การแต่งบทร้อยกรองทุกประเภทจะต้องมีคำสัมผัส หรือคำที่มีเสียงคล้องจอง
จึงจะทำให้บทร้อยกรองนั้นมีความไพเราะ คำสัมผัสแบ่งออกได้เป็น ๒ ประเภท คือ สัมผัสสระ และสัมผัสพยัญชนะ
๑. สัมผัสสระ เป็นการใช้คำที่ประสมด้วยสระที่มีเสียงเดียวกันส่งสัมผัสกัน
ถ้ามีตัวสะกด ต้องเป็นตัวสะกดมาตราเดียวกัน เช่น
ป้า - หน้า
แพง - แต่ง
ป่วย - สวย
ใจ - ให้
๒. สัมผัสพยัญชนะ เป็นการใช้คำที่มีเสียงในพยัญชนะต้นเดียวกันส่งสัมผัสกัน บางครั้งเรียกว่าสัมผัสอักษร เช่น
แกล้ง - กล่าว
ห้าม - หวง
จับ - จอง
รอย - รัก
คำสัมผัสคล้องจอง ที่ใช้ในการแต่งบทร้อยกรองมักจะอยู่ในรูปของกลุ่มคำ ซึ่งมีตั้งแต่ ๒ กลุ่มขึ้นไป มีจังหวะการสัมผัส และตำแหน่งคำสัมผัสแตกต่างกัน ดังนี้
๑. กลุ่มคำ ๒ คำ คำสุดท้ายของกลุ่มหน้า สัมผัสกับคำแรกของกลุ่มหลัง เช่น
๒. กลุ่มคำ ๓ คำ คำสุดท้ายของกลุ่มหน้า สัมผัสกับคำที่ ๑
หรือคำที่ ๒ ของกลุ่มหลัง เช่น
๓. กลุ่มคำ ๔ คำ คำสุดท้ายของกลุ่มหน้า สัมผัสกับคำที่ ๑ คำที่ ๒ หรือคำที่ ๓ ของกลุ่มหลัง เช่น
การรู้จักจัดคำคล้องจองตามจังหวะสัมผัส และตำแหน่งคำสัมผัสที่แตกต่างกันจะเป็นพื้นฐานของการเขียนบทร้อยกรองได้ง่ายยิ่งขึ้น
ดีจังเลยครับ เอาไปทำค่ายภาษาไทยเรื่องการสัมผัสได้เลย สนุกมากๆๆ เช่นกล้วยตานี ปลายหวีเหี่ยว...
ยี่สิบเจ็ดพฤศจิกายน ขอให้สุขล้น
ประสบโชคดีมากมาย
พบแต่ความสุขสมหมาย สุขภาพร่างกาย
แข็งแรงประดุจไอยรา
ช่วยแต่งบทร้อยกรองหน่อยสิคะ