ภาษาสันสกฤตอย่างง่าย บทที่ 37

นาม พยัญชนะการานต์

คุณศัพท์ขยายนามหลายเพศ

ก. การแจกนาม พยัญชนะการานต์

1.ในภาษาสันสกฤต มีคำนามจำนวนไม่น้อยที่ลงท้ายด้วยเสียงพยัญชนะ คำเหล่านี้มีการแจกรูปแตกต่างไปเล็กน้อยจากนามที่ลงท้ายด้วยสระ (นามพยัญชนะการานต์บางคำอาจมีรูปคล้ายกับนามสระการานต์ เช่น ราช ราชฺ) โดยมีหลักการกว้างๆ ดังนี้

นามพยัญชนะการานต์จะแบ่งเค้าเป็นหนึ่ง สอง หรือสามตัว
วิภักติที่เป็นพยัญชนะ จะสนธิกับพยัญชนะท้ายคำ ตามหลักสนธิปกติ รูปพยัญชนะจึงอาจเปลี่ยนไป
วิภักติที่เป็นสระ มักจะเติมสระลงไปเลย (ง่ายกว่าสระการานต์อีก)
ตัวที่ยุ่งยากคือ ประธาน เอกพจน์ มักจะมีขั้นตอนพิเศษ
นามเพศชายและหญิง ใช้วิภักติเดียวกัน
นามเพศกลางแตกต่างออกไปก็เฉพาะการกที่ 1 2 และ 8 เท่านั้น (สามการกนี้ในแต่ละพจน์แจกเหมือนกัน)
นามพยัญชนะการานต์อาจทำเป็นนามเพศหญิงได้โดยเติมสระ อี หรือ อาเข้ากับเค้าอ่อนของนามนั้น

2. พยัญชนะที่เป็นการานต์ โดยทั่วไปก็คือ สฺ รฺ มฺ นฺ ตฺ กฺ ปฺ ฏฺ, ที่พบน้อยก็คือ งฺ ลฺ และ ณฺ

3. คำที่แจกรูปแล้วจะมีพยัญชนะท้ายได้เพียง 1 ตัว ดังนั้น เมื่อลงวิภักติแล้ว (คือในกรณี ประธานเอกพจน์ ชายหญิง นั่นแหละ ที่ลง วิภักติ สฺ) หากมีพยัญชนะมากกว่า 1 ตัว ก็ให้ตัดออก จนเหลือตัวเดียว ตัวในสุด และกรณีของวิภักติ สฺ จะลบ สฺ ทิ้ง และชดเชยเสียง เช่น ยืดเสียงสระให้ยาว

4. พยัญชนะท้ายที่ไม่ใช่นาสิก ไม่ว่าเป็นตัวอะไร ให้ใช้พยัญชนะตัวแรกของวรรคนั้นแทน เช่น อนุษฺฏุภฺ+สฺ => อนุษฺฏุปฺ (เปลี่ยนจาก ภ เป็น ป) (จะอธิบายเพิ่มทีหลัง)

5. หฺ จะเปลี่ยนเป็น กฺ หรือ ฏฺ, แต่บางกรณี (ที่ ห แทน ธ รูปเดิม) จะเปลี่ยนเป็น ตฺ

6. พยัญชนะเสียงลมมาก จะเปลี่ยนเป็นเสียงลมน้อย เมื่ออยู่หน้าพยัญชนะ ศ ษ ส หรือ ไม่ใช่พยัญชนะนาสิก คือ วิภักติ “ภ-” ทั้งหลาย และ “สุ” (แต่ถ้าอยู่หน้าสระ พยัญชนะกึ่งสระ หรือนาสิก ก็ไม่เปลี่ยน)

7. พยัญชนะท้ายที่เป็นเสียงลมมาก ให้ถอดเสียงลมมาก กลายเป็นเสียงลมน้อย เช่น จาก ธ เป็น ท, จาก ภ เป็น พ แล้วไปเพิ่มเสียงลมมากที่พยัญชนะต้นคำ เช่น พุธฺ > ภุทฺ (บางกรณีไม่สามารถเพิ่มเสียงลมมากที่ต้นคำ เพราะลมมากอยู่แล้ว ก็ไม่ต้องเพิ่ม) ** ข้อนี้เพิ่มมาทีหลัง**

8. การแจกนามพยัญชนะการานต์ ลงท้าย ตฺ , ทฺ, ธฺ และ ภฺ โดยมีการเปลี่ยนเสียงท้าย เมื่ออยู่หน้าวิภัก ภฺ ดังนี้

ตฺ, ธฺ > ทฺ และ ภ > พฺ

ตัวอย่างการแจกนาม มรุตฺ (ปุ. ลม), อาปทฺ (ส. โชคร้าย), ชคตฺ (นปุ. โลก) (คำเหล่านี้มีเค้าเดียว)

.	.	มรุตฺ	.	.	อาปทฺ	.	.	ชคตฺ	.
อาลปน	มรุตฺ	มรุเตา	มรุตสฺ	อาปตฺ	อาปเทา	อาปทสฺ	ชคตฺ	ชคตี	ชคนฺติ
กรรตุ.	มรุตฺ	มรุเตา	มรุตสฺ	อาปตฺ	อาปเทา	อาปทสฺ	ชคตฺ	ชคตี	ชคนฺติ
กรรม	มรุตมฺ	มรุเตา	มรุตสฺ	อาปทมฺ	อาปเทา	อาปทสฺ	ชคตมฺ	ชคตี	ชคนฺติ
กรณ	มรุตา	มรุทฺภฺยามฺ	มรุทฺภิสฺ	อาปทา	อาปทฺภฺยามฺ	อาปทฺภิสฺ	ชคตา	ชคทฺภฺยามฺ	ชคทฺภิสฺ
สัมปทาน	มรุเต	มรุทฺภฺยามฺ	มรุทฺภฺยสฺ	อาปเท	อาปทฺภฺยามฺ	อาปทฺภฺยสฺ	ชคเต	ชคทฺภฺยามฺ	ชคทฺภฺยสฺ
อปทาน	มรุตสฺ	มรุทฺภฺยามฺ	มรุทฺภฺยสฺ	อาปทสฺ	อาปทฺภฺยามฺ	อาปทฺภฺยสฺ	ชคตสฺ	ชคทฺภฺยามฺ	ชคทฺภฺยสฺ
สัมพันธ	มรุตสฺ	มรุโตสฺ	มรูตามฺ	อาปทสฺ	อาปโทสฺ	อาปทามฺ	ชคตสฺ	ชคโตสฺ	ชคตามฺ
อธิกรณ	มรุติ	มรุโตสฺ	มรุตฺสุ	อาปทิ	อาปโทสฺ	อาปตฺสุ	ชคติ	ชคโตสฺ	ชคตฺสุ

โปรดสังเกต นปุ. พหูพจน์ มีการแทรก นฺ ก่อนพยัญชนะท้าย แล้วจึงเติม อิ

8. บางการานต์ เมื่อพยัญชนะท้ายมีลมมาก เสียงก้อง (ฆฺ ธฺ ภฺ และ หฺ ที่เป็นตัวแทนของ ธฺ) กลายเป็นเสียงลมน้อย, พยัญชนะต้นของมัน (คฺ ทฺ หรือ พฺ) จะกลายเป็นเสียงลมน้อย เช่น พุธฺ > ภุตฺ, ภุทฺภฺยสฺ, ภุตฺสุ (จะเป็นกรณีหน้าวิภักติพยัญชนะ)

ข. การแจกคุณศัพท์ (คุณนาม)

คุณศัพท์ หรือคำขยายนามนั้น หากใช้คำเดียว ขยายนามหลายตัว ก็ทำได้ แต่มีปัญหาว่า คุณศัพท์นั้นจะใช้เพศอะไร ให้พิจารณาดังนี้

นามเพศชายและหญิง คุณศัพท์เป็นเพศชาย
ถ้านามเพศชาย หรือหญิง กับนามเพศกลาง คุณศัพท์เป็นเพศกลาง

ศัพท์

ธาตุ

√รุหฺ เติบโต. บอกเหตุ โรหยติ, โรปยติ. ทำให้งอก ปลูก
√ลภฺ บอกเหตุ ลมฺภยติ. ทำให้รับ ให้ (คำนี้มีแทรกนิคหิต)

นาม (โปรดสังเกต คำไหนลงท้ายพยัญชนะ คำไหนลงสระอะ)

อุปนิษทฺ ส. คัมภีร์อุปนิษัท
อุปวีตฺ นปุ. สายคล้องของวรรณะทั้งสาม
ตฑิตฺ ส. สายฟ้า
ทฺฤษทฺ ส. ก้อนหิน
นิรฺวฺฤติ สฺ. ความสบาย ความสุข
โปษก ปุ. ผู้สนับสนุน
ภูภฺฤตฺ ปุ. พระราชา ภูเขา (ผู้ถือแผ่นดิน)
มรุตฺ ปุ. ลม, ถ้าเป็นพหูพจน์ หมายถึง เหล่ามรุต คือ บรรดาเทพแห่งพายุจำนวนหนึ่ง

วาต ปุ. ลม
วิศฺวาสฺ ปุ. ความเชื่อถือ
วฺฤตฺร ปุ. อสูรชื่อ วฤตระ (ในคัมภีร์ฤคเวท กล่าวถึงบ่อย นี่ตัวร้ายเลย)
ศต นปุ. หนึ่งร้อย
ศรทฺ ส. ฤดูใบไม้ร่วง, ปี
สมิธฺ ส. ฟืน
สริตฺ ส. แม่น้ำ
สุหฺฤทฺ ปุ. เพื่อน

คุณศัพท์

กุศล ปุ., กุศลา ส. ชำนาญ มีความรู้ ตฺริวฺฤตฺ ปุ.,ส. สามอย่าง, สามเท่า

ทุรฺลภ ปุ., ทุรฺลภา ส. หายาก ลำบาก ภกฺต ปุ. ภกฺตา ส. มีความภักดี จริง

ศัพท์ไม่แจก

ปศฺจาตฺ ข้างหลัง, หลัง (ใช้กับ สัมพันธการก)

แบบฝึก

1. แปลสันสกฤตเป็นไทย

ते पुत्रा ये पितुर्भक्ताः स पिता यस्तु पोषकाः।

तन्मित्रं यत्र विश्वासः सा भार्या यत्र निर्वृतिः॥ 8 ॥

हे शिष्य समिधो वनादाहर। 1
उपनिषत्सु मुक्तेर्मार्ग उपदिश्यते। 2
आपदि सुहृदो’ स्मान्पालयेयुः। 3
विश्वस्यां भुवि पापा भूभृद्भिर्दण्ड्यन्ताम्। 4
समिद्भिरग्निं यजेत। 5
पुण्येन जगती जयेः। 6
त्वं जीव शरदः शतम्। 7
भूभृतः (gen.) शिखरं वयमारोहाम यूयमधस्तादतिष्ठत। 8
काश्चित्सरितः समुद्रेण काश्चिदन्याभिः सरिद्भिः संगच्छन्ते। 9
रात्रौ तडिददृश्यत | 10
भक्ताः सुहृदो’ स्मान्सुखं लम्भ्यन्ति । 11
अश्रुभिर्नार्यो बालाश्च मनोरथान्साधयन्ति। 12
शरदि कासुचित्सरित्सु पद्मानि दृश्यन्ते। 13

2. แปลไทยเป็นสันสกฤต

พระอินทร์ พร้อมด้วยเหล่ามรุต ผู้เป็นเพื่อน ฆ่าวฤตระแล้ว
ปราศจากเพื่อน ไม่มีใครกระทำการยาก(ได้)
บุคคล(ใช้กริยาพหูพจน์ ไม่ต้องมีสรรพนามประธานก็ได้) พึงปลูกต้นไม้บนถนนทั้งหมด เพื่อร่มเงา
เพื่อนเหล่านั้นผู้เป็นจริงในความโชคร้าย ยากที่จะพบได้ในสามโลก
สายคาดเอวและอุปวีตพึงถูกทำขึ้นสามทบ (นปุ. ทวิพจน์)
ยังให้วาง (ใช้ธาตุ สฺถา) หินนี้หลังกองไฟ
ทะเลถูกกวีเรียกว่าสามีแห่งแม่น้ำทั้งหลาย
ประชาชนทั้งปวงต้องถูกคุ้มครองโดยพระราชาทั้งหลาย
บางคนแห่งพราหมณ์เหล่านี้ชำนาญในอุปนิษัท คนอื่นๆ ในคัมภีร์สมฤติ

เขียนใน GotoKnow โดย ธ.วั ช ชั ย
ใน ภาษาสันสกฤตง่ายนิดเดียว

คำสำคัญ (Tags): #บทเรียนภาษาสันสกฤต#พยัญชนะการานต์

หมายเลขบันทึก: 531833เขียนเมื่อ 1 เมษายน 2013 10:32 น. ()แก้ไขเมื่อ 7 เมษายน 2013 23:01 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-ไม่ดัดแปลงจำนวนที่อ่าน

नपुंसकम्	एकः	द्वौ	बहवः
प्रथमा	नाम	नाम्नी \| नामनी	नामानि
सम्बोधनम्	नामन् \| नाम	नाम्नी \| नामनी	नामानि
द्वितीया	नाम	नाम्नी \| नामनी	नामानि
तृतीया	नाम्ना	नामभ्याम्	नामभिः
चतुर्थी	नाम्ने	नामभ्याम्	नामभ्यः
पञ्चमी	नाम्नः	नामभ्याम्	नामभ्यः
षष्ठी	नाम्नः	नाम्नोः	नाम्नाम्
सप्तमी	नाम्नि \| नामनि	नाम्नोः	नामसु

ธ.วั ช ชั ย