นักศึกษาคนหนึ่งขอเคล็ดลับในการเปลี่ยนศัตรูมาเป็นมิตร ผมได้ตอบไปว่า ที่ว่าเป็นศัตรูกันนั้น เราเป็นศัตรูกับเขาข้างเดียว หรือเขาเป็นศัตรูกับเราข้างเดียว หรือทั้งสองฝ่ายต่างรู้สึกเป็นศัตรูต่อกัน แต่ไม่ว่าจะเป็นแบบไหน เพียงแค่ใจเราให้อภัยกับพฤติกรรมบางอย่างของเขา รักและเมตตาเขาในฐานะเพื่อนมนุษย์คนหนึ่งที่มีดีมีร้ายเป็นธรรมดา อย่างน้อยความเป็นศัตรูจากฝ่ายเราก็หมดไป (ความเป็นศัตรูหายไปครึ่งหนึ่ง เปลี่ยนเป็นมิตรขึ้นมาครึ่งหนึ่ง) ใจเราก็จะเบิกบานขึ้นมา ส่วนที่เขาจะยังรู้สึก(และปฏิบัติ)ต่อเราเช่นศัตรูต่อไปก็เป็นความรับผิดชอบของเขาเอง ส่งผลต่อใจ(ที่ไม่เบิกบาน)ของเขาเอง มีภาษิตเก่าบทหนึ่งว่าตบมือข้างเดียวไม่ดัง ถ้าเขาร้ายมาแต่เราดีไป (ปฏิบัติต่อเขาด้วยความกรุณา ด้วยมุทิตา-ชื่นชมในสิ่งดีๆ ที่เขาทำ และด้วยอุเบกขา-วางใจเป็นกลางกับพฤติกรรมไม่ดีของเขาด้วยถือว่าเป็นกรรมของเขาเอง) วันหนึ่งเขาอาจเปลี่ยนมาเป็นมิตร และแม้เขาจะไม่เปลี่ยนไปจนตายจากกันไปข้างหนึ่ง (หรือทั้งสองข้าง) ก็เป็นเรื่องของบุญกรรมของแต่ละคนที่จะต้องรับผลแห่งกรรมนั้นเอง (ทั้งในปัจจุบันชาติ และอนาคตชาติ) การรัก เมตตา ให้อภัยเป็นกุศลกรรม (เป็นบุญกุศล) ส่วนการโกรธ เกลียด แค้น เป็นอกุศลกรรม
อนึ่ง คำ "มิตร" ที่ในภาษาไทยเราใช้กันในความหมายของเพื่อนผู้มีความปรารถนาดีต่อกันนั้น เป็นคำเดียวกับคำ "ไมตรี" และคำ "เมตตา" ดังนั้น หากอยากเป็นมิตรก็ต้องเมตตา (ปรารถนาให้เขาเป็นสุข)
สุรเชษฐ เวชชพิทักษ์
๑ พ.ค.๕๕
