลดลง (นั่นคืออายุคาดเฉลี่ยเพิ่มขึ้น) เรื่อยๆ เฉลี่ยปีละ 2.1 เดือน เช่นเดียวกับในสหรัฐ ออสเตรเลีย ญี่ปุ่น และประเทศในยุโรปตะวันตก จนคาดหมายกันว่า เด็กที่เกิดในวันนี้ในประเทศเหล่านี้ จะมีอายุคาดเฉลี่ยถึง 100 ปีหรือกว่านั้น 

แต่แล้วความหวังก็เริ่มเลือนลาง ตั้งแต่ปี 2011 แนวโน้มอัตราการเพิ่มขึ้นของอายุคาดเฉลี่ยเริ่มลดลงเรื่อยๆ จนใกล้จะเป็นศูนย์ ในแคนาดาอัตราการเพิ่มเหลือเพียง 0.4 เดือนต่อปี ปรากฏการณ์เดียวกันนี้เกิดขึ้นในสหรัฐฯ และประเทศส่วนใหญ่ในยุโรป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสหราชอาณาจักรและสเปน   

สาเหตุของปรากฏการณ์นี้ยังไม่แน่ชัด ในสหราชอาณาจักรอาจโทษว่ามีการลดค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพในช่วงเศรษฐกิจตกต่ำ ในสหรัฐอาจโทษการเพิ่มขึ้นของปัญหายาเสพติดและแอลกอฮอล์ ในหลายประเทศ เช่น สหรัฐฯ แคนาดา สหราชอาณาจักร และเยอรมันนี อาจโทษโรคอ้วนที่เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ (แต่ก็เป็นเช่นนี้ตั้งแต่ก่อนปี 2011 แล้ว) หรือว่าความก้าวหน้าทางการแพทย์หลังยุค 1960 ที่ช่วยลดอัตราการเสียชีวิตจากกลุ่มโรคหัวใจและหลอดเลือดให้ผลเต็มที่แล้ว ยังไม่มีความก้าวหน้าใหม่เพิ่มขึ้น แต่เหตุผลนี้อธิบายไม่ได้ว่า ทำไมไม่มีผลต่อประเทศญี่ปุ่นที่ยังคงดีอยู่ หรือว่าแต่ละประเทศต่างก็มีเหตุเฉพาะของตน แต่ทำไมจึงมาเกิดเรื่องขึ้นพร้อมๆกัน ออกจะบังเอิญมากไปหน่อย น่าจะมองหาสาเหตุร่วม

เรื่องหนึ่งที่อาจเป็นสาเหตุร่วมคือ ช่องว่างระหว่างคนรวยกับคนจน ช่องว่างนี้เพิ่มขึ้นเรื่อยๆในทศวรรษที่ผ่านมา ในกลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้ว สหรัฐฯมีช่องว่างที่กว้างที่สุดและอัตราการเพิ่มของอายุคาดเฉลี่ยลดลงมากที่สุด ในขณะที่สวีเดนมีช่องว่างแคบที่สุดและอัตราการเพิ่มของอายุคาดเฉลี่ยลดลงน้อยที่สุด ถ้าทฤษฎีนี้เป็นจริงก็แปลว่าปัญหานี้จะอยู่กับเราไปอีกนาน 

เสนอเรื่องนี้เพื่อย้ำให้เห็นว่า รายได้ของผู้มีรายได้น้อยคือ ปัจจัยหลัก (และเป็นปัจจัยที่แก้ไขได้) ของสุขภาพของผู้มีรายได้น้อย (อย่างน้อยก็ 11.4 ล้านคน)

 

อำนาจ ศรีรัตนบัลล์

29 พ.ย. 60