สุภาษิตคำโคลง หมวด ง-ฒ :ขยายความสำนวนสุภาษิต (เขียนเมื่อ พ.ศ.๒๕๔๖)

๘๐.งมเข็มในมหาสมุทร

ค้นหาสิ่งที่ยากจะค้นหาได้ ทำกิจที่สำเร็จได้ยาก

เสาะหาของยากแท้		เกินหา
ดุจเสาะเข็มในชลา		สมุทรกว้าง
กระจิ๊ดบ่สบตา		พานพบ  ได้แฮ
กอปรกิจอาจคงค้าง		เปล่าได้เห็นผล

 

๘๑.งอมพระราม

มีความทุกข์ยากลำบากเต็มที่

คราพระรามทุกข์ท้น		จากเมือง
สิบสี่ปีฝืดเคือง		ทอท้อ
รุกรับสัประยุทธิ์เนือง		อเนจนาถ  หนาแฮ
ใครพบพานพาพ้อ		เปรียบพ้องพระราม

 

๘๒.งอมืองอตีน

เกียจคร้าน ไม่คิดสู้การงาน

งอ  มือตีนไป่ต้อง		ฉวยงาน
มือ  นิ่งหลีกกิจการ		คิดสู้
งอ  หงิกเปล่าสืบสาน		เพียรมุ่ง  หมายแฮ
ตีน  หดคดงอคู้		เกียจร้านขวนขวาย

 

๘๓.งานหลวงไม่ขาดงานราษฎร์ไม่เสีย

ทำงานไม่บกพร่องทั้งส่วนรวมและส่วนตัว

งานหลวง  คอยเร่งร้อน		รีบทำ
ไม่ขาด  หายกอบกรรม		ทุกถ้วน
งานราษฎร์  พ่อเพียรบำ-		เพ็ญบ่  ขาดแล
ไม่เสีย  กิจใดล้วน		เสร็จสิ้นสมหวัง

 

๘๔.เงื้อง่าราคาแพง

จะทำอะไรก็ไม่กล้าตัดสินใจทำลงไป ดีแต่ทำหรือวางท่าว่าจะทำเท่านั้น

ยึกยักเพียงเงื้อง่า		ทำที
วางท่าทางรอรี		อย่างนั้น
ยึกยักอยู่เพียงลี		ลาหลอก  ลวงแฮ
หวาดหวั่นมาขวางกั้น		เปล่ากล้าลงมือ

 

๘๕.จมไม่ลง

เคยทำตัวใหญ่มาแล้วทำให้เล็กลงไม่ได้ ( เคยรุ่งเรืองมาก่อน เมื่อตกอับยังทำตัวเหมือนเดิม )

รวยหรูเริศก่อนนี้		ชินชา
ตกต่ำยังหมายตา		แต่งโก้
ใช้จ่ายฟุ่มเฟือยพา		พบขัด  สนแล
ไป่ปรับสภาพโอ้		เยี่ยงนี้ความหมาย

 

๘๖.จองหองพองขน

เย่อหยิ่งลบหลู่ผู้มีคุณ

จองหองคืออวดดื้อ		ถือดี
เหมือนดั่งลิงพงพี		ขู่คั้น
เพียงพบทรัพย์ผลมี		คิดข่ม  คนแล
ลบหลู่คุณคนครั้น		เยี่ยงนี้จองหอง

 

๘๗.จับงูข้างหาง

ทำสิ่งที่เสี่ยงต่ออันตราย

ง.งูตัวเลาะเลื้อย		วกวน
มีพิษอาจวายชนม์		ชีพไร้
จับหางฉกกัดจน		เจ็บปวด  ตายแล
ประมาทเลินเล่อไซร้		เยี่ยงนี้ไป่ควร

 

๘๘.จับได้ไล่ทัน

พูดดักให้ยอมรับ พูดต้อนให้จนมุม

จับ  ความตามเท็จแท้		ทันควัน
ได้  ครบมิอาจผัน		พลิกลิ้น
ไล่  ถามไถ่ไปพลัน		สารภาพ  มาแฮ
ทัน  จับความจริงสิ้น		เปล่ากล้าตอแหล

 

๘๙.จับพลัดจับผลู

จับผิดๆ ถูกๆ เป็นไปโดยไม่ตั้งใจ

งงงงพลันเพลี่ยงพล้ำ		เปลี่ยนแปลง
มิมุ่งหมายแอบแฝง		ก่อนกี้
ผิดผิดผิดถูกถูกแสดง		เหตุก่อ  เปลี่ยนนา
จับพลัดจับผลูชี้		เปล่าได้ตั้งใจ

 

๙๐.จับแพะชนแกะ

ทำอย่างขอไปที ไม่ได้อย่างนั้นเอาอย่างนี้แทนเพื่อให้ลุล่วงไป

จับ  เงินทองกลบหนี้		พัลวัน
แพะ  แกะผิดพวกพันธุ์		เกี่ยวข้อง
ชน ใดเช่นรำพัน		คือยุ่ง-ยากแล

แกะ  ชนแพะความคล้อง

เกิดแก้ปัญหา

 

๙๑.จุดใต้ตำตอ

พูดหรือทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งบังเอิญไปโดนเอาเจ้าตัวหรือผู้ที่เป็นเจ้าของเรื่องนั้น โดยผู้พูดหรือผู้กระทำไม่รู้ตัว

จุด  ไฟพาสว่างจ้า		ไปพลัน
ใต้  ส่องเพียงตะวัน		รุ่งเช้า
ตำ  ตอมิรู้ทัน		เขาอยู่  นั้นนอ
ตอ  จึงรับความเข้า		ที่ได้กล่าวถึง

 

๙๒.เจ้าไม่มีศาล สมภารไม่มีวัด

ผู้ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง

คนจรนอนเร่ร้าง		เรือนตน
ไร้แหล่งพักพิงชนม์		ชีพล้า
มิอาจเชื่อดวงกมล		คำกล่าว  ใดนา
เตือนสติคนคบค้า		ทุกถ้อยตริตรอง

 

๙๓.ช้าๆ ได้พร้าสองเล่มงาม

ค่อยๆ คิด ค่อยๆ ทำจะสำเร็จผล

คิดครวญทวนทบซ้ำ		ในการ
ภารกิจอาจพบพาน		เพชรแท้
กอปรกิจหากลนลาน		อาจล่ม  ล้มแล
สอนสั่งตริตรองแม้		เยี่ยงนี้สมหวัง

 

๙๔.ชนักติดหลัง

ความชั่วหรือความผิดที่ยังติดตัวอยู่

ชนักปักติดต้อง		คาหลัง
เตือนสติระวัง		ผิดซ้ำ
สังคมค่อนชิงชัง		หยามเหยียด  นาพ่อ
เหมือนชนักปักสัตว์ย้ำ		จ่อชี้รอยแผล

 

๙๕.ชักซุงตามขวาง

ทำอะไรที่ถูกวิธีย่อมได้รับความลำบาก

แถวทางแคบคดล้วน		ยากเข็ญ
ชักลากซุงขวางเป็น		เดือนร้อน
ขวางผู้ใหญ่ยากเย็น		เกินยิ่ง  เชียวนา
อำนาจอาจตัต้อน		เพราะด้วยขัดขวาง

 

๙๖.ชักน้ำเข้าลึก ชักศึกเข้าบ้าน

ชักน้ำเข้าลึกชักศึกเข้าบ้าน

บ้านเรือนสุขสงบแล้ว		มิพอ
หวังสุขคนยกยอ		กว่านี้
คบคนยุแตกคอ		พาล่ม  สลายแฮ
สุขสงบหลบลี้		แตกร้าวเกินสมาน

 

๙๗.ชักใบให้เรือเสีย

พูดหรือทำขวางๆ ให้การสนทนาหรือการงานเขวนอกเรื่อง

เขาสนทนาร่วมด้วย		เหตุดี
คือหนึ่งเดียววจี		ร่วมพ้อง
กลับนอกเรื่องทำที		หันห่าง  ประเด็นนา
ความเปรียบคนจับจ้อง		ชักให้เรือเห

 

๙๘.ชักแม่น้ำทั้งห้า

พูดจาหว่านล้อมยกยอบุญคุณเพื่อขอสิ่งที่ประสงค์

ชักชวนคนคิดพ้อง		ใจตน
พูดพร่ำเพียงหวังผล		มุ่งไว้
สรรเสริญยิ่งอับจน		เกินกว่า  ปัดแฮ
สอนสั่งนำมาใช้		เพื่อให้เกิดผล

 

๙๙.ชักหน้าไม่ถึงหลัง

มีรายได้ไม่พอกับรายจ่าย

ชักมือหมายตวัดข้าม		ไปหลัง
มือมิอาจถึงยัง		มุ่งไว้
คือเงินไม่มีดัง		จับจ่าย  เลยนา
ยืมหยิบยามจะใช้		เช่นนี้ฤาถึง

 

๑๐๐.ช้างตายทั้งตัวเอาใบบัวมาปิด

ความหรือความผิดร้ายแรงที่คนรู้ทั่วกันแล้วปิดอยู่

ช้างโตตายเน่าพื้น		พงไพร
บัวปกปิดเพียงใบ		กลิ่นฟุ้ง
คนทำผิดฉันใด		เกินกว่า  ปิดหนา
คือข่าวคนขานคุ้ง		เขตหล้าเยาะหยัน

 

๑๐๑.ช้าเป็นการนานเป็นคุณ

ค่อยๆ คิดค่อยๆ ทำดีกว่าด่วนทำ

บางการกิจย่อมช้า		จึงดี
หากด่วนโทษอาจมี		กว่าได้
เวลาทุกนาที		สติมั่น  ตลอดนา
รอบคอบทบทวนไว้		ดั่งนี้เห็นผล

 

๑๐๒.ชายสามโบสถ์

ผู้บวชแล้วสึกถึง 3 หน ( คนที่ไม่น่าคบ )

ชายใดหมายมุ่งเข้า		กาสา  วพัสตร์แล
เพียงหนึ่งยามก็ลา		หลบลี้
นานเนาเบื่อจึงมา		บวชต่อ  อีกพ่อ
ผันเปลี่ยนแฉกดังนี้		อย่าได้คบหา

 

๑๐๓.ชิงสุกก่อนห่าม

ทำสิ่งที่ไม่สมคารแก่วัย

ไม้ผลสุกจากขั้ว		หอมหวน
ผลด่วนตัดเร็วกาล		รสเปรี้ยว
หญิงชายด่วนสืบสาน		รักก่อน  วัยนา
พานพบทางคดเคี้ยว		สบล้วนรักขม

 

๑๐๔.ชี้นกบนปลายไม้

หวังในสิ่งที่อยู่ไกลตัว

เห็นนกเกาะกิ่งโพ้น		เต็งรัง
หมายมุ่งจึงจิตหวัง		จับต้อง
เห็นของอยู่ไกลยัง		หมายมั่น  ครองแล
ความบอกคนหวังจ้อง		ยากแท้สมหวัง

 

๑๐๕.ชี้นกเป็นนก ชี้ไม้เป็นไม้

คล้อยตามผู้มีอำนาจเพื่อประจบหรือเพราะกลัว

<td width="50%"

มีอำนาจวาดได้

ดังหมาย

[ภาทิพ]

ขอบคุณค่ะ tuknarak และ  ขจิต ฝอยทอง .