​ธรรมจักรศิลาและหน้ากาล (เกียรติมุข) ในพิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา

ธรรมจักรศิลาและหน้ากาล (เกียรติมุข)

ธรรมจักรศิลาที่เมืองเสมา ในพื้นที่อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา นี้ถือเป็นประติมากรรมที่โดดเด่นของวัฒนธรรมทวารวดี แกะสลักจากหิน ลอยตัว สันนิษฐานว่าน่าจะเคยตั้งบนเสาซึ่งปักอยู่กลางแจ้ง องค์ประกอบของธรรมจักรไล่จากจุดศูนย์กลางออกมาประกอบด้วย ดุมล้อล้อมรอบด้วยลายก้านขดและลายกลีบบัว กำหรือซี่ และกงล้อล้อมรอบด้วยลายเปลวเพลิง ที่โคนธรรมจักรมีสัตว์ผสมจำพวกหน้ากาล (เกียรติมุข) ตาโปน แสยะปาก มีเขา มีมือ ปรากฏอยู่หนึ่งตน

ในศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธ มีคติ ความเชื่อเกี่ยวกับเกียรติมุข ซึ่งเป็นที่นิยมกันอย่างแพร่หลาย ดังจะเห็นได้จากการใช้เป็นสิ่งประดับตามเทวสถานและพุทธสถาน เพื่อแสดงความเป็นเกียรติและเป็นสิริมงคล ขจัดสิ่งชั่วร้ายต่างๆ ไม่ให้เข้ามาสู่สิ่งศักดิ์สิทธิ์บริเวณภายในสถานที่ที่เคารพบูชา

เกียรติมุข มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า หน้ากาล ส่วนใหญ่มักทำเป็นลวดลายปูนปั้นรูปหน้าอสูรประดับเหนือช่องซุ้มคูหาหรือทางเข้า ลักษณะของเกียรติมุขจะทำเป็นรูปหน้ายักษ์ปนหน้าสิงห์หรือใบหน้าของอสูรที่ดุร้าย คิ้วขมวด นัยน์ตาโปนกลม ปากกว้างเห็นฟันและเขี้ยว ไม่มีฟันล่าง ไม่มีลำตัว มีแขนออกมาจากด้านข้างของศีรษะ

เกียรติมุข เป็นสัญลักษณ์แทนอำนาจพิเศษที่จะทำหน้าที่เป็นผู้ปกปักษ์รักษาพื้นที่ช่องประตูทางเข้า พิทักษ์รักษาพระศาสนาและสกัดกั้นมิให้สิ่งอัปมงคลมารบกวนผู้อยู่อาศัยในศาสนสถานนั้นๆ ในคตินี้ เกียรติมุข หรือหน้ากาล จึงถูกกำหนดบทบาทเป็นสัญลักษณ์แห่ง "คู่ต่อกรอันคู่ควรของเหล่าปีศาจทั้งหลาย" สันนิษฐานว่า เกียรติมุขคงเริ่มนิยมกันในประเทศไทย ตั้งแต่ช่วงสมัยทวารวดีเป็นต้นมา

ชมโบราณวัตถุนี้ได้ที่พิพิธภัณฑ์เมืองนครราชสีมา ตั้งอยู่ ณ อาคาร 10 สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา โทร 044 - 009009 ต่อ 1013 หรือ 1020

http://www.koratculture.com/koratmuseum/index.html

[Pojana Yeamnaiyana Ed.D.]

สวยงามมากนะคะ...เสียดายที่ชำรุด