ฟักข้าว ผักพื้นบ้านที่น่าสนใจ

ฟักข้าว เป็นพืชพื้นเมืองที่น่าสนใจ แต่เวียดนามใช้ประโยชน์ได้สูงสุด

ไปดูฟักข้าว ผักพื้นบ้านน่าสนใจ ที่อีสาน

 

ฟักข้าว เป็นผักที่ชาวบ้านภาคเหนือ และอีสาน กินอยู่เป็นประจำ และเรามักจะพบผลอ่อน และยอดอ่อนของฟักข้าววางขายอยู่ตามตลาด ในชุมชนทางภาคเหนือ ส่วนในภาคอีสานชาวบ้านมักจะเรียกฟักข้าวว่า "หมากอูบข้าว" เนื่องจากมีลักษณะผลคล้ายคลึงกับ "อูบข้าว" ภาชนะใส่ข้าวเหนียวของคนอีสาน เป็นกระติบข้าวแต่รูปทรงรี ๆ กลม ๆ

ฟักข้าวมีถิ่นกำเนิดในประเทศจีน พม่า ไทย ลาว บังคลาเทศ มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ แต่ในเวียดนาม เรียกผักชนิดนี้ว่า "แกก(Gac)" เป็นผักพื้นบ้านมีสรรพคุณต้านมะเร็ง โดยคนเวียดนามนิยมทานฟักข้าวมากกว่าชนชาติอื่น ๆ โดยมักปลูกฟักข้าวพันไม้ระแนงข้างบ้าน และเก็บเฉพาะลูกสุกมาประกอบอาหาร โดยเอาเยื่อสีแดงจากผลฟักข้าวสุกพร้อมเมล็ดมาหุงกับข้าวเหนียว ทำให้ข้าวมีสีแดง ใช้ในเทศกาลปีใหม่ และงานมงคลสมรสเท่านั้น เพราะมีความเชื่อว่าสีขาวของข้าวเหนียวไม่เป็นมงคล

ปัจจุบันพบว่าเยื่อหุ้มเมล็ดของฟักข้าวสีแดงนั้น มีสารชื่อ "ไลโคฟีน" เป็นจำนวนมาก โดยมีสารไลโคฟีนสูงกว่าบรรดาผักผลไม้ที่ให้ ไลโคฟีน ทั้งหลาย เช่น มะเขือเทศสุก มี ๓๑ ไมโครกรัมต่อน้ำหนัก ๑ กรัม แตงโม มี ๔๑ ไมโครกรัม ฝรั่ง มี ๕๔ ไมโครกรัม ส้มโอ ๓๓ ไมโครกรัม แต่ในฟักข้าวมี ๓๘๐ ไมโครกรัม ต่อน้ำหนักรับประทาน ๑ กรัม

สาร ไลโครฟีน เป็นสารกลุ่มแคโรทีนอยด์ พบได้ในผักและผลไม้บางชนิด ที่มีฤทธิ์ต้าน ออกซิเดชั่น วงการแพทย์ได้พิสูจณ์แล้วว่ามีผลลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตัน โรคมะเร็งต่อมลูกหมาก มะเร็งปอด มะเร็งกระเพาะอาหาร

ในประเทศจีนมีรายงานการศึกษาวิจัย ฟักข้าว ต่อการรักษาและป้องกันมะเร็งใน คือเมล็ดของฟักข้าวมีความสามารถต้านอนุมูลอิสระ และเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของเซลล์ตับในหลอดทดลอง ประเทศเวียดนาม พบว่า น้ำมันจากเยื่อเมล็ดฟักข้าว มีประสิทธิภาพในการรักษามะเร็งตับ ประเทศไทยพบโปรตีนในเมล็ดฟักข้าวมีฤทธิ์ยับการเจริญของเชื้อเอชไอวี/เอดส์ และยับยั้งเซลล์มะเร็ง โดยจดสิทธิบัตรแล้วในไทย

ประเทศญี่ปุ่นทำการวิจัยพบว่า โปรตีนจากสารสกัดน้ำของผลฟักข้าวยับยั้งการเจริญของก้อนมะเร็งลำไส้ใหญ่ในหนูทดลอง และน้ำสกัดผลฟักข้าวยับยั้งการเจริญของเซลล์มะเร็งตับ และมะเร็งลำไส้ใหญ่โดยทำให้เซลล์แตกตาย

สำหรับท่านที่ปลูกฟักข้าวไว้ทานเอง จะได้ประโยชน์สูงสุดเพราะเราจะรู้ว่า ฟักข้าวของเราไม่โดนสารพิษจากการฉีดยาฆ่าแมลงในแปลงเกษตร..ประโยชน์มากก็จริง แต่ถ้า อยู่ข้างแปลงนาที่ฉีดยาฆ่าหญ้า และยาเพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล ..ก็มีสิทธิได้รับสารเคมีเหมือนกัน

ทางเภสัชแผนโบราณเอง ก็กล่าวว่า ฟักข้าว เป็นสมุนไพรชนิดยอด ดับพิษร้อน เป็นยาเย็น ถอนพิษไข้ได้ชะงักนัก โดยใช้เถา รากของฟักข้าว และใบ เป็นส่วนประกอบของการรักษา การถอนพิษผิดสำแดง ดับพิษไข้ทั้งปวง แก้ร้อนใน กระหายน้ำ แก้พิษอักเสบ แก้กษัย แก้พิษฝี แก้ฝีในท้อง แก้ปวดบวม ดูดหัวฝี ฆ่าเหา และแก้พิษแมลงกัดสัตว์ต่อย ได้ดี

ฟักข้าว เป็นพืชที่อยู่คู่ชาวบ้านเหนือ อีสานมาตลอด เพราะฟักข้าวมักขึ้นตามชายป่า หรือที่รก ๆ ดูเผิน เหมือนวัชพืช ทำให้ไม่มีคนรู้จัก ฟักข้าว เป็นพืชในตระกูลแตง (Cucurbitaceae) รูปร่างของใบฟักข้าวนั้น คล้าย ๆ กับพืชวงค์แตง ด้วยกันคือ ตำลึง แต่ใหญ่กว่า ใบสีเขียวสด ยอดอวบ ผลเมื่อยังเล็กมีสีเขียวมีหนามรอบ เมื่อเริ่มแก่ก็เริ่มเหลืองขึ้นจนสุกเป็นสีแดง

สรุปว่า ฟักข้าว เป็นพืชพื้นบ้านที่น่าสนใจไม่น้อย มีอยู่ทั่วไปตามไร่นาแถวภาคอีสาน และภาคเหนือ แต่ชาวบ้านเราใช้ประโยชน์ได้น้อยกว่าชาวเวียดนาม เพราะชาวเวียดนามเอาไปหุงกับข้าวเหนียว หรือข้าวจ้าวไปทานกันต่อ หรือนำเมล็ดมาทานเป็นของว่าง ซึ่งล้วนแต่ได้ประโยชน์ทั้งสิ้น