สิทธิในสุขภาพ ไม่ใช่แค่ สิทธิที่จะมีสุขภาพที่ดี แต่เป็นสิทธิที่ประกอบไปด้วยเสรีภาพ และการครองสิทธิ

ดู ดู เพิ่มใน UN Committee on ESCR, General Comment 14

ความหมายของสุขภาพที่ดีในช่วงก่อนมีมาตรฐานสิทธิมนุษยชนสมัยใหม่หมายถึง เพียงการปลอดจากโรคภัยไข้เจ็บ (Absence of disease) ความหมายดังล่าวได้รับการขยายขอบเขตเมื่อจัดตั้งองค์การอนามัยโลกในค.ศ.1946 พร้อมกับได้พัฒนาแนวคิดเรื่องสุขภาพขึ้นมาใหม่ คือ สุขภาพที่ดีไม่เพียงแต่เป็นสภาพที่บุคคลปลอดจากโรคภัยเท่านั้น แต่เป็นสภาพที่บุคคลมีความเป็นอยู่อย่างสมบูรณ์ทางร่างกาย จิตใจ และสังคม

เริ่มมีการใช้คำว่า "สิทธิ" กับสุขภาพ WHO สะท้อนความคิดเรื่องสิทธิจากธรรมนูญของ WHO เอง ซึ่งยอมรับว่า "ความสามารถในการบรรลุถึงมาตรฐานสุขภาพที่สูงสุด ที่เป็นไปได้เป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์ทุกคน ไมว่าจะมีเชื้อชาติ ศาสนา ความเชื่อทางการเมือง สถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคมใดก็ตาม"

แนวคิดนี้ได้รับเสียงตอบรับและการรับรองจากกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่งประเทศและระดับภูมิภาค ..

• Universal Declaration of Human Rights
•  American Declaration on the Rights and Duties of Man--ปฏิญญาว่าด้วยสิทธิและหน้าที่ของบุคคลแห่งอเมริกา
• European Social Charter--กฎบัตรทางสังคมแห่งยุโรป
• International Covenant on Economics, Social and Cultural rights
• African Charter on Human and People's Rights---กฎบัตรว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและสิทธิของบุคคลแห่งอาฟริกา

ปี 1978 ได้มีความพยายามรับรองสิทธิในสุขภาพขึ้นจากแถลงการณ์แห่งอัลมา-แอตา ว่าด้วยการดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐาน (the 1978 Declaration of Alma-Ata on Prima Health Care) แถลงการณ์ฉบับนี้ได้จุดประกายแนวความคิดในการพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพอย่างครบวงจร และการใช้ทรัพยากรทางสุขภาพ

ในแง่นี้ สิทธิในสุขภาพ จึงไม่ได้เป็นเพียงการกำหนดความสัมพันธ์ระหว่างคนกับรัฐเท่านั้น แต่รวมถึงฝ่ายอื่นๆ ที่อาจดำเนินการที่ส่งผลกระทบทางตรงและทางอ้อมต่อสุขภาพ (ดู UN Committee on ESCR, General Comment 14, The Rights to Heghest Attainable Standard of Health, UN Doc. E/C.12/2000/4, para 4 and 11.)

เราต้องเข้าใจว่า สิทธิในสุขภาพว่า ไม่ใช่เพียงสิทธิในการมีสุขภาพที่ดีเท่านั้น แต่เป็นสิทธิที่ประกอบไปด้วย เสรีภาพ (Freedom) และการครองสิทธิ (Entitlements) เสรีภาพในที่นี้รวมถึง สิทธิในการควบคุมร่างกาย และสุขภาพตนเอง 

ในทางตรงกันข้าม การประกันสิทธิหมายถึงสิทธิในระบบที่ให้การคุ้มครองสุขภาพ ซึ่งรัฐจะต้องจัดหาให้ประชาชนอย่งเท่าเทียมกัน เพื่อให้ประชาชนได้บรรลุถึงมาตรฐานทางสุขภาพที่สูงสุดเท่าที่เป็นไปได้

รูปแบบพื้นฐานของสิทธิในสุขภาพมี 4 อย่างด้วยกันคือ 

1. การจัดหาและให้บริการ (Availability)
2. การสามารถเข้าถึงและใช้บริการได้ (Accessibility)
3. การสามารถยอมรับได้ (Acceptability)
4. คุณภาพ (Quality)

[นาย วัลลภ ตังคณานุรักษ์ (ครูหยุย)]

หลักดีดีระดับสากลเช่นนี้ พยายามแปลและขยายให้รับรู้ทั่วไป จะเป็นประโยชน์มากครับ