ชีวิตที่พอเพียง 2643. มนุษย์เทวดา?

ผมอ่านหนังสือ Sapiens : A Brief History of Humankind จบแล้ว บทสุดท้ายชื่อ Afterword : Animal that Became a God โปรดสังเกตคำภาษาอังกฤษให้ดีๆ นะครับ ความหมายที่แท้จริงคือ มนุษย์ไม่มีวันเป็นเทวดาได้

เมื่อ ๗ หมื่นปีก่อน มนุษย์ฉลาดอยู่ร่วมกันกับสัตว์และสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ในทวีปอัฟริกาอย่างผสมกลมกลืนกัน เวลาผ่านมาหลายพันปี มนุษย์ได้พัฒนาตนเองเป็นจ้าวโลก และเป็นผู้ก่อการร้ายของระบบนิเวศ เวลานี้มนุษย์ กำลังจะผันตัวเองเป็นเทวดา ไม่เพียงแต่จะอยู่ค้ำฟ้า ไม่มีวันตาย ยังจะมีพลังแห่งเทพผู้สร้างและผู้ทำลาย

ผู้เขียนบอกว่า แท้จริงแล้วมนุษย์ฉลาด ยังไม่ได้ทำอะไรที่น่าภาคภูมิใจเลย แม้ว่าจะสามารถเอาชนะสภาพแวดล้อม เพิ่มการผลิตอาหารได้มากมาย สร้างมหานคร สร้างมหาอาณาจักร และสร้างเครือข่ายการค้ากระจายไปทั่ว แต่เราไม่ได้ลดความทุกข์ยากในโลก พลังที่เพิ่มขึ้นมากมายของมนุษย์ฉลาด ไม่ได้ช่วยให้แต่ละคนมีสุขภาวะเพิ่มขึ้น แต่มีผลสร้างความทุกข์ยากแก่สัตว์อื่นๆ

ความสำเร็จของมนุษย์ฉลาดในช่วงไม่กี่สิบปีหลัง ได้แก่ลดความอดอยาก ลดโรคระบาด และลดสงคราม แต่สภาพความเป็นอยู่ของสัตว์อื่นๆ กลับยิ่งเลวร้ายยิ่งขึ้น นอกจากนั้นพัฒนาการของมนุษย์ยังใหม่มาก และไม่แน่ว่าจะคงทน

ที่น่ากังวลคือ มนุษย์ยุคปัจจุบันมีความไม่พอใจกับสภาพความเป็นอยู่ของตนยิ่งกว่าในยุคใดๆ รวมทั้งไม่แน่ใจในเป้าหมายของตนเอง ยานพาหนะพัฒนาจากเรือแคนู สู่เรือใบ สู่เรือเครื่องจักรไอน้ำ สู่ยานอวกาศ แต่ไม่มีใครรู้ว่ามนุษย์กำลังไปไหน

มนุษย์มีพลังยิ่งกว่ายุคใดๆ แต่ไม่รู้ว่าจะใช้พลังนั้นทำอะไร และร้ายกว่านั้น มนุษย์ยุคปัจจุบัน ดูจะไร้ ความรับผิดชอบยิ่งกว่ายุคใดๆ เราสร้างความทุกข์ยากรุนแรงแก่สัตว์ร่วมโลกและระบบนิเวศ เพื่อความสะดวกสบายสนุกสนานของตนเอง แต่เราก็ยังไม่พอใจ

จะมีอะไรที่น่ากลัวยิ่งกว่าเทวดาที่ไม่เคยพอใจ และไม่มีความรับผิดชอบ และที่ร้ายยิ่งกว่า คือไม่รู้ว่าตนต้องการอะไร

วิจารณ์ พานิช

๒๑ มี.ค. ๕๙