​ศาสตร์และศิลป์ของการสอน : ๑๙. ทบทวนเนื้อหาสาระ

บันทึกชุด ศาสตร์และศิลป์ว่าด้วยการสอน นี้ตีความจากหนังสือ The New Art and Science of Teaching เขียนโดย Robert J. Marzano ซึ่งเพิ่งออกวางจำหน่ายในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ นี้เอง

ตอนที่ ๑๙ ทบทวนเนื้อหาสาระ ตีความจาก Element 17 : Reviewing Content

ยุทธศาสตร์การทบทวน ช่วยให้นักเรียนย้อนกลับไปสัมผัสความรู้ที่ได้เรียนมาแล้ว เกิดความเข้าใจลึกและเชื่อมโยงขึ้น ช่วยความจำ และที่สำคัญ ช่วยให้เปลี่ยนความคิด หรือเปลี่ยนกระบวนทัศน์

คำถามเชิงยุทธศาสตร์ของครู ในการทบทวนเนื้อหาสาระ คือ “ครูจะช่วยให้นักเรียนทบทวนเนื้อหาสาระได้อย่างไร”

ยุทธศาสตร์และวิธีการที่ครูใช้ทบทวนเนื้อหาสาระให้แก่นักเรียน มีดังต่อไปนี้

การใช้เทคนิคตามในตารางข้างบนเป็นทักษะในชั้นเรียนของครู ที่ครูจะต้องฝึกให้ชำนาญ ว่าจะใช้เทคนิคใดในโอกาสใด หลายเทคนิคต้องการความร่วมมือจากนักเรียน เช่นเทคนิค Give and take ที่นักเรียนสองคนเปรียบเทียบบักทึกบทเรียนของตน นักเรียนจะได้แนวคิดว่าเพื่อเรียนอย่างไร มีวิธีจดสาระความรู้อย่างไร

วิธีการ “ทบทวนสะสม” (cumulative review) มี ๔ ขั้นตอน ต่อไปนี้

• หลังจากจบยูนิตแรกของหน่วยการเรียนรู้ นักเรียนบันทึกสาระหลัก
• หลังจากได้เรียนยูนิตต่อไป นักเรียนบันทึกสาระหลัก และตรวจหาความเข้าใจผิดของตนต่อสาระหลักในยูนิตก่อนๆ และนักเรียนสังเคราะห์ขยายความความเข้าใจ (generalization) ตามหลักฐานความรู้เดิม และความรู้ใหม่
• นักเรียนทำตามข้อ ๒ ทุกครั้งที่เรียนยูนิตใหม่
• นักเรียนรวบรวมข้อสังเคราะห์ขยายความเข้าใจ เป็นระยะๆ และจัดทำเป็นความเข้าใจภาพรวม

เทคนิค “ทบทวนสะสม” นี้ ทรงพลังมาก หากใช้ตลอดทั้งปีการศึกษา จะช่วยให้สาระความรู้สดใหม่อยู่ในสมองของนักเรียน

เมื่อยุทธศาสตร์นี้ได้ผล จะสังเกตเห็นพฤติกรรมของนักเรียนดังต่อไปนี้

• นักเรียนสามารถบอกว่าความเข้าใจสาระเดิมของตนเป็นอย่างไร
• นักเรียนคิดย้อนกลับไปยังสิ่งที่ตนได้เรียนรู้มาก่อน
• นักเรียนตั้งคำถามต่อสิ่งที่ตนได้เรียนรู้มาก่อน

วิจารณ์ พานิช

๘ เม.ย. ๖๐