ใบความรู้ที่ 1 เรื่อง ห้องสมุดและแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ
ใบความรู้
เรื่อง ห้องสมุดและแหล่งเรียนรู้อื่นๆ
ห้องสมุด ถือเป็นหัวใจของการเรียนรู้ที่สำคัญในสังคมแห่งภูมิปัญญา และสังคม แห่งการเรียนรู้ ผู้เรียนในสถานศึกษาจะต้องศึกษาค้นคว้าแสวงหาความรู้ด้วยตนเองอย่างต่อเนื่อง ห้องสมุดจึงเป็นแหล่งเรียนรู้ที่มีส่วนสำคัญในการจัดประสบการณ์ให้แก่ผู้เรียนตามหลักสูตร เปรียบเสมือนคลังความรู้ที่ช่วยพัฒนาผู้เรียนในทุก ๆ ด้านให้เป็นผู้รักการเรียน และสนใจเรียนรู้ ตลอดชีวิต เพื่อพัฒนาคนและสังคมให้สมบูรณ์แบบ
จุดประสงค์ในการเรียนรู้
1. อธิบายความหมายของห้องสมุดได้
2. บอกความสำคัญของห้องสมุดได้
3. บอกประโยชน์ของห้องสมุดได้
4. บอกองค์ประกอบของห้องสมุดได้ถูกต้อง
5. บอกวัตถุประสงค์ของห้องสมุดได้
6. จำแนกประเภทของห้องสมุดได้
7. อธิบายถึงลักษณะของห้องสมุดที่ดีได้
8. สามารถใช้บริการของห้องสมุดได้ตรงตามความต้องการ
9. บอกประวัติความเป็นมาของห้องสมุดในประเทศไทยได้
10. บอกประวัติความเป็นมาของห้องสมุดในต่างประเทศได้
11. ปฏิบัติตนได้ถูกต้องเมื่อเข้าใช้ห้องสมุด
12. ใช้แหล่งเรียนรู้อื่น ๆ ในการค้นคว้าหาข้อมูลได้
1. ความหมายของห้องสมุด
คำว่า “ห้องสมุด” มีคำใช้อยู่หลายคำ ในประเทศไทยสมัยก่อนเรียกว่า “หอหนังสือ” ห้องสมุดตรงกับภาษาอังกฤษว่า Library มาจากศัพท์ภาษาละตินว่า Libraria แปลว่าที่เก็บหนังสือ
ห้องสมุด คือ สถานที่รวบรวมสรรพวิทยาการต่างๆ ซึ่งได้บันทึกไว้ในรูปของหนังสือ วารสาร ต้นฉบับตัวเขียน สิ่งตีพิมพ์อื่น ๆ หรือโสตทัศนวัสดุ และมีการจัดอย่างมีระเบียบเพื่อบริการแก่ผู้ใช้ ในอันที่จะส่งเสริมการเรียนรู้และความจรรโลงใจตามความสนใจ และความต้องการของ แต่ละบุคคล โดยมีบรรณารักษ์เป็นผู้จัดหา และจัดเตรียมให้บริการแก่ผู้ใช้ห้องสมุด
2. ความสำคัญของห้องสมุด
ความสำคัญของห้องสมุด การศึกษาไทยตามแนวทางการปฏิรูปการศึกษามุ่งพัฒนาเยาวชนไทยให้ เก่ง ดี มีความสุขจากสังคมแห่งการเรียนรู้ ซึ่งเป็นสังคมคุณภาพที่สร้างคนให้ตระหนักถึงความสำคัญของการเรียนรู้ การสร้างนิสัยรักการอ่าน และการแสวงหาแหล่งเรียนรู้ เพื่อนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ ซึ่งปัจจุบันนี้เป็นยุคแห่งข้อมูลข่าวสาร (Information Age) ผู้ที่สนใจจะศึกษาค้นคว้าให้เป็นผู้รอบรู้ในวิทยาการ เชี่ยวชาญในงานวิชาชีพ และทันสมัยต่อเหตุการณ์ต่าง ๆ นั้น จำเป็นต้องพึ่งพาห้องสมุดเป็นอย่างยิ่ง ห้องสมุดเป็นปัจจัยสำคัญสิ่งหนึ่งที่จะบ่งชี้ถึงความมีมาตรฐาน ด้านการศึกษาของสถาบันการศึกษาแห่งนั้น ๆ ความสำคัญของห้องสมุดในแต่ละสถาบันการศึกษานั้น อาจสรุปได้ดังนี้
2.1 ห้องสมุดเป็นแหล่งรวมทรัพยากรสารสนเทศต่าง ๆ เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ของสถาบันการศึกษาที่ผู้ใช้สามารถศึกษาค้นคว้าข้อมูลที่ต้องการได้ทุกสาขาวิชาที่มีการเรียนการสอน ในสถานศึกษา เพื่อให้ครูอาจารย์ผู้สอน และนักเรียนนักศึกษาเข้าค้นคว้าหาความรู้ เป็นสื่อกลาง ในกระบวนการเรียนการสอน
2.2 ห้องสมุดเป็นแหล่งที่ทุกคนสามารถเลือกศึกษาค้นคว้าได้โดยอิสระตามความสนใจ ของแต่ละบุคคล เป็นแหล่งภูมิปัญญาของสังคม อาจเป็นการค้นคว้าเพิ่มเติมเพื่อให้รอบรู้เข้าใจยิ่งขึ้น ในเนื้อหาวิชา หรือเรื่องที่กำลังศึกษาอยู่ หรือเลือกอ่านสิ่งที่ตนสนใจ ซึ่งโรเจอร์ เบคอน นักปราชญ์ชาวอังกฤษกล่าวไว้ว่า “การอ่านทำให้เป็นคนเต็มคน” ก่อให้เกิดการศึกษาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง ตอบสนองความต้องการในการแสวงหาความรู้เฉพาะบุคคล
2.3 ห้องสมุดช่วยให้ผู้ใช้รู้จักใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ คนเรานั้นหากมีเวลาว่างก็ควรจะทำอะไรสักอย่างเพื่อให้คุ้มค่าเวลา การใช้เวลาว่างของแต่ละคนแตกต่างกัน เช่น บางคนชอบนั่งเล่นเฉยๆ ชมธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมรอบตัว บางคนชอบดูหนัง บางคนชอบฟังเพลง บางคนชอบ เดินซื้อของหรือบางคนอาจชอบคุย แต่การใช้เวลาว่างที่คุ้มค่าที่สุดอย่างหนึ่งก็คือ การอ่านหนังสือ หยิบหนังสือดี ๆ สักเล่มให้กับชีวิตอ่านแล้วทำให้ปัญญางอกงาม เกิดประโยชน์ต่อตนเองและสังคม และยังช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดพอใจที่จะอ่านหนังสือต่างๆ โดยไม่รู้จักจบสิ้นจากเล่มหนึ่งไปสู่อีกเล่มหนึ่ง
2.4 ห้องสมุดช่วยให้ผู้ใช้มีความรู้ทันสมัย ทันเหตุการณ์อยู่เสมอ เพราะผู้ใช้ห้องสมุด เป็นประจำจะเป็นผู้ที่รู้ข่าวความเคลื่อนไหวทั้งภายในและภายนอกประเทศ
2.5 ห้องสมุดช่วยให้ผู้ใช้มีนิสัยรักการอ่าน การค้นคว้า และใฝ่หาความรู้ด้วยตนเอง เพราะห้องสมุดเป็นแหล่งบริการข้อมูล ข่าวสาร จัดให้มีบริการช่วยการค้นคว้า และเสนอแนะการอ่านผู้ซึ่งสามารถขยายขอบเขตการอ่าน การศึกษาค้นคว้าให้กว้างขวางออกไปได้มากขึ้นก่อให้เกิด การเรียนรู้อย่างไม่มีที่สิ้นสุด กระตุ้นให้รักการอ่านและการศึกษาค้นคว้า
2.6 ห้องสมุดเป็นสมบัติของส่วนรวม ซึ่งผู้ใช้บริการจะต้องรับรู้กฎระเบียบและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด รับรู้ถึงสิทธิและหน้าที่ที่พึงมีพึงปฏิบัติต่อส่วนรวม จึงเป็นการปลูกฝังความเป็นประชาธิปไตยในตัวบุคคลเป็นอย่างดี
2.7 ห้องสมุดช่วยให้ผู้ใช้ห้องสมุดมีความเพลิดเพลิน ซึ่งนับว่าเป็นการพักผ่อนทางอารมณ์ของผู้ใช้ห้องสมุดวิธีหนึ่งด้วย
3. ประโยชน์ของห้องสมุด
ห้องสมุดเป็นแหล่งที่จัดหา รวบรวมทรัพยากรสารนิเทศ อันจะก่อให้เกิดประโยชน์ ต่อตัวบุคคลและสังคมในด้านต่าง ๆ ดังต่อไปนี้
1. ด้านการเรียนการสอน
2. ด้านการค้นคว้าวิจัยเพื่อให้เกิดความรู้ใหม่
3. ด้านศิลปวัฒนธรรม (สะสมความคิด วัฒนธรรม มรดกของชาติ)
4. ด้านการดำรงชีวิต
5. ด้านเศรษฐกิจ (ช่วยประหยัดในการค้นหาความรู้ สร้างอาชีพให้คน)
6. ใช้ข้อมูลในการตัดสินใจได้อย่างถูกต้องเหมาะสม
4. องค์ประกอบของห้องสมุด
ห้องสมุดจะดำเนินการอยู่ได้ต้องมีองค์ประกอบดังต่อไปนี้
4.1 สถานที่ สำหรับใช้จัดเก็บหนังสือและโสตทัศนวัสดุอุปกรณ์ต่างๆ และใช้ดำเนินงานในการจัดให้บริการแก่ผู้ใช้ได้อย่างสะดวก ห้องสมุดอาจเป็นเพียงส่วนหนึ่งของอาคารหรือเป็นอาคารเอกเทศก็ได้ ขึ้นอยู่กับจำนวนของทรัพยากรสารนิเทศ วัสดุอุปกรณ์ และผู้ใช้บริการว่ามีมากน้อยเพียงใด
4.2 ทรัพยากรห้องสมุด ต้องมีจำนวนมากพอและใหม่ทันสมัยอยู่เสมอ คัดเลือกให้เหมาะสมกับผู้ใช้ มีการจัดเก็บไว้อย่างเป็นระบบ ซึ่งจะช่วยให้ผู้ใช้สามารถเลือกใช้ค้นหาข้อมูลได้อย่างสะดวกรวดเร็ว มีการดูแลรักษาให้อยู่ในสภาพดีและพร้อมที่จะใช้งานได้ตลอดเวลา
4.3 บรรณารักษ์และเจ้าหน้าที่ห้องสมุดต้องมีบรรณารักษ์วิชาชีพเป็นผู้ดำเนินการบริหารและจัดการให้การดำเนินงานห้องสมุดเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพและมีเจ้าหน้าที่อื่น ๆ เพียงพอที่จะช่วยในงานจัดหา จัดเตรียมหนังสือให้ยืม งานพิมพ์ งานจัดเก็บสิ่งพิมพ์ งานบริการ และงานอื่น ๆ ของห้องสมุด
4.4 งบประมาณ ห้องสมุดต้องได้รับการจัดสรรงบประมาณเพียงพอสำหรับการจัดซื้อหนังสือและสื่ออื่น ๆ วัสดุอุปกรณ์ เครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆ ในการจัดบริการของห้องสมุดและต้องได้รับงบประมาณอย่างต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี
5. วัตถุประสงค์ของห้องสมุด
โดยทั่วไปการจัดบริการห้องสมุดจะมีวัตถุประสงค์โดยรวม ดังนี้
5.1 เพื่อการศึกษา (Education) การศึกษาในปัจจุบันมุ่งเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เพราะฉะนั้น การเรียนทุกระดับชั้นตั้งแต่อนุบาล ประถมศึกษา มัธยมศึกษาจนถึงอุดมศึกษา ผู้เรียนจึงจำเป็นต้องศึกษาค้นคว้าเพิ่มเติมจากทรัพยากรสารสนเทศต่าง ๆ ในห้องสมุดเพื่อให้เกิดความรู้อย่างกว้างขวาง ละเอียดลึกซึ้งยิ่งขึ้น ส่วนการศึกษานอกระบบหรือผู้ที่ไม่ได้ศึกษาถึงขั้นสูงสุดก็สามารถใช้ห้องสมุดเป็นแหล่งศึกษาค้นคว้าเพื่อพัฒนาตนเอง พัฒนาอาชีพได้ตลอดชีวิต เพราะห้องสมุดเปรียบเสมือนห้องเรียนขนาดใหญ่ที่ผู้ใช้สามารถเข้าไปค้นหาคำตอบที่ต้องการได้
5.2 เพื่อให้ความรู้ ข้อมูล ข่าวสาร (Information) ห้องสมุดได้จัดเก็บทรัพยากรสารสนเทศประเภทหนังสือพิมพ์ วารสาร นิตยสาร ในทุกสาขาวิชาเพื่อให้ผู้ใช้ติดตามข่าว ความเคลื่อนไหวของเหตุการณ์ปัจจุบัน และความก้าวหน้าทางวิชาการในแต่ละสาขาวิชาชีพ จึงเป็นการสนองความต้องการอย่างไม่มีที่สิ้นสุด และห้องสมุดยังได้จัดหาทรัพยากรสารนิเทศที่ดีและใหม่ทันสมัยอยู่ตลอดเวลามาไว้ให้บริการ ผู้ใช้จึงได้ทั้งความรู้และมีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ อีกทั้งยังสามารถติดตามข่าวความเคลื่อนไหวและเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นทั้งในประเทศและนอกประเทศทั่วโลก
5.3 เพื่อการค้นคว้าวิจัย (Research) ห้องสมุดเป็นสถานที่จัดเก็บทรัพยากรสารสนเทศประเภทสถิติ รายงานการวิจัยและหนังสืออ้างอิง เพื่อที่จะอำนวยความสะดวกต่อการค้นคว้าวิจัย ของนักวิจัยในสาขาต่าง ๆ ซึ่งได้จัดหา รวบรวมสารนิเทศที่เกี่ยวข้องกับโครงการ โครงงาน ผลการค้นคว้าวิจัยที่เกิดขึ้นใหม่ และสิ่งประดิษฐ์ทั้งหลายที่มีผู้จัดทำไว้แล้ว ไว้สำหรับให้ผู้ที่สนใจ นักการศึกษา นักวิจัยได้ศึกษาค้นคว้า และส่งเสริมให้เกิดงานค้นคว้าวิจัยชิ้นใหม่ ๆ เกิดความเจริญก้าวหน้าทางวิชาการในสาขาต่าง ๆ เพื่อเป็นการเสริมสร้างความงอกงามทางด้านวิชาการต่อไป ในอนาคต
5.4 เพื่อให้เกิดความจรรโลงใจ (Inspiration) ทรัพยากรสารสนเทศในห้องสมุดนอกจาก จะให้ความรู้ทางวิชาการแล้ว ยังได้รวบรวมสะสมความรู้สึกนึกคิดที่สร้างสรรค์ความดีงาม ซึ่งได้แก่ ทรัพยากรสารสนเทศประเภท ปรัชญา จิตวิทยา ศิลปะ ศาสนา วรรณคดี บทประพันธ์ต่างๆ ชีวประวัติ สารคดีท่องเที่ยว ซึ่งเมื่อผู้อ่านได้อ่านแล้วจะทำให้เกิดความสุขทางใจ เกิดความรู้สึก ชื่นชมและประทับใจในความคิดที่ดีงาม เกิดความซาบซึ้งประทับใจในเรื่องราวที่อ่าน มองเห็นคุณค่าของความดีงาม ได้คติชีวิตจนสามารถยกระดับจิตใจและเกิดการพัฒนาตนเองไปในทางที่ดีมีความสำเร็จในชีวิตอันเป็นประโยชน์ต่อบุคคลและสังคม
5.5 เพื่อนันทนาการหรือพักผ่อนหย่อนใจ (Recreation) ทรัพยากรสารสนเทศในห้องสมุดนั้นนอกจากจะมีเนื้อหาทางด้านวิชาการแล้วยังมีหนังสือประเภทนวนิยาย เรื่องสั้น นิตยสาร เพื่อให้ผู้อ่านได้รับความสนุกสนานเพลิดเพลิน และห้องสมุดยังได้จัดหาสื่อที่เรียกว่า Edutainment (สื่อที่ให้ทั้งความรู้ ความคิด การศึกษาด้านวิชาการ และความบันเทิงไปพร้อม ๆ กัน) เพื่อให้ผู้ใช้ห้องสมุดได้รับความสุข ความเพลิดเพลินจากการอ่าน การดูและการฟัง เช่น วีดิทัศน์ ฟังเพลง ดูหนังสารคดี ดูการ์ตูน ดูภาพล้อ เป็นต้น
ความเห็น (4)
รัตน์ดา สีแสด
สวัสดีค่ะอาจารย์
แนะนำตัวก่อนนะค่ะ ชื่อนางสาวรัตน์ดา สีแสด เป็นครูผู้ช่วยโรงเรียนสุเหร่าปากคลองลำรี สอนวิชาการใช้ห้องสมุดชั้น ป.1-ป.6 ค่ะ
ได้รับมอบหมายจาก ผอ ให้เขียนหลักสูตรวิชานี้ จึงอยากขอแนะนำจากอ่านค่ะ และถ้าไม่รบกวนอาจารย์มากเกินไป ขอรบกวนขอแผนนการสอนของอาจารย์มาเป็นตัวอย่างจะไดหรือเปล่าค่ะ ถ้าไม่สะดวกก็ไม่เป็นไรนะค่ะ ขอบคุณค่ะ
นางรินทนา ดานชัยภูมิ
เรียนอาจารย์ที่เคารพ
ดิฉันขอความอนุเคราะห์อาจารย์ด้วยน่ะค่ะดิฉันได้รับผิดชอบสอนวิชาการใช้ห้องสมุด ม.4 ค่ะ ขอแผนการสอนด้วยค่ะขอขอบพระคุณมากค่ะ
นางสาวสุจิตรา รินเพ็ง
เรียนอาจารย์ที่เคารพ
ดิฉันขอความอนุเคาระห์แผนการใช้ห้องสมุด ดิฉันสอนทุกชั้นค่ะ และเพิ่งจะได้มาบรรจุ รบกวนอาจารย์ด้วยค่ะ
ขอบพระคุณมากค่ะ
แผนการสอนอยู่ในเอกสารประกอบการเรียนค่ะ