สุภาษิตคำโคลง หมวด บ-ฟ ขยายความสำนวนสุภาษิต เขียนเมื่อ พ.ศ.๒๕๔๖

๑๕๔.บัวไม่ให้ช้ำ น้ำไม่ให้ขุ่น

   รู้จักผ่อนปรนเข้าหากัน มิให้กระทบกระเทือนใจกันถนอมน้ำใจไม่ให้ขุ่นเคืองกัน

 

   แตะบัวบัวอาจซ้ำ   หมองสี

กระทบธารวารี         ขุ่นข้อง

ุถนอมก่อไมตรี         ยามร่วม  เคียงนา

เธอท่านเขามิต้อง    คับข้องเคืองใจ

 

 

๑๕๕.หุงข้าวประชดหมา ปิ้งปลาประชดแมว

 ทำประชดหรือแดกดัน ซึ่งรังแต่จะเสียประโยชน์

 

    ประชดหมายเรียกร้อง    เห็นใจ

จึงทุ่มเทกลับไป              เฉกแสร้ง

เขารอรับเร็วไว                ตามสิ่ง  เสนอนา

เกิดก่อประโยชน์แล้ง         ต่างล้วนคือสูญ

 

 ๑๕๖.ปิดทองหลังพระ

 ทำความดีแต่ไม่มีใครยกย่องเพราะไม่คุณค่า

 

     ทำดีเพียงแผ่นเบื้อง    หลังงาน  นะแม่

คือบ่ออกประจาน           ป่าวร้อง

สำเร็จใหญ่โอฬาร          เลิศยิ่ง  เลิศแล

ใครห่อนเห็นชมซ้อง       ซาบซึ้งสรรเสริญ

 

 ๑๕๗.ปิดประตูตีแมว

 รังแกคนไม่มีทางสู้และไม่มีทางหนีรอดไปได้

 

   แมวงอขดคุดคู้             ครางกรน

เร็วปิดประตูกล                ครอบกั้น

ตีเตะวิ่งซุกซน                 แมวสุด  หนีนา

ความเปรียบรังแกครั้น       กลุ่มด้วยแรงทาน

 

 

 

๑๕๘.น้ำลดตอผุด

 เมื่อหมดอำนาจความชั่วที่ทำไว้ก็ปรากฏ

 

    น้ำลดตอผุดพ้น   คาตา

เฉกชั่วเคยทำมา      ส่อให้

มีอำนาจคนพา       ปกปิด  นาแม่

ตกอับคราใดไซร้    ขุดคุ้ยคนเห็น

 

 ๑๕๙.เนื้อเต่ายำเต่า

 นำเอาทรัพย์สินส่วนที่กำไร หรือดอกเบี้ยกลับไปลงทุนต่อไปอีกโดยไม่ต้องใช้ทุนเดิม

 

   เนื้อเต่ายำเต่านี้        ความหมาย

มีทรัพย์สินมากมาย      ต่อเชื้อ

กำไรที่เคียงกาย         ขยายต่อ  ผลนา

คือเปล่าชักทุนเกื้อ      จากเนื้อทุนเดิม

 

 

 

๑๖๐.บ้านแตกสาแหรกขาด

   ลักษณะหรืออาการที่ครอบครัวหรือบ้านเมืองเกิดเหตุการณ์อย่างร้ายแรงถึงทำให้ต้องกระจัดกระจายพลัดพรากกัน

 

   บ้านเรือนเคยอุ่นเอื้อ   อาทร

มีเหตุจึงจำจร              เร่ร้าง

สาแหรกขาดฤๅคอน     คานบ่  เคียงแล

ทุกสิ่งสรรพ์พลันว้าง    เหว่ว้าตรมหมอง

 

 

 

๑๖๑.ปรานีตีเอาเรือ

 เอ็นดูหรือเผื่อแผ่เขาแต่กลับถูกประทุษร้ายตอบ ( มาจาก” มุทะลุดุดันกันเหลือ ปรานีตีเอาเรือเสียอีกเล่า”)

 

    เมตตาคอยช่วยเกื้อ    เสร็จการ

เขาส่งคืนเป็นพาล         ตอบโต้

ทำดีแก่ปวงมาร            หมองหม่น  จริงแล

กลายเจ็บปวดแทนโอ้    เยี่ยงนี้ฤๅสม

 

 

๑๖๒.ปล่อยเสือเข้าป่า ปล่อยปลาลงน้ำ

 ปล่อยศัตรูไปแล้วเขาจะไม่นึกถึงบุญคุณ

 

    วางใจจึงปล่อยเว้น    ศัตรู

เพียงเพราะเกิดเอ็นดู    ด่าวดิ้น

เสือคืนถิ่นพลันกรู        กายแกร่ง  ขย้ำแล

ปลาปล่อยลงธารสิ้น     ยากแท้คืนหวน

 

 

๑๖๓.ปลาติดร่างแห ปลาติดหลังแห

 คนที่พลอยได้รับเคราะห์กรรมร่วมกับผู้อื่นทั้งๆ ที่ไม่ได้มีส่วนพัวพัน

 

   ปลาวนเวียนแหวกเบื้อง   หลังแห

ไยเล่าติดรวมแพ              พวกพ้อง

กรรมใดเล่าตอแย             ยากยุ่ง  เชียวนอ

กรรมบ่เคยไยข้อง             เกี่ยวร่วมพัวพัน

 

๑๖๔.ปลาหมอตายเพราะปาก    คนที่พูดพล่อยๆ จนได้รับอันตราย

      ปลาหมอผุดพ่นน้ำ   เนืองฟอง

คนปักเบ็ดหมายปอง      อิ่มล้ำ

ปากหมอพ่นคนมอง      เห็นจึ่ง  ประจักษ์นา

พูดพล่อยพาตนช้ำ       เชื่อไว้คำสอน

 

๑๖๕.ปลาใหญ่กินปลาเล็ก

 ประเทศหรือคนที่มีอำนาจ หรือผู้ใหญ่ที่กดขี่ข่มเหงผู้อ่อนแอหรือผู้น้อย

 

    คนสัตว์แข็งแกร่งล้วน   หลากอำ-  นาจนอ

คอยข่มเหงปรักปรำ          หมู่ด้อย

ทุกสรรพนั่นคือธรรม        ชาติย่อม  เห็นแล

ปลาใหญ่กินปลาน้อย       เยี่ยงนี้เป็นจริง

 

 ๑๖๖.ปลูกเรือนคร่อมตอ

 กระทำสิ่งซึ่งล้วงล้ำ ก้าวก่ายหรือทับสิทธิของผู้อื่น จะโดยรู้เท่าถึงการณ์หรือไม่ก็ตาม

 

    ปลูก  เรือนงามล่วงล้ำ      เขตเขา

เรือน  ร่มเย็นทำเรา             รุ่มร้อน

คร่อม  คาดรอบหลักเสา       คนอื่น  นั้นแล

ตอ  ต่างตำตาต้อน             บ่งชี้ผิดสถาน

 

 

๑๖๗.ปลูกเรือนตามใจผู้อยู่

 ทำตามใจของผู้ที่ได้รับผลประโยชน์โดยตรงใช้คู่กับ ปลูกอู่ตามใจผู้นอน

 

      ปลูกเรือนปลูกอู่ให้   ใครครอง

รูปร่างตามจิตปอง          แก่เจ้า

ลูกหลานเลือกจับจอง     คนคู่  เคียงนา

จงปล่อยคนรักเฝ้า         เลือกเฟ้นตามฝัน

 

 

๑๖๘.ปากปราศรัยน้ำใจเชือดคอ    พูดดีแต่ใจคิดร้าย

 

     โลมลมหลอกล่อให้    ยินดี

หวานชื่นจากวจี              เจ็บไข้

เหตุมนุษย์ซ่อนฤดี           ดับมืด  ในนา

หวานซ่อนพิษเพลิงไว้      เชื่อถ้อยสติตรอง

 

 ๑๖๙.ปากว่าตาขยิบ

 พูดอย่างหนึ่งทำอย่างหนึ่ง ปากกับใจไม่ตรงกัน

 

   ปากพูดเปรยต่างล้วน    หลากดี

แอบขยิบตาทำที            เล่ห์ร้าย

ประพฤติต่างวจี              คบยาก  จริงแล

สอนสั่งพบคนคล้าย        ดั่งนี้หลบหนี

 

๑๗๐.ปากว่ามือถึง   พอพูดก็ทำเลย ( ใช้กับพฤติกรรมทางลบของคนเช้าชู้)

 

   ปาก  ปอกลอกเลาะเนื้อ     นวลนาง

ว่า       พร่ำมือกรายพลาง     แตะต้อง

มือ    หมายมั่นแหมะวาง      กอดเกี่ยว  นวลนา

ถึง    ห่างพากายข้อง          ปากเกี้ยวมือถึง

 

 ๑๗๑.ปากหวานก้นเปรี้ยว    พูดจาอ่อนหวานแต่ไม่จริงใจ

 

     ปากหวานปานหนึ่งอ้อย     ปนตาล

หวานซ่อนกรดประมาณ         หม่นไหม้

ฟังคำคร่ำครวญกาล             ตรองสติ  หน่อยนา

หวานซ่อนกรดไข้                คับแค้นเข็ดขม

 

 

๑๗๒.ปิ้งปลาประชดแมว

 ทำประชดหรือแดกดัน ซึ่งรังแต่จะเสียประโยชน์มักใช้คู่กับ หุงข้าวประชดหมาปิ้งปลาประชดแมว

 

   โบราณเขากล่าวไว้   พึงจำ  ถ้อยนา

ประชดแดกดันทำ       เดือดร้อน

คนรับย่อมยินนำ         รับมอบ  ตลอดแล

ประชดประชันย้อน      เยี่ยงนี้ไร้ผล

 

 

๑๗๓.เป็ดขันประชันไก่

   ผู้มีความรู้ความสามารน้อยแต่อวดแสดงแข่งกับผู้มีความรู้ความสามารถสูง

 

    เป็ดอวดขันโก่ง          เลียนเสียง

อยากแข่งคอเทียบเคียง   ไก่บ้าง

แหบแหบพ่นออกเพียง    ลมพ่น  นาพ่อ

คิดแข่งเกินการสร้าง       แต่ล้วนขบขัน

 

 ๑๗๔.เป็นปี่เป็นขลุ่ย      ถูกคอกัน เข้ากันได้ดี

 

เป็น    คนคบเพื่อนพ้อง       ตรงใจ

ปี่   เป่าฟังทีไร                  เพราะพริ้ง

เป็น  คนร่วมอัชฌาศัย         สารสื่อ  นาพ่อ

ขลุ่ย  ปี่รับกรับตีทิ้ง            ท่วงทุ้มเพลงหวาน

 

 

๑๗๕.โปรดสัตว์ได้บาป

 ทำดีแต่กลับได้ชั่ว ใช้คู่กับทำคุณบูชาโทษโปรดสัตว์ได้บาป

 

    โปรด  ปรานีสัตว์ผู้      ทุกข์เข็ญ

สัตว์  กัดจนลำเค็ญ         เคราะห์ร้าย

ได้  กลับใช่ควรเป็น         คุณต่อ  เรานา

บาป  ตกแทนคุณคล้าย    ผิดพ้องมหันต์

 

 

๑๗๖.ผักชีโรยหน้า    การทำความดีเพียงผิวเผิน

 

     อาหารตกแต่งด้วย       ผักชี

มองย่อมสวยงามดี           เด่นได้

รสชาติใช่ตามลี               ลาท่าน  เห็นนอ

เขาแต่งหลอกลวงไว้       หลอกให้ชวนชิม

 

 

๑๗๗.ผัวหาบเมียคอน    ช่วยกันทำมาหากินทั้งผัวทั้งเมีย

 

     ผัว  ผันกายพรั่งพร้อม     ลงแรง

หาบ  กระจาดผักแพง          เร่ร้อง

เมีย  มือมั่นจัดแจง              จับช่วย  เสมอนอ

คอน  สลับหาบคานคล้อง     คู่สร้างเงินแสน

 

 ๑๗๘.ผ้าขี้ริ้วห่อทอง      คนมั่งมีแต่แต่งตัวมอซอ

 

       มีเงินเก็บซ่อนไว้    มิเห็น

ตัวแต่งตามจำเป็น        ไป่โก้

คนมองว่าลำเค็ญ         เขาส่าย  หนีนอ

เปิดออกมองในโอ้       แต่ล้วนเงินทอง

 

 

 

๑๗๙ผีซ้ำด้ำพลอย   ถูกซ้ำเติมเมื่อพลาดพลั้งลงหรือเมื่อคราวเคราะห์ร้าย

 

     น้ำนองมาหลากล้น       เรือกสวน

โจรฉกาจก็มากวน             ก่อร้าย

ลูกหลานป่วยนอนครวญ      ครางคร่ำ  อยู่นา

สูญทรัพย์อับโชคคล้าย       เคราะห์ซ้ำเจ็บแสน

 

 

๑๘๐.ฝนทั่งให้เป็นเข็ม    เพียรพยายามสุดความสามารถจนกว่าจะสำเร็จผล

 

     เพียรฝนเหล็กทั่งให้   เล็กลง

จากทั่งเป็นเข็มคง          ย่อมได้

เหน็ดเหนื่อยทระนง        หนักยิ่ง  เชียวนอ

ใครผ่านงานหนักไซร้      เยี่ยงนี้ยอดคน

๑๘๑.ฝากปลาไว้กับแมว  ฝากเนื้อไว้กับเสือ

   ฝากสิ่งหนึ่งสิ่งใดไว้กับคนที่ชอบสิ่งนั้นย่อมสูญหายได้ง่าย

 

      ฝากหญิงงามนิ่มเนื้อ       กับชาย

ชายย่อมเลาะเล็มกาย            เกี่ยวข้อง

เงินฝากพนักงานหมาย          คืนกลับ  มานา

ปลาฝากแมวแมวจ้อง           จับเคี้ยวกินเปรม

 

 

๑๘๒.ฝนตกขี้หมูไหล คนจัญไรมาพบกัน

 พลอยเหลวไหลไปด้วยกัน

 

     คนเหลวไหลชั่วช้า     เฉกเดียว  กันนอ

พานพบกันกลมเกลียว     เลี่ยงเว้น

กิจการกี่งานเทียว          ผัดผ่อน  เสมอมา

ชนชั่วเฉกเดียวเฟ้น        ไขว่พ้องพบพาน