ประวัติเมืองสงขลา (50) ดินที่หายไป

ภาพถ่ายที่เกี่ยวข้องกับสถานีรถไฟสงขลานั้น มีอยู่ภาพหนึ่งเก็บรักษาไว้ที่หอจดหมายเหตุแห่งชาติ เป็นภาพจากฟิล์มกระจก อยู่ในชุด ร.6 เสด็จเลียบมณฑลปักษ์ใต้ พ.ศ. 2458

ภาพนี้ถ่ายบริเวณมุขด้านหลังอาคารสถานี หันไปทางทิศใต้ มองเห็นลานดินกว้างขวาง มีกองทหารหรือเสือป่ามองเห็นได้ไม่ชัดเจนนักยืนเฝ้ารับเสด็จ ใต้หลังคามุขมีรถยนต์พระที่นั่งจอดอยู่

ครั้งแรกที่ผมได้เห็นภาพนี้ ยังไม่ได้ให้ความสนใจมาก เนื่องจากไม่มีคำอธิบายรายละเอียดอะไรเพิ่มเติมให้ศึกษาต่อยอดได้เท่าที่ควร ตัวอาคารสถานีเองก็มองเห็นเพียงบริเวณมุขเท่านั้น เห็นเสาสี่เหลี่ยมรองรับมุขเพียงต้นเดียว อีกต้นนั้นรถยนต์พระที่นั่งบังไว้

ผมยังค้นไม่พบว่า ในปี พ.ศ. 2458 ร.6 เสด็จฯ มาที่สถานีสงขลาเพื่อทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจใด ด้วยยังหาจดหมายเหตุระยะทางเสด็จพระราชดำเนินฯ มาศึกษาไม่ได้ ที่พอมีรายละเอียดอยู่บ้างคือ 9 ปีต่อมาเมื่อครั้งเสด็จฯ เยือนสหรัฐมลายู ในช่วงที่เดินทางกลับเข้าสยามนั้นมีข้อมูลระบุว่า...

วันอาทิตย์ที่ 12 ตุลาคม 2467 เวลา 8:00 กท. เสด็จจากพระตำหนักเขาน้อยโดยทางรถยนต์ ไปยังสถานีรถไฟสงขลา ที่สถานีสงขลาได้พระราชทานสัญญาบัตรให้ นายถวิล คุปตารักษ์เป็นหลวงถวิลเศรษฐพาณิชยการ และ นายกิมหลี ฮุนตระกูลเป็นหลวงรัถภาระพิทักษ์

แว็บเดียว คิดไปเองว่า ภาพนี้อาจถ่ายในวันนั้นก็ได้ คือ เป็นภาพถ่ายปี 2467 ไม่ใช่ปี 2458 แต่ความคิดนี้ต้องล้มเลิกไป เพราะที่ด้านบนของฐานเสา เสมอระดับหลังคารถยนต์ในภาพ มีธงชาติไทยประดับอยู่ เป็นธงช้าง

ธงไตรรงค์นั้น เริ่มใช้ตั้งแต่ พ.ศ. 2460 ภาพนี้จึงถ่ายก่อนอย่างแน่นอน

เมื่อเป็นเช่นนี้ สิ่งที่ต้องทำคือไปหาจดหมายเหตุระยะทางฯ พ.ศ. 2458 ให้พบ แต่ก่อนจะละสายตาไปจากภาพ สังเกตเห็นว่าระดับลานดินหลังสถานีที่ประชาชนเฝ้ารับเสด็จอยู่นั้น เสมอพอดีกับโคนเสา

เวลาผ่านไป 90 กว่าปี วันนี้ถ้าเข้าไปที่สถานีสงขลา จะเห็นระดับดินที่เทปูนเป็นลานจอดรถต่ำกว่าโคนเสาเกือบครึ่งเมตร จนต้องมีการโบกปูนทับบริเวณฐานอาคารสถานีกันดินพัง

ดินหายไปไหน หรือนี่เป็นสัญญาณบอกเหตุว่า แผ่นดินสงขลากำลังทรุดตัว

[ดร. จันทวรรณ ปิยะวัฒน์]

อาจารย์ดูได้ละเอียดมากเลยค่ะ นักประวิติศาสตร์ของแท้ ไม่รู้แผ่นดินสงขลาทรุดตัวเป็นปีละเซ็นติเมตรนะคะ