๖๗๘.สวัสดีปีใหม่ไปปิดทองวัดบ่อทองคำ
วันที่ ๑ มกราคม ๒๕๕๔ พวกเรา "ยายคิม ณัฏฐ์ อ้อม และหลานโลมา" ได้มีโอกาสไปทำบุญปิดทองฝังลูกนิมิตรที่วัดบ่อทองคำ ตำบลหัวรอ อำเภอเมือง พิษณุโลก บรรยากาศเต็มไปด้วยผู้คนล้นหลาม เบียดเสียด แต่ละมุมจะมีเสียงจากพระนักพูดเชิญชวนพี่น้องเข้าไปร่วมทำบุญ แต่พวกเราไม่ได้ใส่ใจกับเสียงเหล่านั้นสักเท่าไร พวกเราเดินตรงไปตามความตั้งใจที่จะทำ วนเวียนปิดทองไปเรื่อย ๆ ขณะที่กำลังจะไปที่มุมถวายสังฆทาน ได้เดินผ่านโต๊ะรับบริจาคสารานุกรมพระไตรปิฏก พระรูปหนึ่งไม่ได้พูดเชิญชวนแต่ท่านได้ยิ้มและชี้ไม้ชี้มือแทน ฉันดีใจตรงนี้มากเพราะตั้งใจจะถวายสารานุกรมพระไตรปิฏกอยู่แล้ว สิ้นสุดกันที่ถวายสังฆทาน และตรงไปยังวัดอื่น ๆ อีก
การปิดทองฝังลูกนิมิต หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่าการผูกพัทธสีมาเป็นการทำบุญของชาวพุทธที่มีความเชื่อว่าได้อานิสงส์มหาศาล อันหมายถึงการกำหนดเขตแดนของสถานที่ที่ใช้สำหรับทำสังฆกรรมคือเขตพระอุโบสถ เช่น การสวดโอวาทปาติโมกข์ ปวารณากรรม และอุปสมบท เป็นต้น
บริเวณพระอุโบสถ จะมีใบสีมาอยู่โดยรอบ บางแห่งจะประดิษฐานอยู่ในซุ้ม และบางแห่งตั้งอยู่บนพื้นดิน บางวัดอาจไม่มีใบสีมาปรากฏให้เห็น ที่ใต้ใบสีมานี้เป็นที่มีลูกนิมิตฝังอยู่
ตามประวัติกล่าวว่าสมัยพุทธกาลที่ล่วงมาแล้วนั้น ตอนที่พระพุทธเจ้าทรงประกาศพระศาสดา บรรดาภิกษุสาวกทั้งหลาย ยังไม่มีที่อยู่อาศัย เป็นหลักแหล่ง จึงมีผู้สร้างอารามถวายในลักษณะต่าง ๆ กัน เช่น เวฬุวนาราม เขตวนาราม และบุปผาราม ซึ่งถือเป็นแบบอย่างของการสร้างที่พำนักของพระสงฆ์
ภายหลังเมื่อพระพุทธศาสนามีความเจริญและเผยแผ่มากขึ้น พระภิกษุสาวกจึงมีมากขึ้น และแยกย้ายไปประกาศเผยแผ่พระพุทธศาสนาตามที่ต่างๆ ซึ่งจะต้องมีการทำสังฆกรรม และการทำสังฆกรรมจะต้องทำในพระอุโบสถเท่านั้น พระพุทธองค์จึงกำหนดเขตให้พระภิกษุสงฆ์กระทำกิจของสงฆ์ร่วมกันในบริเวณที่กำหนด โดยหมายเอาวัตถุบางอย่างเป็นเครื่องกำหนดเขตแดนในการทำสังฆกรรมเรียกว่า การผูกเขต หรือผูกสีมา
คำว่า สีมา นี้แปลว่า เขตแดน และวัตถุที่บอกเขตแดนเรียกว่า นิมิต พระพุทธองค์ทรงระบุไว้ ในบาลีมีทั้งหมด ๘ ประการ คือ ภูเขา ศิลา ป่าไม้ ต้นไม้ จอมปลวก หนทาง แม่น้ำ และน้ำนิ่ง ซึ่งก็เป็นสิ่งที่อยู่ตามธรรมชาติทั้งนั้น แต่แนวนิมิตไม่มีความชัดเจน ทำให้เข้าใจกันสับสน ต่อมาจึงสร้างนิมิตขึ้นมาให้เห็นเป็นคูน้ำ สระน้ำ และก้อนหิน ซึ่งก้อนหินนี้เป็นที่นิยมกันมาก เพราะทนทาน และเคลื่อนย้ายได้ยาก และได้ทำให้ก้อนหินเป็นลูกกลม ๆ มีลักษณะสวยงาม จึงเรียกกันว่า "ลูกนิมิต"
ปัจจุบันนี้ พระอุโบสถนอกจากจะเป็นที่ประชุมสงฆ์ เพื่อทำกิจของสงฆ์แล้ว ยังเป็นสถานที่ใช้สำหรับประกอบพิธีกรรมทางศาสนาหลายอย่าง จึงมีการสร้างและซ่อมแซมพระอุโบสถของเก่าให้สวยงามอยู่เสมอ
การสร้างพระอุโบสถใหม่นี้เองที่ต้องมีการผูกพัทธสีมา หรือฝังลูกนิมิต ที่ทางวัดมักเชิญชวนให้ชาวพุทธไปทำบุญ โดยใช้ลูกนิมิต ๘ ลูก ฝังตามทิศทั้ง ๘ รอบพระอุโบสถ ๘ ทิศ รวมทั้งกลางพระอุโบสถอีกหนึ่งลูก รวมทั้งหมด ๙ ลูก
การปิดทองลูกนิมิตจะเริ่มปิดตั้งแต่ลูกหน้าพระอุโบสถและวนขวาไปจนครบ ๘ลูก และปิดทองลูกที่ฝังกลางพระอุโบสถเป็นลูกสุดท้ายรวมเป็น ๙ ลูก มีผู้เปรียบว่าลูกนิมิตเหล่านี้ หมายถึง พระพุทธเจ้า และพระอรหันต์สาวกของพระพุทธเจ้า
ลูกนิมิตทั้ง ๙ ลูก จะถูกจัดไว้ตามจุดของทิศที่มีความหมายเป็นมงคลในการถวายบูชาพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์สาวกผู้ใหญ่ประจำทิศ หรือบูชาเทพนพเคราะห์ทั้ง ๙ เพื่อให้บังให้เกิดบุญและสิริมงคลแก่ตัวเองและครอบครัว แต่ละลูกมีความหมายดังนี้
๑. นิมิตลูกเอก เป็นลูกที่มีความสำคัญ ถือเป็นประธานของลูกนิมิตทั้งหมด ฝังไว้บริเวณใจกลางโบสถ์หรือเรียกว่า สะดือโบสถ์ รอบล้อมด้วยลูกนิมิตอีก ๘ ลูก เป็นการถวายการบูชาพระพุทธเจ้า ประมุขแห่งอริยสงฆ์ เป็นการอัญเชิญและบูชาพระเกตุ เทพผู้คุ้มครองสถานที่ส่วนกลางของโบสถ์
๒. ทิศตะวันออก ลูกที่อยู่ด้านหน้าของโบสถ์ถือเป็นลูกบริวารที่มีความโดดเด่นเป็นพิเศษ เป็นลูกแรกที่เปรียบเหมือนปฐมสาวก หรือ พระสาวกองค์แรกของพระพุทธเจ้า คือ พระอัญญาโกณฑัญญะ การฝังลูกนิมิตไว้ด้านทิศตะวันออกเพื่อเป็นการบูชาพระอัญญาโกณฑัญญะ เป็นการอัญเชิญและบูชาพระจันทร์ เทพผู้คุ้มครองสถานที่ส่วนด้านหน้าของโบสถ์
๓.ทิศตะวันออกเฉียงใต้ เพื่อเป็นการบูชาพระมหากัสสปะ ซึ่งต่อมาได้เป็นประธานสงฆ์ทำสังคายนา เป็นการอัญเชิญและบูชาพระอังคาร เทพผู้คุ้มครองสถานที่อีกองค์หนึ่ง
๔.ทิศใต้ เป็นลูกนิมิต เป็นการบูชาพระสารีบุตร พระอัครสาวกฝ่ายขวา เป็นการอัญเชิญและบูชาพระพุธ เทพผู้คุ้มครองสถานที่ด้านทิศใต้ของโบสถ์
๕.ทิศตะวันตกเฉียงใต้ เพื่อบูชาพระอุบาลีเถระ และเป็นการอัญเชิญและบูชาพระเสาร์ ซึ่งเป็นเทพหนึ่งในนพเคราะห์ทั้ง ๙ คือ เทพผู้ดูแลคุ้มครองสถานที่ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้
๖.ทิศตะวันตก เป็นสัญลักษณ์หรือเครื่องหมายของเงา ซึ่งเปรียบได้กับพระเถระที่เป็นพุทธอุปัฏฐาก คอยเฝ้าติดตามดูแลปรนนิบัติรับใช้พระพุทธองค์เหมือนเงาตามตัว ดังนั้น การฝังลูกนิมิตทางทิศนี้ เพื่อเป็นการบูชาพระอานนท์เถระ และอัญเชิญบูชาพระพฤหัสบดี เทพคุ้มครองทิศ
๗.ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ เป็นการบูชาพระควัมปติเถระ และอัญเชิญบูชาพระราหู ซึ่งเป็นเทพประจำทิศนี้
๘.ทิศเหนือ ลูกนิมิตที่ฝังทางด้านทิศนี้ถือเป็นลูกที่มีความสำคัญอีกลูกหนึ่ง เพื่อเป็นการบูชาพระมหาโมคคัลลานะ พระอัครสาวกฝ่ายซ้ายของพระพุทธเจ้า และอัญเชิญบูชาพระศุกร์ เทพคุ้มครองรักษาประจำทิศนี้
๙.ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ เป็นสัญลักษณ์แห่งความผูกพัน มีผลทางด้านจิตใจ ถือเป็นทิศสุดท้าย เพื่อเป็นการบูชา พระราหุลเถระ ซึ่งเป็นพระโอรสของเจ้าชายสิทธัตถะ และอัญเชิญบูชาพระอาทิตย์ เทพผู้คุ้มครองรักษาประจำทิศ
พระสงฆ์ ๔ รูป จะเดินตรวจลูกนิมิต เริ่มตั้งแต่ ทิศตะวันออก เรียกว่า สวดทักสีมา เมื่อเสร็จแล้วจะเข้าไปในพระอุโบสถสวดประกาศสีมาอีกครั้งหนึ่ง และตัดลูกนิมิตลงหลุมและกลบ การตัดลูกนิมิตlส่วนมากจะนิยมเชิญบุคคลสำคัญมาเป็นประธานในพิธี หากเป็นวัดหลวงจะกราบบังคมทูลเชิญพระบาท สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมาทรงประกอบพิธี เมื่อผังลูกนิมิตและกลบแล้วก็จะสร้างเป็นซุ้มหรือทำฐาน ตั้งใบสีมา
การปิดทองฝังลูกนิมิตนิยมใส่ สมุด ดินสอ เข็ม ด้าย ลงไปในหลุมด้วย เพราะมีความเชื่อว่า หากผู้ทำบุญเขียนข้อความที่อธิษฐานลงในสมุด จะมีความจำดี ไม่หลงลืมง่าย ส่วนเข็มมีความหมายว่าจะได้มีปัญญาเฉียบแหลม ด้าย หมายถึงความต่อเนื่องมีชีวิตที่ผาสุกยืนยาว และการปิดทองที่ลูกนิมิต เพื่อให้ผิวกายผ่องใส ในสมัยก่อน ผู้มีจิตศรัทธาจะนำของมีค่าใส่ลงในหลุมด้วย เช่น พวกเครื่องทอง นาก เงิน เพราะถือว่าเป็นการฝากไว้ในพระพุทธศาสนา แต่ปัจจุบันไม่ค่อยทำกันนัก เพราะบางครั้ง มีคนไปลักลอบขุดขึ้นมา วัดต่าง ๆ จะจัดงานผูกพัทธสีมา หรือฝังลูกนิมิตได้เพียงครั้งเดียวเท่านั้น
อานิสงส์ในการผูกพัทธสีมาไว้ ๖ ประการ คือ ไม่มีโรคภัย ไข้เจ็บทุกชาติ ปราศจากอุปัทวะทั้งหลาย ไม่เกิดในตระกูลต่ำ หากเกิดในโลกมนุษย์จะเป็น ท้าวพระยามหากษัตริย์ หากเกิดในเทวโลกจะเป็นท้าวสักกเทวราชสมบูรณ์ด้วยทรัพย์สินเงินทอง มีผิวพรรณผ่องใสและอายุยืน เหล่านี้เป็นความเชื่อในเรื่องผลบุญที่กระทำ
เรียบเรียงจาก บทความการฝังลูกนิมิตของ เบญจมาส แพทอง ในหนังสือนานาสาระทางวัฒนธรรมไทย กรมศิลปากร
ความเห็น (28)
สวัสดีค่ะพี่คิม
- แวะไปเยี่ยมชมที่หน้าประวัติมาแล้วค่ะ
- คิดอยู่ว่าจะบันทึกเรื่องราวของตัวเองบ้าง แต่ก็ไม่ได้ฤกษ์ซักที
- อยากลูรูปเพื่อน ๆ สมัยเรียนหน่ะค่ะ เผื่อว่าเขาจะมาเจอบ้าง
- ปีนี้เป็นปีเกิดของตาลค่ะ
- ปีเถาะ ครบรอบพอดีเลยค่ะ อิ...อิ...
- เมื่อวานไปไหว้เสด็จกรมหลวงชุมพรค่ะ ถวายประทัด พัน นัดค่ะ
- พี่คิมสบายดีนะคะ คิดถึงเสมอค่ะ
กราบสวัสดีปีใหม่ค่ะ
ได้ตามอ่านบันทึกมานานค่ะ
ท่านที่เป็นครู อยู่ที่ไหนก็เฉิดฉายเป็นครูอยู่ทุกที่ค่ะ
.....อ่านแล้วได้ความรู้....ขอบพระคุณค่ะ
สวัสดีปีใหม่ ๒๕๕๔ ค่ะ พี่ครูคิม ผู้อารี
- ส่งการ์ดอวยพร handmade ที่มีใบเดียวในโลกฝีมือเด็กสุรธรรมมาฝากค่ะ
- ขอให้มีความสุขมากมาย ความเจ็บอย่าเข้ามาใกล้ ความไข้ก็อย่าได้มี
- เงินทองเหลือใช้ไหลมาเทมานะคะ...**^__^**
(ภาพโดย : นส.ศุภากร บุญหลักคำ ม.๔/๘ เลขที่ ๔๑ )
สวัสดียามค่ำค่ะพี่คิม...
krugui เคยไปร่วมงานฝังลูกนิมิตครั้งหนึ่ง ตื่นเต้นและปลาบปลื้มมาก ผู้คนล้นหลามมากมายมาร่วมบุญ เขาเปิดโอกาสให้ผู้มาร่วมบุญได้มีส่วนร่วมทุกขั้นตอน
ทำให้เกิดความรู้สึกปลื้มปิติและขนลุกบอกไม่ถูก....
สุขกายสุขใจกับค่ำคืนนี้นะคะ 
- สวัสดีปีใหม่ค่ะพี่คิม
- ติ๋มเคยพานักเรียนไปช่วยงานบุญปิดทองที่วัดเด่นโบสถ์ บรรยากาศคงคล้ายๆกับวัดที่พี่คิมไปมา
- ขอบุญกุศลที่พี่ทำ ดลบันดาลให้พี่มีความสุขกายใจตลอดไปนะคะ
- หลานโลมาน่ารักจังค่ะ
- สวัสดีค่ะอาจารย์
- ขอบพระคุณมากนะคะ สำหรับคำอวยพร
- ส่งความสุขมาพร้อมอากาศอันเย็นฉ่ำค่ะ
ได้ความรู้เรื่อง "ลูกนิมิต" เพิ่มมากขึ้น
ขอบคุณ "พี่คิม" ค่ะ
สวัสดีปีใหม่ค่ะพี่คิม
อิ่มบุญ อิ่มศรัทธา มีความสุข กับชีวิตที่สดใสในวัยที่เบ่งบาน
เคารพ รัก คิดถึง เสมอครับ มีความสุขทุกครั้งที่ทุกข์ใจ
สวัสดีปีใหม่ค่ะ ขอให้มีความสุข สุขภาพแข็งแรงนะคะ
สวัสดีค่ะ
มาสวัสดีปีใหม่
มีความสุข สงบ ตลอดปีใหม่นี้นะคะ
ดูแลสุขภาวะนะครับผม
ขอให้พระคุ้มครองครับผม
อนุโมทนาบุญ สาธุค่ะพี่คิม สุขสันต์ขอให้เป็นปีกระต่ายสดใส ราบรื่น ชื่นทรวงนะคะ :)
สวัสดีค่ะน้องอิงจันทร์
วันปีใหม่พี่คิมตระเวณทำบุญค่ะ มีน้องคนสนิทพาลูกชายมานอนค้างด้วยน่ารักมาก ๆ ชื่อโลมาค่ะ
จึงกลายเป็นคนมีลูกมีหลานไปด้วยเลย บางคนก็ทักว่าเป็นย่าหรือยาย แต่พี่คิมให้เด็กเรียกยายค่ะ
ขอให้น้องและลูก ๆ มีความสุขมาก ๆ นะคะ
สวัสดีค่ะคุณแจ๋ว
ยินดีที่ได้รู้จักค่ะ ขอขอบคุณที่กรุณามาติดตามอ่าน เป็นการให้กำลังใจคนเขียนค่ะ
ขอให้มีความสุขมาก ๆ ในวันปีใหม่นะคะ
สวัสดีค่ะน้องครูแป๋ม
เด็กเก่งมากนะคะ สามารถคิดและทำด้วยตนเอง จากใจและประหยัดด้วยค่ะ พี่คิมขอให้น้องแป๋มมีความสุขมาก ๆ นะคะ
สวัสดีค่ะคุณเบดูอิน
ขอขอบคุณสำหรับคำอวยพรค่ะ พี่คิมขอให้ท่านเบดูอินและครอบครัวมีความทสุขมาก ๆ เช่นกันค่ะ
สวัสดีค่ะน้องkrugui Chutima
งานแบบนี้คนในเมืองและคนรุ่นใหม่แทบจะไม่รู้จักนะคะ และมักจะไม่เข้าใจความหมายด้วย พี่คิมมีโอกาสไปแทบทุกปีค่ะ ปีนี้ได้ไปกราบไหว้ ไปทำบุญค่ะ
ขอให้น้องมีความสุขมาก ๆ เช่นกันนะคะ
สวัสดีค่ะน้องติ๋มKanchana
พี่คิมจะคอยดูว่ามีวัดไหนเขาจัดงานกัน หากใกล้ ๆ ก็จะถือโอกาสไปค่ะ แต่ได้ไปบ่อยครั้งแล้วหละ
ครั้งนี้เลยต้องศึกษาเรียนรู้เกี่ยวกับความสำคัญมาด้วยเลย น้องโลมาเป็นลูกชายของ ผอ.ณัฏฐ์ และน้องอ้อมค่ะ อายุ ๗ เดือนกว่า ๆ เองค่ะ เราสนิทสนมกันจึงมาค้างที่บ้านพากันไปทำบุญ
สวัสดีค่ะคุณบังอร แก้ววิไล
ยินดีที่ได้รู้จักค่ะ ขอขอบคุณสำหรับคำอวยพรปีใหม่ ขอให้มีความสุข สดใส เบิกบานทุกวันตลอดไปนะคะ
สวัสดีค่ะคุณระพี
เรารู้เพียงแต่ว่าเป็นการทำดี ทำแล้วเป็นสิริมงคล ก็อยากทราบให้ละเอียด จึงหาอ่านตามเว็ปก็ไม่ชัดเจน พอดีนึกได้ว่าเคนอ่านจากวารสารฉบับหนึ่ง นานมาแล้วจึงไปรื้อค้นมาอ่าน และเรียงใหม่ให้เข้าใจง่ายขึ้น
ขอขอบคุณสำหรับคำอวยพรค่ะ ขอให้น้องและครอบครัวมีความสุขมาก ๆ นะคะ
สวัสดีค่ะคุณยาย
ขอขอบคุณที่คนสวยมาเยี่ยมค่ะ ขอให้มีความสุขและสดใสสวยแบบนี้ตลอดไปนะคะ
สวัสดีค่ะ ผอ.พรชัย
ขอให้ ผอ.และครอบครัวมีความสุขตลอดปีใหม่นะคะ ขอขอบคุณสำหรับพรปีใหม่ที่มีให้ค่ะ
สวัสดีค่ะน้องราชิต สุพร
ขอให้น้องครูป้อมมีความสุข มีพลังในการจัดการกับเด็ก ๆ ตัวน้อยตลอดไปนะคะ ขอเป็นกำลังใจค่ะ
สวัสดีค่ะน้องpoo
สด ๆ ใส ๆ ร่าเริงเบิกบาน จงบังเกิดแก่น้องปูทุกวัน ทุกเวลาตลอดไปนะคะ คิดถึงเสมอค่ะ