(80) บรรยากาศ 'สุมหัว' ของ 'คนมีไฟ!'
17 ต.ค.57 ช่วงบ่าย ดิฉันเข้าร่วมประชุมการนำแผนการพัฒนาคุณภาพของหน่วยงานไปปฏิบัติ
โรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ของเรามีการจัดทำแผนปฏิบัติงานอย่างเป็นระบบมานานหลายสิบปีแล้ว เป็นหน่วยงานแรกๆ ของกรมสุขภาพจิตที่จัดทำแผนได้อย่างครบถ้วนสมบูรณ์ โดยเริ่มจากการวิเคราะห์ SWOT ่ก่อนกำหนดยุทธศาสตร์กันเลยทีเดียว
เมื่อดำเนินการประชุมมาถึงประเด็น 'การสร้างบรรยากาศการปฏิบัติงานร่วมกันแบบสหวิชาชีพ' แล้วรู้สึกอึดอัดอย่างไรชอบกล หลายคนไม่แน่ใจว่าการปฏิบัติตามแผนกิจกรรมที่กำหนดไว้จะช่วยให้บรรลุวัตถุประสงค์
ขณะที่มีการวิพากษ์กันอยู่นั้น ดิฉันนึกถึงบรรยากาศการทำงานในช่วงเช้า แล้วถามตนเองในใจซ้ำแล้วซ้ำเล่าว่ามันใช่บรรยากาศลักษณะที่ต้องการหรือไม่ .. ช่วยพิจารณาหน่อยนะคะ ดิฉันจะเล่าให้ฟังค่ะ
การรักษาผู้ป่วยจิตเวช นั้นทำได้หลายวิธี ตั้งแต่การจัดสิ่งแวดล้อมเพื่อการรักษา การรักษาด้วยยา การรักษาโดยจิตบำบัดรายบุคคลหรือรายกลุ่ม การปรับพฤติกรรม ฯลฯ รวมทั้งการรักษาด้วยไฟฟ้า ซึ่งเป็นหัตถการประเภทเดียวของการรักษาด้านจิตเวช
ดิฉันปฏิบัติงานหน่วยรักษาด้วยไฟฟ้า (Electroconvulsive Therapy: ECT) เราเรียกกันขำๆ ว่า 'คนมีไฟ' เป็นรอบที่สองแล้ว มีความรู้โดยนัย (Tacit Knowledge: TK) สะสมในตัวเองจำนวนหนึ่ง ก็พยายามจะถ่ายทอดออกมาเป็นความรู้ชัดแจ้ง (Explicit Knowledge) ให้เกิดประโยชน์กับผู้ร่วมงานและคนรุ่นหลังบ้าง โดยเฉพาะเมื่อดิฉันกำลังจะถูกย้ายไปอยู่หน่วยอื่นในเดือนหน้า
ขั้นตอนคร่าวๆ ของการรักษาด้วยไฟฟ้านั้น หลังจากผู้ป่วยนอนบนเตียงบำบัด ดิฉันจะติดตั้งอุปกรณ์รักษาพร้อมคำแนะนำให้ผู้ป่วยปฏิบัติตาม ขณะที่ดิฉันพูดคุยกับผู้ป่วยบริเวณหัวเตียงนี้ทุกคนจะปิดปากสนิท ผู้ป่วยก็มีสมาธิฟังคำแนะนำและปฏิบัติตามได้ ทันตแพทย์(รูปงามหนึ่งเดียวของเรา)จะช่วยดิฉันใส่ฟันยางกันกระแทกให้ผู้ป่วย ภายหลังตรวจเช็คว่าบุคลากรอีก 4 คนที่ช่วยจับประคับประคองแขน-ขาผู้ป่วยพร้อมแล้ว ก็จะให้สัญญาณแก่แพทย์ว่า 'พร้อมค่ะ' แพทย์ก็จะปล่อยกระแสไฟฟ้าเข้าสู่ผู้ป่วย ผู้ป่วยหมดความรู้สึกตัว ระหว่างนี้ เรา 'ทีมรักษาด้วยไฟฟ้า' จะช่วยกันดูแลให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาโดยปลอดภัย
การรักษาแบบนี้มีความเสี่ยงระดับหนึ่ง แต่เราก็สร้างความมั่นใจให้ผู้ป่วยโดยการประเมินเพื่อค้นหาความเสี่ยงทั้งด้านร่างกายและจิตใจอย่างครอบคลุมรอบด้าน แล้วจัดการความเสี่ยงนั้นก่อนในเชิงรุก เพื่อไม่ให้เกิดปัญหา ผู้ป่วยที่นี่จึงไม่เคยได้รับอันตรายจากการรักษาเลยแม้แต่ครั้งเดียว
เ รามีผู้ป่วยรักษาวันหนึ่งๆ จำนวนมาก ในขั้นตอนหลังจากผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว ทีมจะพูดคุยกันเบาๆ ถึงปัญหาของผู้ป่วยรายนั้นๆ รวมไปถึงเรื่องทั่วๆ ไปที่ไม่เกี่ยวกับการรักษาด้วยไฟฟ้า เพื่อสร้างบรรยากาศผ่อนคลาย ทีมบำบัดแต่ละครั้งจะประกอบด้วย จิตแพทย์ ทันตแพทย์ พยาบาล อย่างละ 1 คน เจ้าหน้าที่ช่วยประคับประคองอีก 4 คน รวม 7 คน โดย 3 คนแรกจะยืนรวมกันเพื่อบำบัดที่หัวเตียง ลักษณะ 'เอาหัวมารวมกัน ' หรือ 'สุมหัวกัน' ใกล้ชิดกันในระยะที่เหาบนศรีษะเราจะกระโดดไปหาที่อยู่ใหม่บนศีรษะผู้อื่นในวงได้เชียวละ .. ดิฉันนึกถึงวงส้มตำหรือวงไฮโลที่ว่าบรรยากาศดีๆ ยังใกล้ชิดกันน้อยกว่านี้เลยค่ะ
วนเวียนอธิบายให้เห็นภาพเสียนาน .. มาเข้าเรื่องได้แล้ว
เช้าวันนี้ ในการบำบัดผู้ป่วยรายหนึ่งที่มีน้ำหนักตัวมาก ผู้ป่วยอ้วนจนไม่มีคอ หมายถึงลำคอใหญ่มาก เมื่อเชยคางผู้ป่วยขึ้นเพื่อจับประคับประคองบริเวณกรามล่างกับกรามบนขณะรักษา ดิฉันซึ่งมีส่วนสูงไม่มาก (อยู่ในเกณฑ์ต่ำสุดที่จะคัดเลือกให้เรียนพยาบาล) นิ้วมือสั้นๆ อ้วนๆ ก็ไม่สามารถประคองปลายคางผู้ป่วยให้กระชับอยู่ในมือได้ถนัดนัก ก็บอกผู้ป่วยตรงๆ ว่าดิฉันจับไม่กระชับมือ กรุณาแหงนหน้าขึ้นเล็กน้อย และเพื่อส่งสัญญาณให้ทันตแพทย์รับทราบและช่วยระมัดระวังขณะแพทย์ปล่อยประแสไฟฟ้า .. ทุกอย่างผ่านไปด้วยดีเหมือนเคย
ทันทีที่ผู้ป่วยไม่รู้สึกตัวดิฉันก็นึกขึ้นมาได้ว่า ได้ถอดประสบการณ์การจับประคับประคองผู้ป่วยบริเวณศีรษะขณะให้การรักษาด้วยไฟฟ้าไว้แล้ว จึงแจ้งให้ทันตแพทย์ทราบ
"เอ้อ.. หมอ เราไปถอดบทเรียนตัวเอง(ดารนี) ว่าจับผู้ป่วยยังไงให้ปลอดภัยเอาไว้แล้วนะ"
"จับยังไง มีกี่แบบ ผู้ป่วยผอมไป อ้วนไป จับต่างกันไหม โดยเฉพาะพยาบาลนิ้วมือสั้นๆ อ้วนๆ มีเทคนิคยังไง"
"มันมีส่วนของตัวเอง(หมอฟัน)ด้วย พยาบาลจับตรงนี้ หมอฟันจับตรงไหน ประสานงานกันยังไง ประมาณต้นเดือนหน้าเราจะเอามาให้ดู ช่วยแก้ไขและอธิบายส่วนของตัวเอง(หมอฟัน)ให้หน่อยนะ" ...
"ดูของตัวเอง(หมอฟัน)ให้ด้วยนะ จะได้สรุปรายงานเป็นรูปเล่ม เป็นเล่มแล้วจะเอามาให้ดูอีกที"
ขณะดิฉันพูด ทันตแพทย์ก็พยักหน้ารับเป็นจังหวะ พูดเสร็จ ทันตแพทย์ก็ก้มลงเหมือนมองหาอะไรที่ปลายเท้า ดิฉันกำลังประคับประคองผู้ป่วยอยู่ก็กังวลว่าทำอุปกรณ์อะไรตกหล่นหรือไม่
"หมอ หาอะไร"
ทันตแพทย์ไม่ตอบ ยังคงก้มมองที่ปลายเท้าพร้อมกับโยกตัวและขยับเท้าไป-มา ดิฉันเริ่มกังวลมากขึ้นก็ถามประโยคเดิม แต่เสียงดังมากขึ้นว่า.. หาอะไร? คราวนี้ทันตแพทย์ตอบเสียงดังฟังชัดว่า
"ก็กำลังดู 'ของตัวเอง' อยู่นี่ไง"
คนอะไรฟะ! เล่นมุกตลกไม่บอก ฮา..
พวกเราจึงได้หัวเราะพร้อมกันชุดใหญ่ บรรยากาศแบบนี้พอจะเรียกว่า 'การสร้างบรรยากาศการปฏิบัติงานร่วมกันแบบสหวิชาชีพ' ได้หรือไม่ ถ้าใช้ได้ ก็ไม่ต้องมีแผนอะไรให้ยุ่งยาก
ก็แค่หันมามอง 'ของตัวเอง' หรือ 'ตัวตนของคน' ในบทบาทที่เป็น 'เรา' และบทบาทที่เป็น 'เขา' หมั่นดูแลกันให้เกียรติเสมอกัน ก็เท่านั้นเอง
เข้าใจแล้วใช่ไหม ตัวเอง!.
ความเห็น (2)
บรรยากาศสุมหัวกันทำงานที่น่ารักมากค่ะ อ่านไปยิ้มไป พลางจินตนาการไปด้วย
เป็นบรรยากาศการทำงานที่น่ารักมากๆ คะ