หน้าแรก
สมาชิก
นายเฉลิมลาภ ทองอาจ
สมุด
การพัฒนาหลักสูตรแ...
หลักสูตรอาเซียนศึ...
นายเฉลิมลาภ ทองอาจ
สมุด
บันทึก
อนุทิน
ความเห็น
ติดต่อ
หลักสูตรอาเซียนศึกษาไม่ใช่หลักสูตรสู่อาเซียน
มิติของหลักสูตรเชิงเนื้อหาอาเซียน ทำให้ลืมนึกถึงหลักสูตรสรรถนะอาเซียนและสมรรถสากลของคนไทย
หลักสูตรอาเซียนศึกษาไม่ใช่หลักสูตรอาเซียน
เฉลิมลาภ ทองอาจ
โรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ฝ่ายมัธยม
คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
กระแสหลักด้านการศึกษาในขณะนี้ เห็นจะไม่มีกระแสใดที่มีรุนแรงไปกว่าการก้าวสู่ประชาคมอาเซียน เรากำลังเกิดความเชื่อว่า การศึกษาไทยมีหน้าที่เตรียมเยาวชนให้พร้อมที่จะก้าวเข้าสู่ประชาคมทางเศรษฐกิจประชาคมหนึ่ง ที่จะต้องมีการเคลื่อนย้ายแรงงานเสรี เปิดเขตเสรีการค้าและเสรีทางการศึกษา ด้วยหวังว่า จะนำประเทศชาติและประชาชนให้เจริญสวัสดิ์พิพัฒนาไปกับการเข้าร่วมประชาคมนั้น
นโยบายส่วนใหญ่ในขณะนี้ของหน่วยงานด้านการศึกษาและการพัฒนา มักจะกล่าวถึง หลักสูตรอาเซียนศึกษา (ASEAN Studies) ว่าจะเป็นแนวทางหรือกลยุทธ์หนึ่งที่จะพัฒนาผู้เรียนไทยให้พร้อมต่อการก้าวเป็นประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ประเด็นจึงอยู่ที่ว่า หลักสูตรอาเซียนศึกษาในที่นี้หมายถึงอะไร และมีโครงสร้างอย่างไรบ้าง และคำถามที่ควรจะพิจารณาต่อมาคือ เราเชื่อจริงๆหรือไม่ว่า หลักสูตรอาเซียนศึกษาทึ่มีอยู่ขณะนี้ และที่จะสร้างขึ้นใหม่ จะสามารถทำให้เยาวชนที่เรียนตามหลักสูตรนี้ มีความรู้ความสามารถเพียงพอต่อการแข่งขันกับประเทศสมาชิกอื่นๆ ด้วยเหตุนี้ คำว่าหลักสูตรอาเซียนศึกษา เท่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน จึงไม่น่าจะเป็นหลักสูตรอาเซียน หรือหลักสูตรที่จะเตรียมคนให้มีทักษะสำหรับการใช้ชีวิตในประชาคมอาเซียน เพราะเป้าหมายของหลักสูตรทั้งสองนั้นแตกต่างกัน
หลักสูตรอาเซียนศึกษา มีลักษณะเป็นหลักสูตรที่เน้นเนื้อหาและบูรณาการในลักษณะกว้าง (broadfield curriculum) ลักษณะสำคัญของหลักสูตรอาเซียนศึกษา คือ การจัดหมวดหมู่เนื้อหาองค์ความรู้และประสบการณ์ที่เกี่ยวข้องกับมวลประเทศสมาชิกในสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ทั้ง 10 ประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งที่เกี่ยวกับประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ การเมือง การปกครอง ศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี นวัตกรรมและภูมิปัญญาในด้านต่างๆ มารวมไว้ ให้ผู้เรียนศึกษาในมิติต่างๆ อย่างสัมพันธ์กัน เมื่อพิจารณาลงไปแล้วจะพบว่า แนวคิดการพัฒนาหลักสูตรอาเซียนศึกษามิใช่เรื่องใหม่แต่อย่างใด แต่เป็นองค์ความรู้ที่ได้วางรากฐานมานานกว่าศตวรรษแล้วในทวีปยุโรป ดังจะเห็นได้จากการสร้างหลักสูตรเกี่ยวกับทวีปเอเชียและแอฟริกาของวิทยาลัยบูรพศึกษาและแอฟริกาศึกษา มหาวิทยาลัยลอนดอน (School of Oriental and African Studies) เป็นต้น อย่างไรก็ตาม เป็นที่น่าสังเกตว่า การที่ยุโรปให้ความสำคัญกับเอเชียนั้น จุดเริ่มต้นคงมิได้เป็นเรื่องของการพัฒนา และน่าจะเป็นเรื่องของการแสวงหาประโยชน์อย่างใดอย่างหนึ่งจากภูมิภาคที่อุดมสมบูรณ์ที่สุดของโลก การศึกษาสรรพวิทยาหรือศิลปวัฒนธรรมที่เกิดขึ้น จึงมิได้ส่งผลต่อประเทศที่ได้รับการศึกษามากเท่าใดนัก คุณค่าของหลักสูตรอาเซียนศึกษาเท่าที่มีอยู่ในขณะนี้ จึงน่าจะอยู่ที่ความพยายามที่จะทำความเข้าใจปรากฏการณ์ทั้งในด้านสังคม วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของชนชาติอื่นๆ แต่มิได้มุ่งเน้นที่จะเข้าไปเปลี่ยนแปลงกลไกหรือวิถีที่ได้ดำเนินมานั้น กล่าวจำกัดลงมาถึงหลักสูตรอาเซียนศึกษาในประเทศไทย
หลักสูตรอาเซียนศึกษาจึงเป็นหลักสูตรที่มีเป้าหมายหลักเพื่อสร้างความเข้าใจวิถีและความเป็นไปของคนในประเทศสมาชิกอาเซียน แต่มิได้ก่อให้เกิดผลกระทบใดๆ ต่อคนในอาเซียนหรือแม้แต่ตัวของผู้ศึกษาเอง เพราะกรอบแนวคิดหลักสูตรเป็นกรอบที่เน้นเนื้อหาความรู้ และผู้เรียนจะต้องสร้างความรู้ความเข้าใจเป็นหลัก
จากแนวคิดเกี่ยวกับหลักสูตรอาเซียนศึกษาข้างต้น จะเห็นได้ว่า หลักสูตรอาเซียนศึกษามีลักษณะไม่ต่างจากหลักสูตรของกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรมที่เดิมเรามีอยู่แล้ว และในหลักสูตรสำหรับผู้เรียนระดับมัธยมศึกษาในปัจจุบัน ก็มีสาระการเรียนรู้ทั้งในส่วนของประเทศและทวีปต่างๆ ที่มากว่ากลุ่มประเทศอาเซียน จนน่าจะครบทุกทวีปในโลกเลยก็ว่าได้ คำถามคือ เหตุใดผู้เรียนของเราที่ศึกษาเรียนรู้เนื้อหา “มากกว่า” 10 ประเทศอยู่แล้ว จึงยังไม่มีสมรรถนะในการสร้างความเข้าใจหรือแข่งขันกับผู้เรียนในภูมิภาคเดียวกันได้ โดยนัยนี้ หลักสูตรอาเซียนศึกษา จึงไม่น่าที่จะเป็นหลักสูตรอาเซียน หรือกล่าวให้ชัดเจนขึ้นคือ หลักสูตรสำหรับพลเมืองอาเซียน (curriculum for ASEAN citizen) ที่เราคาดหวังว่าจะเป็นพิมพ์เขียวสำหรับสร้างผู้เรียนให้มีคุณลักษณะและสมรรถนะในการเข้าเป็นสมาชิกของประชาคมที่กำลังจะเกิดขึ้นในราวปี พ.ศ. 2558
ที่จริงแล้ว หากจะมีสถานศึกษาสักแห่งหนึ่ง บอกว่าได้พัฒนาหลักสูตรอาเซียนศึกษาขึ้นแล้ว ผู้รับผิดชอบคงต้องตอบให้ชัดเจนเสียก่อนว่า หลักสูตรอาเซียนศึกษาดังกล่าวนั้น ต่างจากหลักสูตรสังคมศึกษาที่มีอยู่แล้วอย่างไร เพราะการบรรจุเพียงเนื้อหาใหม่ๆ เกี่ยวกับประเทศในกลุ่มอาเซียน หรือบรรจุรายวิชาภาษาของประเทศสมาชิกอาเซียน ยังไม่น่าจะถือว่าเป็นหลักสูตรที่เพียงพอต่อการเป็นพลเมืองอาเซียน และถ้าหลักสูตรอาเซียนศึกษาที่มีอยู่ ไม่ได้พูดถึงประเด็นสำคัญที่เป็นประเด็นสาธารณะ เช่น ความขัดแย้งและปัญหาระหว่างภูมิภาค ทั้งในเรื่องศาสนา ทรัพยากรและเขตแดน ความเลื่อมล้ำต่ำสูงทางเศรษฐกิจของประชากรในประเทศต่างๆ ปัญหาประชาธิปไตยและการปกครอง ซึ่งล้วนแต่เป็นประเด็นละเอียดอ่อน แต่กลับไปพูดถึงการแต่งกาย อาหาร สถานที่ท่องเที่ยว ประเพณี ความเชื่อ ฯลฯ อันเป็นประเด็นปลีกย่อยมาก เมื่อเทียบกับความเปลี่ยนแปลงของประเทศสมาชิก ที่นับวันจะยิ่งมีความสัมพันธ์ซับซ้อนขึ้นไปทุกทีแล้วละก็ หลักสูตรอาเซียนศึกษาดังกล่าวก็มีนัยสำคัญน้อยมากต่อผู้เรียน เพราะไม่สามารถที่จะไปใช้ในการปรับความสัมพันธ์หรือสร้างสมรรถนะในการอยู่ร่วมกับอีก 9 ประเทศได้แต่อย่างใด
หลักสูตรที่นักหลักสูตรกำลังแสวงหาแนวทางในการพัฒนาสำหรับอาเซียนในขณะนี้ จึงไม่ใช่หลักสูตรภาษาต่างประเทศ หรือหลักสูตรที่ศึกษาเกี่ยวกับเรื่องอาเซียน ซึ่งที่จริงแล้วเป็นประเด็นที่ผู้รับผิดชอบได้ดำเนินมาอยู่แล้วเป็นปกติ แต่หลักสูตรที่ควรจะพัฒนาขึ้นควรเป็นหลักสูตรที่ว่าด้วยสมรรถนะหรือคุณลักษณะของคนในประชาคมอาเซียนที่ควรจะเป็น ซึ่งสามารถที่จะยืนหยัดและร่วมมือกับคนในประชาคมอื่นๆ เช่น ประชาคมยุโรป โลกอิสลาม หรือโลกแอฟริกาได้ ซึ่งก่อนที่จะสร้างหลักสูตรเช่นที่ว่าได้ คงจะต้องตอบโจทย์สำคัญให้ได้ก่อนว่า อาเซียนต้องการประชากรหรือพลเมืองที่มีคุณลักษณะและสมรรถนะอะไรเป็นหลัก จะเห็นได้ว่า
เป้าหมายของหลักสูตรสำหรับอาเซียนดังกล่าว มิได้เน้นไปที่การสร้างความเข้าใจผู้อื่นเป็นอันดับแรก แต่มุ่งเน้นไปที่การปรับเปลี่ยนตนเองให้เกิดความรู้ ทักษะ สมรรถนะ ค่านิยมใหม่ๆ อันเป็นการสร้างความเข้าใจ หรือเน้นไปที่การปรับเปลี่ยนตนเองก่อน
ซึ่งอุปสรรคสำคัญที่สุดในขณะนี้ คือ เราไม่มีฉันทามติจากประชาคมเลยว่า คนในอาเซียนควรจะเป็นอย่างไร และที่คาดหวังให้เป็นนั้น ต่างจากที่กำหนดในหลักสูตรของชาติอย่างไร ต่างจากคนในประชาคมอื่นอย่างไร และถ้าไม่ต่างก็แสดงว่า หลักสูตรในปัจจุบันต่างหากที่เป็นปัญหา ไม่ใช่ประเด็นว่าจะสร้างหลักสูตรขึ้นใหม่ใช่หรือไม่ ที่เป็นเช่นนี้ เพราะทุกฝ่ายอาจมองข้ามประเด็นความร่วมมือของอาเซียนว่า ที่จริงแล้วประชาคมนี้มุ่งความร่วมมือทางเศรษฐกิจเป็นหลัก และการพัฒนาคนหรือการจัดการศึกษาเป็นเพียงกลไกเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของเศรษฐกิจในภูมิภาคเท่านั้น
การพัฒนาหลักสูตรอาเซียนศึกษาไม่ใช่การสร้างหลักสูตรสำหรับอาเซียน เพราะหลักสูตรอาเซียนศึกษามีอยู่แล้วในสาระการเรียนรู้ส่วนที่ว่าด้วยข้อมูลในด้านต่างๆ ของประเทศสมาชิก แต่อาจจะยังขาดในเรื่องของหลักสูตรภาษาของประเทศอาเซียน ซึ่งที่จริงมีเปิดสอนแล้วบางภาษาในระดับอุดมศึกษา การโหมและเกาะกระแสที่ไม่ถูกต้อง และการละเลยปัญหาที่เกิดขึ้นกับหลักสูตรที่มีอยู่เดิมต่างหากที่เป็นปัญหาของวงการศึกษาไทย และในที่สุดแล้วก็จะกลายเป็นอุปสรรคต่อการเข้าร่วมประชาคมโดยที่เราอาจจะต้องมาเสียใจในภายหลังก็เป็นได้
_____________________________________
เขียนใน
GotoKnow
โดย
นายเฉลิมลาภ ทองอาจ
ใน
การพัฒนาหลักสูตรและการสอนภาษาไทย
คำสำคัญ (Tags):
#ก้าวสู่ประชาคมอาเซียน
#หลักสูตรอาเซียน
#หลักสูตรอาเซียนศึกษา
#หลักสูตรและการสอน
#หลักสูตรสำหรับอาเซียน
#หลักสูตรพัฒนาสู่อาเซียน
#อาเซียนกับหลักสูตร
หมายเลขบันทึก: 497583
เขียนเมื่อ 7 สิงหาคม 2012 23:40 น. (
)
แก้ไขเมื่อ 7 สิงหาคม 2012 23:42 น. (
)
สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกัน
จำนวนที่อ่าน
จำนวนที่อ่าน:
ความเห็น (1)
wisedluck
เขียนเมื่อ 25 มกราคม 2013 20:52 น. (
)
เข้าใจและชัดเจนในเรื่องหลักสูตรอาเซียนศึกษา แล้วค่ะ ขอบคุณอาจารย์มาก
ชื่อ
อีเมล
เนื้อหา
จัดเก็บข้อมูล
หน้าแรก
สมาชิก
นายเฉลิมลาภ ทองอาจ
สมุด
การพัฒนาหลักสูตรแ...
หลักสูตรอาเซียนศึ...
พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID
@gotoknow
สงวนลิขสิทธิ์ © 2005-2023 บจก. ปิยะวัฒนา
และผู้เขียนเนื้อหาทุกท่าน
นโยบายความเป็นส่วนตัว (Privacy Policy)
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท