เมื่อโลกรอบข้างเคลื่อนไหวด้วยจังหวะของสิ่งเล็กๆบ้าง
เมื่อไม่กี่วันมานี้ ระหว่างเดินเลียบขอบสระบัวในบ้าน ผมก็ได้เห็นนกกวัก กึ่งบินกึ่งวิ่งเหนือผิวน้ำออกจากมุมหนึ่งของสระที่มีกอบัวและที่นั่งพักริมน้ำอยู่ เจ้าลูกนกกวักที่โตเกือบเต็มที่แล้วนั่นเอง ขนหน้าและใต้คอของมันยังไม่ขาวเต็มที่ สีเทาบนลำตัวก็ยังเป็นเทาอ่อน ขนเนียนเป็นปุย และใต้ท้องด้านหลังจนถึงหาง ก็ยังเป็นสีน้ำตาลอ่อนอยู่
นกกวักที่โตเต็มที่ ขนตามหน้ากับใต้ลำคอจะสีขาวชัดเจน ขนสีเทาตามตัวจะออกเข้มและดูหยาบกว่าลูกนกที่ยังโตไม่เต็มที่ สีน้ำตาลใต้ท้องและปลายหางก็จะเข้มจนเกือบดำ ไม่รู้ว่าจะเป็นลูกนกกวักที่เคยเหลืออยู่ตัวเดียวในสระเมื่อไม่กี่เดือนก่อนนี้หรือเปล่า ......
เมื่อเดือนพฤษภาที่ผ่านมา นกกวักมีลูกเล็กๆ ๒ ตัวอยู่ในสระบัวบ้านผม ตัวหนึ่งดูแข็งแรงและมีพัฒนาการเร็ววันต่อวัน แรกเลยก็ชอบเดินและกระโดดไปตามใบบัวกับแม่นกกวัก สักพักก็พากันเดินขึ้นขอบสระ ออกไปที่รอบสระและทุ่งนา ไกลออกไปรอบๆบ้านเรื่อยๆ เมื่อเดินเข้าไปใกล้ๆก็จะพากันวิ่งหนี ในขณะอีกตัวหนึ่งดูไม่แข็งแรง ยืนขนตั้งอยู่บนใบบัวและส่งเสียงร้องอย่างเดียว
ต่อมา เจ้าลูกนกกวักตัวที่แข็งแรงและเดินออกไปนอกสระกับแม่นกกวักอยู่เป็นประจำ ก็นอนตายอยู่ไม่ไกลจากขอบสระ คงจะถูกแมวตะปบตาย หลังจากนั้นแล้ว แม่นกกวักก็ไม่กลับมาอยู่ในสระอีก ในสระบัวจึงเหลือลูกนกกวักตัวขี้แยถูกทิ้งให้เหลืออยู่ตัวเดียว มันยืนร้องอยู่กับที่บนใบบัวอยู่เป็นประจำ พอเดินเข้าไปใกล้ก็จะกระโดดหนีไปตามใบบัวแล้วก็ยืนร้องส่งเสียงเจี๊ยบเจี๊ยบเล็กๆเหมือนลูกไก่
เจ้าลูกนกกวักนี้ ทำให้ผมต้องเลื่อนการเก็บใบบัวและกอบัวแห้งทำความสะอาดสระออกไปเพื่อรอให้มันได้อาศัยอยู่ตามกอบัวในสระเติบโตให้เต็มที่ ปรกติในช่วงเดือนเมษายน-ปลายพฤษภาคมซึ่งจะเป็นหน้าแล้งของปีก่อนนี้ จะเป็นช่วงที่น้ำในสระงวดลงมากที่สุด กระทั่งบางปีถึงกับแห้งขอด คลองส่งน้ำชลประทานและเหมืองฝายรอบๆก็จะไม่มีน้ำ จึงเป็นโอกาสที่ผมจะต้องรีบทำความสะอาดสระ เก็บกอบัวแห้ง เศษไม้ หญ้า และสวะทั้งหลาย
แต่คราวนี้ เจ้าลูกนกกวักที่ยังต้องอาศัยอยู่ในกอบัวตัวเดียว ทำให้ผมต้องงดเก็บกอบัวแห้งและทำความสะอาดสระไว้ก่อน ปล่อยให้สระเป็นรังของลูกนกกวัก รอจนกว่ามันจะโตและสามารถออกไปจากสระได้แล้วจึงจะค่อยทำความสะอาดสระบัว ซึ่งก็ไม่รู้ว่าจะทันได้ทำก่อนที่จะถึงรอบการเพาะปลูกซึ่งจ่าบ้านจะส่งน้ำสู่คลองชลประทานและเหมืองฝายเพื่อให้ชาวนาเริ่มทำนาหรือไม่ เพราะผมก็ต้องเปิดน้ำเข้าสระให้ตรงกับจังหวะที่ชาวนาใช้น้ำทำนา หากไม่เปิดน้ำเข้าสระในช่วงดังกล่าว ก็จะไม่มีจังหวะทำได้อีก ปลาและบัวในสระก็จะต้องแล้งน้ำไปตลอดปี เจ้าลูกนกกวักน่าจะใช้เวลาเติบโตไม่นานเกินเดือน
ช่วงระยะเวลาที่ลูกนกกวักจะอาศัยอยู่ในสระกระทั่งเติบโตนี้ แต่เดิมก็จะมีวงจรที่สัมพันธ์สอดคล้องไปกับฤดูกาลและธรรมชาติของสรรพสิ่งรอบข้าง อากาศแห้งแล้ง เชียงใหม่จะมัวซัวเต็มไปด้วยหมอกควัน ระบบนิเวศในสระบัวและอาณาบริเวณรอบข้างจะหยุดความงอกงามหลากหลาย ชาวนาหยุดทำนา ผมจะเก็บใบบัวแห้งและทำความสะอาดสระบัว
หากปล่อยให้ทุกอย่างดำเนินไปอย่างที่เป็น กงล้อแห่งความเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงเป็นวัฏจักรดังกล่าว ก็คงจะบดขยี้ชีวิตเล็กๆของลูกนกกวักให้แหลกราน มันจะไม่มีที่อยู่ ไม่มีใบบัวให้ยืนและคอยกำบังภัยให้ที่หลับที่นอน โลกรอบข้างจะดำเนินไปอย่างที่เคยเป็น แต่ชีวิตเจ้าลูกนกกวักไม่นานก็จะสิ้นสลายไปเหมือนฝุ่นเม็ดเล็กๆ ผมเลยต้องยกสระบัวให้เป็นที่พำนักกำบังภัยแก่เจ้าลูกนกกวัก และวงจรอย่างอื่นที่เคยเป็น ก็เลยปรับให้ยืดหยุ่นไปกับพัฒนาการต่อจากนี้ของลูกนกกวัก จนกว่ามันจะเติบโตและบินออกไปจากสระบัวได้
ลูกนกกวักค่อยๆมีพัฒนาการ เมื่อแรกที่ตัวมันยังเล็กนั้น มันยืนอยู่บนใบบัว และรู้จักวิ่งหนีไปบนใบบัวได้ทั่วสระ แต่ครั้นผ่านไปเพียง ๒-๓ สัปดาห์มันก็เริ่มตัวโต ขนตามตัวที่เคยเป็นสีดำปลอดเริ่มกลายเป็นสีเทา ขนาดและน้ำหนักที่โตมากขึ้น ก็ทำให้มันยืนอยู่บนใบบัวแต่ละครั้งนานๆไม่ได้เหมือนเดิม เพราะเมื่อยืนอยู่กับที่ได้สักพักหนึ่ง ใบบัวก็จะเริ่มรับน้ำหนักไม่ไหว จึงค่อยๆจมลง ทำให้เจ้าลูกนกกวักต้องวิ่งและกระโดดไปยังใบบัวใบใหม่อยู่เรื่อยๆ เหมือนกับเป็นเงื่อนไขให้มันต้องปราดเปรียว วิ่งและกระโดดโลดเต้น
ผมเลยได้ความคิดที่จะไปช่วยกระตุ้นพัฒนาการให้เจ้าลูกนกกวักได้ยิ่งแข็งและเติบโต เมื่อมีโอกาสเดินผ่านสระบัว ผมก็มักจะหาโอกาสเดินดักหน้าหลังเจ้าลูกนกกวัก เจ้าลูกนกกวักเมื่อเห็นผม ก็จะวิ่งๆๆๆ และกระโดดไปตามใบบัวรอบๆสระคล่องแคล่วและปราดเปรียวมากยิ่งๆขึ้นเป็นลำดับ
บางครั้ง เจ้าลูกนกกวักก็เริ่มเดินออกไปหากินในทุ่งนารอบขอบสระ หากมีคนหรือมีสิ่งต่างๆเคลื่อนไหวผิดปรกติ มันก็จะรีบวิ่งและพุ่งลงสระ สระและกอบัวจึงเป็นเหมือนบ้านและพ่อแม่ผู้คอยปกป้องคุ้มภัยให้มัน
กระทั่งวันหนึ่ง หลังจากวิ่งๆแล้วก็ไปหยุดยืนอยู่บนใบบัวที่ไกลออกไปจากผม ผมก็ได้ร่วมประสบการณ์ไปกับพัฒนาการอีกขั้นหนึ่งของเจ้าลูกนกกวัก เมื่อพบว่า ใบบัวแต่ละใบเริ่มรับน้ำหนักตัวของมันไม่ได้ ยืนไปใบไหนก็จมน้ำลงไปอย่างรวดเร็ว
ผมเลยเดินไล่เจ้าลูกนกกวักต่อไปอีก สักพักเดียว เจ้าลูกนกกวัก ซึ่งเริ่มไม่สามารถเดินและยืนตามใบบัวได้อีกแล้ว ก็โดดลอยคอว่ายและวิ่งไปในน้ำอย่างเดียว หลังจากวันนั้น มันก็ว่ายลอยคออยู่ในน้ำและเริ่มดำน้ำหลบ บางครั้งก็วิ่งเรี่ยผิวน้ำ เป็นทักษะอย่างใหม่ที่มันเริ่มได้ค้นพบตนเองในความเป็นนกกวัก
อีกไม่กี่วัน ก็เริ่มเดินออกไปเดินหากินตามขอบสระ ในสวน และไกลออกไปตามทุ่งนา กระทั่งวันหนึ่ง เมื่อเดินกลับจากทุ่งนามุ่งมายังสระบัว แทนที่จะลงสู่สระบัว ผมเห็นมันกลับบินขึ้นไปอยู่ในพุ่มยอดไผ่หนาแน่น พร้อมกับเริ่มส่งเสียงร้องกลมกลืนไปกับเสียงนกกระปูดและนกกวักรอบๆ มันโตและช่วยเหลือตนเองได้แน่นอนแล้ว ทั้งหมดใช้เวลาไปกว่า ๓ เดือน
ย่างเข้าสู่หน้าฝนและฤดูเพาะปลูกพอดี จ่าบ้านเริ่มปล่อยน้ำเข้าคลองชลประทานและเหมืองฝายแล้ว ผมจึงจำเป็นต้องปล่อยน้ำเข้าสระบัวไปด้วย
หลังจากแน่ใจว่าเจ้าลูกนกกวักที่โตแล้วสามารถบินและหมุนเวียนไปอยู่อาศัยตามสุมทุมพุ่มไม้อย่างธรรมชาติทั่วไปของพวกมันได้แน่นอนแล้ว ก็เป็นเวลาที่ผมจะเก็บใบบัวและกอบัวแห้ง ในห้วงเวลาดังกล่าวนี้ ชีวิตของเจ้าลูกนกกวักก็เสมือนเป็นศูนย์กลางของจักรวาลในโลกใบเล็กๆเลยทีเดียว กำกับจังหวะชีวิตของผม ครอบครัว บัว ปูปลาในสระบัว ระบบนิเวศในสระ รวมทั้งการจัดความสมดุลและระบบความสัมพันธ์ของสรรพสิ่งรอบข้าง ที่เคลื่อนไหวและดำเนินไปบนจังหวะชีวิตของเจ้าลูกนกกวัก
หลังจากเก็บใบบัวและกอบัวแห้งทำความสะอาดสระบัวแล้ว เพียงกว่า ๒ สัปดาห์บัวชุดใหม่ก็เริ่มงอกงามแผ่เหนือน้ำเต็มสระ วงจรต่างๆเริ่มกลับเข้าสู่ดังเดิม
และเมื่อไม่กี่วันมานี้ เย็นวันหนึ่งขณะที่ผมกำลังเดินผ่านมุมสระที่เคยเป็นที่อยู่อาศัยหลบภัยของเจ้าลูกนกกวัก จู่ๆผมก็เห็นนกกวักกางปีกบินเรี่ยผิวน้ำออกจากมุมสระ แล้วกระโดดขึ้นฝั่ง เดินแจวออกจากสระไปกลางทุ่งนานอกบ้านแล้วก็มุดหายลับไปในพงหญ้าที่ขึ้นรกเรื้ออยู่โดยรอบ
ผมมักได้เห็นพวกนกและสัตว์ป่าทำอย่างนี้อยู่เสมอ โดยในช่วงที่มันออกไข่และมีลูกเติบโตนั้น หลังจากเริ่มบินและออกหากินไปตามวงจรธรรมชาติของมันแล้ว จะมีช่วงหนึ่งที่มันจะกลับรังและถิ่นอาศัย หากเป็นนก ก็มักจะมาเกาะและส่งเสียงร้องแบบร่าเริ่งจ่อกแจ่กจอแจอยู่พักหนึ่ง จากนั้นก็จะจากไปอยู่กับฝูงในธรรมชาติ
เมื่อตอนเป็นเด็กและอยู่บ้านนอก ชาวบ้านก็จะสอนให้รู้จักเสียงร้องคำรามของเสืออย่างหนึ่งที่ร้องแบบก้องฟ้าว่าเป็นการร้องแบบ 'เสือสั่งถ้ำ' ซึ่งจะร้องเสียงยาวก้องป่าในช่วงพลบค่ำหลายๆครั้ง ก่อนที่จะออกไปหากินไกลถิ่นและออกไปมีอาณาจักรของตัวเองไกลจากถิ่นถ้ำที่เคยอาศัยเติบโต ซึ่งก็นับว่าเป็นธรรมชาติที่ชวนอัศจรรย์ใจมาก
เจ้าลูกนกกวักซึ่งตอนนี้ตัวโตมากแล้ว หากเป็นเหมือนที่เคยเห็นทั่วไป การกลับมาสระบัวครั้งนี้ของมัน ก็จะเป็นการกลับมาทักทายและอำลาถิ่นอาศัยเช่นกัน บ่งบอกถึงการเติบใหญ่ก้าวข้ามไปสู่วงจรชีวิตตามวิสัยธรรมชาติของนกกวักในโลกกว้างอย่างสมบูรณ์ มนุษย์เราก็สามารถคืนชีวิตและระบบความสมดุลตนเองแก่ธรรมชาติได้เช่นกัน โดยการปรับระบบชีวิตของตัวเราเองและจัดความสัมพันธ์กับทั้งระบบโดยให้ธรรมชาติของชีวิตเป็นศูนย์กลาง รวมทั้งเปิดพื้นที่ให้สิ่งเล็กๆได้มีความยิ่งใหญ่ขึ้นที่ในจิตใจมนุษย์ .
ความเห็น (15)
- จำได้ว่านกกวักร้องเสียงค่อนข้างดัง
- สมัยเด็กๆใช้ขลุ่ยเป่าล่อนกมาติดตาข่าย
- ปัจจุบันทันสมัย
- มีเทปขาย
- ธรรมชาติสวยงามดูแล้วมีความสุขดีนะครับ
นกกวักร้องเสียงดังและรับกันเป็นทอดๆ ให้ความรู้สึกถึงความมีวิญญาณป่าและกลิ่นอายความเป็นชนบทที่อุดมสมบูรณ์ดีมากเลยนะครับ
ขอบคุณคลิ๊กดอกไม้กำลังใจ
จาก อ.นุ และอาจารย์ ดร.ขจิตครับ
มีความสุขมากๆนะครับ
สวัสดีค่ะอาจารย์
เห็นอาจารย์เบิกบานในสระบัวแล้วมีความสุขตามไปด้วยเลยค่ะ
สวัสดีครับคุณณัฐรดาครับ
ทั้งได้มีความสุขและได้คัน-แสบไปทั้งตัวเลยละครับ เนื่องจากปล่อยกอบัวไว้นานไปหน่อย เลยมีแต่ตัวบุ้งขนอยู่ตามใบบัวเต็มไปหมดครับ ผมเลยโดนบุ้งไปตลอดเวลาทั้วตัว ขณะเดียวกัน กอบัวแห้งก็หนามแข็ง ครูดตามตัวเสียลายพร้อย พอเสร็จแล้วก็ได้นั่งเกาและเอาบาล์มทาแต้มเป็นจุดๆ ทั้งแสบและเย็นหนาวไปทั้งตัวอยู่เป็นนานเลยครับ แต่น้ำในสระเย็นชื่นใจมากครับ พอเอาใบบัวออกแล้วก็ถือโอกาสว่ายน้ำเล่นเสียเลย ม่วนครับม่วน
นับเป็นความสุขตามธรรมชาติที่ได้ชมนกชมไม้รอบตัว..ไร้ขีดจำกัดจริงๆค่ะ..
สวัสดีครับพี่ใหญ่ครับ
ชายคาบ้านในสวนพี่ใหญ่แน่เลยใช่ไหมครับ ดูสวยจัง
...ขอบพระคุณเจ้าค่ะ..ที่ทำให้..ยายธีเพิ่งรู้ว่า..นกน้ำชนิดนี้..บ้านเราเรียกว่า..นกกวัก...เพราะยายธีเคยเห็นแต่..นางกวักที่เขา(เมืองไทย)..ทำไว้ตั้งหน้าร้าน..ค้า..เจ้าค่ะ..ในบ่อบัว..คงชื่นฉ่ำเย็นดี..คลายร้อน.นะเจ้าคะ..ขอให้มีความสุข..สดชื่น..ยามฝนฉ่ำเจ้าค่ะ..ยายธี..
ดีใจหลายครับยายธีครับ นี่เป็นสื่อส่งความสุขสู่คนในแดนไกล ให้คลายความคิดถึงบ้านเกิดเมืองนอน เชื่อมความใกล้ชิด ให้ได้เห็นชีวิต เห็นลมหายใจ ของผู้คน เหมือนยังอยู่ข้างๆบ้านด้วยกันเลยนะครับเนี่ย นกกวักนี่ บางทีก็มักได้ยินชาวบ้านแถวบ้านผมเรียกนกไก่นาครับ มันเดินหากินตามพื้นดินเหมือนไก่ แต่เมื่อลงน้ำ ก็ดำน้ำได้นานยิ่งกว่าเป็ด ปราดเปรียวว่องไวและทนทายาทครับ
สวัสดีค่ะท่านอาจารย์วิรัตน์,
นำนกกวักจาก Sungei Buloh Wetland reserve มาฝากค่ะ พร้อมมาชื่นชมวิธีการสอนให้เจ้าตัวเล็กเข้มแข็งของอาจารย์นะคะ อ่านไปยิ้มไปเลยค่ะ
เจ้าตัวนั้นโชคดีมากที่ได้ไปอาศัยอยู่ในบ้านอาจารย์นะคะ
ขอบคุณค่ะ
Love your pond (and the merman?). But more I like the way you see 'our' world -- it seems to cool down climate change by a few degrees ;-)
สวัสดีครับดร.ปริมครับ
นกกวักสิงคโปร์นี่ก็สวยงามไปอีกแบบนะครับ
ขอบคุณที่นำมามาแบ่งกันชมครับ
สวัสดีครับคุณ sr ครับ
เหมือนเป็นการเสริมกำลังใจให้กันไปในทีเลยนะครับ แต่จะว่าไปแล้ว เวลามองรอบๆวิถีชีวิตต่างจังหวัด ซึ่งบางทีก็ในเมืองต่างๆด้วย บางทีก็มักจะพบได้อยู่บ่อยๆเหมือนกันนะครับว่าหลายอย่างเราเคลื่อนผ่านไปเร็วและผิวเผินมากไป จนยังไม่ได้เห็นและไม่ได้เกิดความซาบซึ้งอย่างไรมากมายนักต่อสิ่งเหล่านั้น นำเอาสิ่งเหล่านี้มาชวนกันมอง ชวนสัมผัสในอีกหลายแง่มมุมที่เป็นรายละเอียด เลยก็เหมือนทำให้ชีวิตมีความเยือกเย็น โลกหมุนช้าลง มีความสุขและเข้าถึงสุขภาวะบนความเป็นปัจจุบันขณะได้มากขึ้น ทะยานไปข้างหน้าน้อยลง โดยเฉพาะในทางที่จะต้องบริโภคโลกและธรรมชาติให้น้อยลง เลยก็เหมือนกับได้ลดความเปลี่ยนแปลงของภูมิอากาศและภาวะโลกร้อนที่ผิดปรกติ จากกิจกรรมชีวิตเล็กๆเบาๆได้เหมือนกันนะครับ
สวีสดียามเย็นค่ะอาจารย์วิรัตน์ที่เคารพ
- รู้สึกถึงการเปิดพื้นที่ความเมตตาในหัวใจ
- โห....เห็นภาระการมีสระบัวแล้ว หนูชักอยากถอดใจ (แม้ว่าอยากมีนกหลาย ๆชนิดมาร้องเพลงให้ฟัง)
- บ้านหนูไม่มีทางเปิดน้ำเข้ามา
- กว่าสระบัวจะเขียวสวย...ไม่ใช่ง่าย ๆ
- อาจารย์เพียรมากเลยนะคะ
สวัสดีครับคุณหมอธิรัมภาครับ
สระบัวนี่ หากต้องการดูแลจริงๆจังๆละก็เอาเรื่องเหมือนกันครับ
เคยมีชาวนาบัวแนะนำว่า หากไม่ได้ถอน จะใช้วิธีพายเรือผ่าน
แล้วก็ใช้ไม้ฟาดก้านและใบแห้งๆให้หักพับลงในน้ำก็ได้ครับ
แต่จะทำให้เกิดโคลนเยอะ ซึ่งพอมีโอกาสวิดน้ำออกหรือน้ำแห้ง
ก็ลอกโคลนขึ้นได้ อย่างนี้ก็ได้ครับ