กำเนิด "ทศกัณฐ์"

ท้าวราพณ์, ท้าวราวณะ หรือ ราพณาสูร (สันสกฤต: रावण, Rāvaṇa) หรือมักเรียก ทศกัณฐ์ (ผู้มีสิบคอ คือ มีสิบศีรษะ) เป็นตัวละครเอกตัวหนึ่งในเรื่องรามเกียรติ์ บุตรของท้าวลัสเตียนกับนางรัชฎา เจ้าครองกรุงลงกา เดิมเป็นยักษ์ชื่อ "นนทก" กลับชาติมาเกิด ซึ่งนนทกมีหน้าที่ล้างเท้าให้กับเทวดาทั้งหลาย ที่จะขึ้นเฝ้าพระอิศวรบนเขาไกรลาศ เทวดาเหล่านั้นก็มักจะหยอกล้อนนทกโดยการดึงผมตบศีรษะ เมื่อนานวันเข้าศีรษะก็ล้าน จึงเกินความน้อยใจและคับแค้นใจ จึงไปเข้าเฝ้าพระอิศวรและทูลเรื่องราวทั้งหมดให้ทรงทราบและทูลขอนิ้วเพชรอันมีฤทธิ์แม้พระนารายณ์ก็ไม่สามารถปราบได้ พระอิศวรจึงประธานนิ้วเพชรให้เพราะทรงเห็นว่านนทกมีความดีความชอบ จากนั้นนนทกก็กลับไปทำหน้าที่ของตน ครั้นมีเทวดามาแกล้งนนทกจึงใช้นิ้วเพชรทำร้ายเทวดา นนทกได้เข่นฆ่าเหล่าเทวดาตายนับไม่ถ้วน ทำให้พระอิศวรต้องร้องขอพระนารายณ์ให้มาช่วยปราบนนทกให้

พระนารายณ์จัดการกับนนทก โดยการจำแลงองค์เป็นนางเทพอัปสรดักอยู่ตรงทางที่นนทกเดินผ่านเป็นประจำ ฝ่ายยักษ์นนทกเมื่อได้เห็นนางจำแลงจึงเกิดความหลงและเข้าไปเกี้ยวพาราสี นางอัปสรแสร้งทำยินดี โดยยื่นข้อเสนอให้นนทกร่ายรำตามนางทุกท่าแล้วจะยินดีผูกมิตรด้วย และแล้วยักษ์นนทกก็ทำตามนาง โดยหารู้ไม่ว่านั่นเป็นเล่ห์กล จนกระทั่งถึงท่านาคาม้วนหางนิ้วเพชรของนนทกชี้ไปที่ขาของตัวเอง ขานนทกก็หักลงทันใด นนทกล้มลง ทันใดนั้น นางแปลงกลายเป็นพระนารายณ์เหยียบอกนนทกไว้ก่อนตายนนทกอ้างว่าพระนารายณ์มีหลายมือตนสู้ไม่ได้ พระนารายณ์จึงให้คำสัตย์ว่า ให้นนทกไปเกิดใหม่ มีสิบเศียรสิบพักตร์ยี่สิบมือ เหาะเหินเดินอากาศได้ มีอาวุธนานาชนิดครบทุกมือ ส่วนพระนารายณ์จะไปเกิดเป็นมนุษย์มีสองมือและตามไปฆ่านนทกให้ได้

ต่อมานนทกได้ไปเกิดทศกัณฐ์เป็นโอรสท้าวลัสเตียนและนางรัชฎามีพี่น้องร่วมบิดาเดียวกันคือ กุมภกรรณ พิเภก
ขรทูษณ์ ตรีเศียร และนางสมนักขา มีสิบเศียรยี่สิบกร มีมเหสีคือ นางมณโฑ ทศกัณฐ์ได้ถอดดวงใจใส่กล่อง ฝากไว้กับพระฤๅษีโคบุตรผู้เป็นอาจารย์ ทำให้ใครฆ่าก็ไม่ตาย ด้วยความที่มีนิสัยเจ้าชู้ ชอบแปลงตัวไปสมพาส (เสพสม) กับสัตว์ต่างๆ เช่น ช้างและปลา ฯลฯ จนเกิดเป็นทศคีรีวัน ทศคีรีทรและนางสุพรรณมัจฉา ได้ลักพาตัวนางสีดาผู้มีรูปโฉมที่งดงาม ไปจากพระรามที่เป็นพระสวามี เป็นเหตุให้เกิดศึกสงครามระหว่าง ฝ่ายพระราม กับ ฝ่ายทศกัณฐ์ จนญาติมิตรของฝ่ายทศกัณฐ์ล้มตายไปเป็นจำนวนมาก สุดท้ายทศกัณฐ์รู้ตัวแล้วว่าต้องตายแน่ แต่ด้วยขัตติยมานะจึงต้องต่อสู้กับพระราม จึงแต่งองค์อย่างงดงาม เมื่อพระรามยิงศรพรหมมาศหนุมานซึ่งขโมยกล่องดวงใจมาได้ ก็ขยี้กล่องดวงใจแหลกจนทศกัณฐ์ตาย ก่อนตาย ทศกัณฐ์ได้เห็นภาพว่า แท้ที่จริงแล้วพระรามคือ พระนารายณ์อวตารและได้สั่งเสียกับน้องชายตัวเอง คือพิเภกด้วยใบหน้าทั้งสิบ ซึ่งเรียกว่า "ทศกัณฐ์สอนน้อง" และภายหลังพิเภกก็ได้ครองกรุงลงกาสืบต่อแทน