การจัดกลุ่มเพลงหน้าพาทย์
การจัดกลุ่มของเพลงหน้าพาทย์
การจัดหมวดหมู่ตามความหมายของเพลงหน้าพาทย์ ปรมาจารย์ทางด้นนาฏศิลป์ไทย ท่านได้กำหนดความหมายของเพลงหน้าพาทย์ และวิธีใช้ แบ่งออกเป็นกลุ่มใหญ่ๆ ดังต่อไปนี้
๑. เพลงหน้าพาทย์ประกอบกิริยาไปมาของตัวละคร เช่น
- เพลงเชิด ใช้ประกอบกิริยาการเดินทางไปมาโดยรีบร้อน หรือเดินทางระยะไกล
- เพลงเสมอ ใช้ประกอบกิริยาการเดินทางไปมาในระยะใกล้ๆ ไม่รีบร้อน เช่นการเดินจากห้องหนึ่งไปห้องหนึ่ง
- เพลงเสมอมาร ใช้ประกอบกิริยาไป มา ของยักษ์ ที่มีสถานะสูง เช่นทศกัณฑ์
- เพลงเสมอเข้าที่ ใช้บรรเลงประกอบกิริยาของครู อาจารย์ที่มาเป็นพิธีกรในพิธีไหว้ครู
- เพลงเสมอตีนนก หรือบาทสกุณี ใช้ประกอบกิริยาการเคลื่อนไหวไปมาอย่าง มีพิธีรีตอง ใช้เฉพาะกับตัวพระที่มีศักดิ์ เช่น พระราม พระลักษณ์ เป็นต้น ถือว่าเป็นเพลงหน้าพาทย์ระดับสูงรองลงมาจาก เพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพ
- เพลงเสมอเถร ใช้ประกอบกิริยาไปมา ของนักบวช ฤษี นักพรต
- เพลงเสมอข้ามสมุทร ใช้บรรเลงประกอบการแสองรามเกียรติ์ ตอนพระรามจองถนน การไปกันเป็นขบวน
- เพลงเสมอผี ใช้ประกอบกิริยาไป มาของผู้แสดงในบทผี ตอน ทศกัณฑ์ทำพิธีชุบศร อินทรชิตและ สหัสเดชะ ฟื้นขึ้นมา พอพื้นขึ้นมาปีศาจยักษ์ก็จะรำเพลงนี้
- เพลงเสมอมอญและเสมอพม่า ใช้ประกอบกิริยาไปมาของตังละครสูงศักดิ์ ที่มีเชื้อสายมอญ พม่าในเรื่องราชาธิราช
- เพลงเสมอลาว ใช้ประกอบกิริยาของตัวละครผู้สูงศักดิ์ สัญชาติลาวในเรื่องพระลอ
- เพลงฉิ่ง แสดงกริยาการเคลื่อนไหว นวยนาด กรีดกรายเล่นสนุกสนาน ชมสวน หรือเที่ยววนอยู่ในสถานที่แห่งใดแห่งหนึ่ง
- เพลงพระยาเดิน แสดงกิริยาไปมาที่ไม่รีบร้อน สำหรับผู้สูงศักดิ์
- เพลงรุกร้น แสดงการไปอย่างมีระเบียบเป็นหมวดหมู่ เช่น การข้ามสมุทรของกองทัพพระราม
- เพลงเสมอข้ามสมุทร ใช้เฉพาะตัวพระราม เมื่อจองถนนแล้ว นำกองทัพเดินข้ามสมุทร เท่านั้น
- เพลงพราหมณ์เข้าและเพลงพราหมณ์ออก เป็นเพลงหน้าพาทย์ที่ใช้บรรเลงสำหรับผู้สูงศักดิ์เข้าออกพิธี ในการทำเวทมนต์คาถา เช่น โขน อินทรชิตเข้าออกโรงพิธี
- เพลงชุบ แสดงกิริยาไปมา สำหรับนางกำนัล หรือคนรับใช้
- เพลงเหาะ ใช้สำหรับการไปมาทางอากาศของเทวดาหรือนางฟ้า
- เพลงกลม การมาของตัวละครที่สูงศักดิ์ เช่น พระอินทร์ เจ้าเงาะ ในเรื่องสังข์ทอง
- เพลงเข้าม่าน สำหรับการเข้าในสถานที่ใดที่หนึ่ง
- เพลงโล้ ใช้ประกอบกิริยาการไปมาทางน้ำ เช่น โขน ตอนหนุมานจองถนน
- เพลงแผละ ใช้สำหรับการไปมาของสัตว์มีปีก เช่น นก ครุฑ
- โคมเวียน ใช้บรรเลงประกอบกิริยาไปมาเป็นขบวนของเหล่าเทวดานางฟ้า
๒. หน้าพาทย์สำหรับยกพล ยกรบ
- เพลงปฐม เป็นการบรรเลงเพื่อจัดทัพของฝ่ายพระราม และฝ่ายลงกา
- เพลงกราวนอก ใช้บรรเลงประกอบการยกพลของมนุษย์และลิง
- เพลงกราวใน ใช้บรรเลงประกอบการยกพลสำหรับยักษ์
- เพลงกราวกราง ใช้บรรเลงประกอบการยกพลสำหรับมนุษย์
- เพลงกลองโยน ใช้ประกอบกิริยาการไปมาเป้นขบวน ไม่จำกัดว่าเป็นมนุษย์หรือยักษ์
๓. หน้าพาทย์สำหรับการรื่นเริงสนุกสาน
- เพลงกราวรำ ฉลองความสำเร็จ สนุกสนาน เยาะเย้ย
- เพลงสีนวล แสดงความร่าเริงเบิกบานใจสำหรับสตรี
- เพลงช้าเพลงเร็ว แสดงความเบิกบานใจ หรือการไปมาอย่างมีระเบียบและสวยงาม
- เพลงฉุยฉาย แสดงการภูมิใจที่ตนเองแปลงร่างได้
๔. หน้าพาทย์สำหรับการแสดงอิทธิฤทธิ์หรือปฏิหาริย์
- เพลงตระนิมิต การแปลงตัว การชุบคนตายให้พื้น หรือบันดาลหรือให้เกิดสิ่งใดๆ
- เพลงตระสันนิบาต การประชุมเพื่อการกระทำพิธีสำคัญต่างๆ
- เพลงตระบรรทมไพร การนอนในป่า การร่ายเวทมนต์คาถา
- เพลงชำนาญ การนิมิต หรือประสิทธิ์ประสาท
- เพลงตระบองกัน การนิมิต หรือประสิทธิ์ประสาท
- เพลงคุกพาทย์ แสดงเดช แสดงอารมณ์ของผู้มีฤทธิ์
- เพลงรัว ใช้ ทั่วไปในการสำแดงเดช หรือแสดงปรากฏการณ์โดยฉับพลัน
๕. หน้าพาทย์สำหรับการต่อสู้และการติดตาม
- เพลงเชิดกลอง ใช้ในการต่อสู้ทั่วไป
- เพลงเชิดฉิ่ง ใช้รำก่อนการแผลงศร หรือกระทำกิจที่สำคัญ
- เพลงเชิดฉาน ใช้สำหรับคนติดตามสัตว์ เช่น พระรามตามกวาง ย่าหรันตามนกยูง
- เพลงเชิดนอก ใช้สำหรับการต่อสู้ หรือการไล่ติดตามสัตว์ เช่น หนุมาน ไล่จับนางสุพรรณมัจฉา
๖. หน้าพาทย์สำหรับการแสดงอารมณ์ทั่วไป
- เพลงโลม สำหรับการเล้าโลมด้วยความรัก
- เพลงโอด การร้องไห้
- เพลงทยอย การเสียใจ เศร้าใจ ใช้ในขณะที่ตัวละครกำลังเคลื่อนที่ไป เช่น เดินร้องไห้ สะอึกสะอื้น
๗. หน้าพาทย์เบ็ดเตล็ด
- เพลงตระนอน สำหรับแสดงการนอน
- เพลงลงสรง สำหรับการอาบน้ำ
- เพลงนั่งกิน เส้นเหล้า สำหรับการเสพสุรา และการกิน
- เพลงปลูกต้นไม้ สำหรับการปลูกต้นไม้
ความเห็น (0)
ไม่มีความเห็น