การดูแลหญิงตั้งครรภ์โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนและท้องถิ่น
การพัฒนารูปแบบการดูแลหญิงตั้งครรภ์ดดยการมีส่วนร่วมของชุมชนและท้องถิ่นเพื่อลดอัตราการเกิดทารกน้ำหนักน้อย โรงพยาบาลศรีสงคราม จังหวัดนครพนม
โดยใช้กระบวนการการจัดการความรู้ ( knowledge management )
ปัญหา / ความเป็นมา
- ข้อมูลทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยกว่า 2500 กรัม ตำบลศรีสงคราม ปี 2551 , 2552 = 9.36 , 11.81 % - การกระจายงบประมาณหลักประกันสุขภาพและอำนาจลงสู่ท้องถิ่น - ผลกระทบด้านสุขภาพในทารกน้ำหนักน้อย - บทบาทการมีส่วนร่วมของท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพมารดาทารก - นโยบายแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่ชาติฉบับที 10 ( 2550 - 2554 ) กำหนดเป้าหมายทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อย = 7 % - อำเภอศรีสงครามเป็นพืนที่นำร่องที่จะสร้างความร่วมมือจากทุกภาคส่วนในการมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพมารดาทารกวัตถุประสงค์
- เพื่อให้ชุมชนและท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพมารดาตั้งครรภ์
- เพื่อให้อัตราการทารกแรกเกิดนำ้หนักน้อยตำบลศรีสงครามมีแนวโน้มลดลง
การศึกษา/ การดำเนินงาน
ขั้นเตรียมการ
1. ประชุมชี้แจงสร้้างความเข้าใจคณะทำงานด้านอนามัยและเด็กและผู้เกี่ยวข้อง
2. พัฒนาฐานข้อมูลอนามัยแม่และเด็กตำบลศรีสงครามเชื่อมโยงกับเป้าหมาย วิเคราะห์ปัญหาน้ำหนักทารกแรกเกิด ผลงานย้อนหลัง 2 ปี นำเสนอต่อกลุ่มประชาคมภาคีเครือข่าย
3. ทบทวนวรรณกรรม ผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
4 . จัดประชุมประชาคมร่วมภาคีเครือข่ายและคณะทำงานด้านสุขภาพ
ขั้นตอนการดำเนิงาน
1. ประชุมกำหนดขอบเขตการดำเนิน เป้าหมาย
2. ศึกษาข้อมูลหญิงตั้งครรภ์และคลอด จาก ม.ค.53 - ส.ค.53
3. จัดเวทีประชาคมเรียนรู้งานอนามัยแม่และเด็กตำบลศรีสงคราม
4. กำหนดแนวคิดที่ต้องการการศึกษาร่วมกับภาคีเครือข่าย
5. โครงการเฝ้าระวังแก้ปัญหาทารกนำ้้หนักน้อยกว่า 2500 กรัมตำบลศรีสงคราม
วิธีการดำเนินงาน
1.1 ประชุมสร้างความเข้าใจคณะทำงานด้านอนามัยแม่และเด็ก ทบทวนบทบาทหน้าที่และกำหนดแผนการทำงานร่วมกัน
1.2 พัฒนาฐานข้อมูลอนามัยแม่และเด็กตำบลศรีสงครามเชื่อมโยงกับเป้าหมาย เพื่อนำเสนอข้อมูลต่อเวทีประชาคม
1.3 วิเคราะห์ปัญหาน้ำหนักแรกคลอดของทารก โดยศึกษาผลงานย้อนหลัง 2 ปี จากข้อมูลทุติยภูมิและสมุดจดรายงานการคลอด รวมถึงการทบทวนวรรณกรรม และผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
1.4 การกำหนดหัวข้อเรื่อง วัตถุประสงค์ และกรอบแนวคิดที่ต้องการศึกษาและดำเนินงาน
1.5 จัดเวทีประชาคมเรียนรู้งานอนามัยแม่และเด็กตำบลศรีสงคราม โดยการมีส่วนร่วมขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แกนนำสุขภาพชุมชน หญิงตั้งครรภ์ อาสาสมัครสาธารณสุข ผู้นำท้องถิ่น ชมรมสายใยรักครอบครัวประจำหมู่บ้าน หญิงวัยเจริญพันธุ์ ผู้นำครอบครัว
1.6 นำเสนอข้อมูลข้อมูลต่อเวทีประชาคมเพื่อค้นหาปัญหา สาเหตุ ผู้เกี่ยวข้อง ผลกระทบ ที่เกิดขึ้นในชุมชนอย่างแท้จริง
1.7 กำหนดแผนงานโครงการ/กิจกรรมการดำเนินงาน
- โครงการเฝ้าระวังและแก้ไขปัญหาทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม โดยกระบวนการกลุ่มและอาหารเสริมโปรตีนในหญิงตั้งครรภ์กลุ่มเสี่ยงในเขตตำบลศรีสงคราม
- รณรงค์พาแม่ไปฝากท้อง ลูกในท้องสมบูรณ์
- ให้ความรู้แกนนำสุขภาพครอบครัว ผู้นำชุมชน
- ค้นหาหญิงตั้งครรภ์ในชุมชน
-ให้ความรู้แกนนำสุขภาพครอบครัว ผู้นำชุมชน
- ค้นหาหญิงตั้งครรภ์ในชุมชนโดย อสม. ผู้นำชุมชน
- กระตุ้นหญิงตั้งครรภ์ในชุมชนไปฝากครรภ์ก่อน12สัปดาห์ โดยจัดให้มีค่าพาหะนะผู้ที่พาไปฝาก และหญิงตั้งครรภ์ฝากครรภ์เร็ว ฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์ โดย อสม. ผู้นำชุมชน
- ใช้แบบคัดกรองความเสี่ยง14 ข้อ(คู่มืออนามัยแม่และเด็ก จังหวัดนครพนม) ในหญิงตั้งครรภ์ทุกรายเพื่อค้นหากลุ่มเสี่ยงต่อการการคลอดทารกน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม
- จัดอาหารเสริมหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะทุพโภชนาการ หรือ ยากจน
- จัดตั้งคลินิคให้คำปรึกษาหญิงตั้งครรภ์กลุ่มเสี่ยงและติดตามภาวะโภชนาการและการเจริญเติบโตของทารกในครรภ์โดยการตรวจ Ultra sound ประเมินน้ำหนักทารกทุก 1 เดือน
- จัดทำแบบบันทึกข้อมูลหญิงตั้งครรภ์กลุ่มเสี่ยงต่อการคลอดทารกน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม
- จัดตั้งกลุ่มหญิงตั้งครรภ์ในชุมชน “เพื่อนช่วยเพื่อน พี่ช่วยน้อง” ให้ดูแลตนเองได้ถูกต้อง
- สนับสนุนงบประมาณจาก อปท.,อบต.อย่างต่อเนื่องเพื่อส่งเสริมสุขภาพหญิงตั้งครรภ์
ผลการศึกษา
- จากการศึกษาพบว่าการประชาคมในชุมชน พบปัญหาของหญิงตั้งครรภ์ที่คลอดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม เกิดจากการมีความรู้ไม่เพียงพอ ของหญิงตั้งครรภ์และครอบครัวในการดูแลสุขภาพ โดยเฉพาะหญิงตั้งครรภ์อายุน้อยกว่า 20 ปี ภาวะเครียด ฐานะเศรษฐกิจ การได้รับโภชนาการที่ไม่เหมาะสม การประกอบอาชีพของหญิงตั้งครรภ์และครอบครัว เช่น การทำเกษตรกรรมตามฤดูกาล การทำนา การกรีดยาง ทำให้พักผ่อนไม่เพียงพอส่งผลต่อสุขภาพและ น้ำหนักทารกในครรภ์โดยตรง รวมทั้งการกระตุ้นให้เกิดการคลอดก่อนกำหนด
- องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ทั้งในส่วนของเทศบาล, อบต. มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายแผนงาน และสนับสนุนงบประมาณ
- อัตราการคลอดทารกน้ำหนักน้อยลดลง จาก 9.37 % , 11.81 % เป็น 7.06 % (มารดาคลอดทั้งหมดจำนวน 85 ราย คลอดน้ำหนักน้อย 6 ราย )
สรุป อภิปราย และข้อเสนอแนะ
จากผลการศึกษาพัฒนารูปแบบการดูแลสุขภาพของหญิงตั้งครรภ์ ไม่ได้จำกัดอยู่เฉพาะกลุ่มบุคลากรเท่านั้น การมีส่วนร่วมของครอบครัว ชุมชน ท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพมารดาทำให้อัตราทารกน้ำหนักน้อยลดลง แต่ยังสูงกว่าเป้าหมายที่กำหนด ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 10 ( 2550- 2554 )ซึ่งกำหนดเป้าหมายทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยไว้ไม่เกินร้อยละ 7
พัฒนาการบันทึกและเก็บข้อมูลข้อมูลหญิงตั้งครรภ์ที่มีภาวะเสี่ยงต่อการคลอดน้ำหนักน้อยและการวิเคราะห์ข้อมูลแยกกลุ่ม ทั้งกลุ่มเสี่ยง และกลุ่มที่ไม่พบความเสี่ยงตามแบบคัดกรอง ซึ่งจะเป็นโอกาสพัฒนาในการศึกษาปัจจัยที่มีผลกระทบที่ทำให้ทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยกว่า 2,500 กรัม ในเขตตำบลศรีสงครามต่อไป
ประโยชน์
รูปแบบการดำเนินงานการแก้ปัญหาการให้บริการดูแลสุขภาพมารดาทารกทางด้านสุขภาพเท่านั้น การมี องค์กรท้องถิ่น ชุมชน และครอบครัวเป็นผู้มีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพมารดาทารก ทำให้เกิดคุณค่าของการบูรณาการด้านการดูแลสุขภาพอย่างยั่งยืน ซึ่งภาระด้านการดูแลสุขภาพประชาชนไม่จำกัดอยู่ที่งบประมาณ และบุคลากรทางด้านสาธารณสุขเท่านั้น การศึกษาการดำเนินงานในครั้งนี้ได้รับความร่วมมือเป็นอย่างดีจาก อปท. ชุมชน อสม. หญิงตั้งครรภ์ เพื่อให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน
ความเห็น (2)
"แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 10 ( 2550- 2554 )ซึ่งกำหนดเป้าหมายทารกแรกเกิดน้ำหนักน้อยไว้ไม่เกินร้อยละ 7"
ไม่ทราบว่าจะหาแหล่งอ้างอิง (reference) จากที่ไหนได้บ้างค่ะ เพราะต้องการนำมาใช้มากแต่หาอ้างอิงไม่เจอจริงๆค่ะทั้งในแผนพัฒนาฉบับที่ 10 หรือแผนนโยบายสาธารณสุข ฉบับท่ี 10
กรมรี แพงดี
เป็นเป้าหมายของกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ที่ทำแผนล้ออกมาจาแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติค่ะ