โวหารภาพพจน์ : คำอุปลักษณ์ ในเพลงร่วมสมัย

อุปลักษณ์ หรือนามนัย(Metaphor)

          เป็นความเปรียบที่ใช้คำว่า  เป็น  คือ เป็นคำเชื่อมความเปรียบ  และเป็นความเปรียบที่สามารถเปรียบเทียบโดยไม่แสดงการเปรียบก็ได้  อาจอาศัยพฤติกรรมของสัตว์ หรือกริยาอาการของสิ่งของมาอธิบายพฤติกรรมของมนุษย์ก็ได้

          การเปรียบเทียบโยงความคิดอย่างหนึ่งไปสู่ความคิดหนึ่งโดยใช้คำว่า คือ เป็น  อยู่ในประโยคจัดเป็นการเปรียบเทียบทันทีทันใด    

 

           คือน้ำผึ้งคือน้ำตาคือยาพิษ

      คือหยาดน้ำอมฤตอันชื่นชุ่ม

      คือเกสรดอกไม้คือไฟรุม

      คือความกลุ้มคือความฝันนั่นแหละรัก

                      (ไฟรักไฟชัง ของ รยงค์ เวนุรักษ์)

 

 

แม่รักลูกรักมากเป็นรากแก้ว

คำสอนแน่วหนุนนำเป็นลำต้น

กิ่งก้านให้แบบบทความอดทน

ช่อดอกผลดีเด่นเป็นพระคุณ

                  (รักนั้นฉันใด ของ รัตนา  บามัน)

 

            นอกจากนี้ยังมีคำอุปลักษณ์ที่ไม่มีคำเปรียบเทียบ คือและเป็นให้เห็น  กลับใช้คำเป็นนัย ทำให้เกิดความคิดนึกที่ลึกซึ้งกว่าธรรมดาเป็นการแสดงลักษณะของสิ่งหนึ่ง  โดยกล่าวถึงสิ่งหนึ่งแทนเพื่อโยงไปถึงสิ่งที่ต้องการกล่าวถึง มีคำตัวตั้งสำหรับเรียบสิ่งที่ถูกนำมาเปรียบคำที่เป็นตัวเปรียบในความนั้นคืออุปลักษณ์เช่นกัน

 

          ตีนแมวแอบเข้าไปในห้องพระ        ต้องผงะเพราะแสงแห่งราศี

สำนึกผิดติดตากับราคี                            ก้มกราบที่องค์พระเลิกขโมย

                                                     (ตีนแมว ของ วาด วงศ์ยูง)

 

ตีนแมว  เป็นลักษณะของการย่องเบาเพื่อแอบเข้าไปขโมยของ

 

สาวขึ้นคานบ้านใต้ใจแช่มชื่น

ลืมตาตื่นสู้ยิบตาเพราะกล้าหาญ

ใครข่มเหงต้องหลบไปกบดาน

ใครเหลือขอคิดต่อต้านต้องซานซม

                     (สู้ ของแก้วตา  ชัยกิตติภรณ์)

ขึ้นคาน มาจาก  เรือที่จอดไม่ใช้งาน

สู้ยิบตา  มาจาก ไก่ชน

กบดาน  มาจาก  จระเข้

เหลือขอ มาจาก  ช้าง

 

 ขึ้นคาน  สู้ยิบตา  กบดาน และ  เหลือขอ  เป็นคำอุปลักษณ์  ซึ่งเป็นสำนวนไทยที่มีที่มาจากอาการ กิริยา  พฤติกรรมของสัตว์บางประเภท เพื่ออธิบายพฤติกรรมของมนุษย์  โดยมิได้กล่าวถึงอาการกริยา หรือพฤติกรรมหรือชื่อสัตว์นั้น ๆ เลย

 

 

 คำอุปลักษณ์ ในเสียงเพลง

  เนื้อเพลง: ยาพิษ
บอดี้สแลม  อัลบั้ม: Save My Life
 

คำง่ายๆ แต่ความหมายสุดลึกล้ำ
คำง่ายๆ ที่เธอใช้ประจำ ซ้ำไปซ้ำมา
คิดจะพูด แต่ก็พูดอย่างไม่คิด
รู้ไหมว่า หนึ่งชีวิตของใคร ต้องเกิดปัญหา

เจ็บช้ำ ปางตาย ชีวิต วุ่นวาย (คิดมันไปว่าจริง)
ลุ่มหลง เชื่อใจ กับถ้อยคำ ร้ายๆ

เอะอะก็ว่ารัก เอะอะก็คิดถึง แต่เธอไม่เคยซึ้งไม่เคยเข้าใจ
ไม่เคยทำให้รู้ ไม่เคยทำให้เห็น ไม่ห่วงเลยว่าใครจะเป็นจะตาย
คำพูดที่ไม่เคยคิด ที่จริงก็คือยาพิษ ทำลายชีวิตของคนงมงาย
เธอจะรู้บ้างหรือเปล่า (คิดหรือเปล่า) ว่ามีใครเขาทุกข์ทน
พิษของคำคน ร้ายแรงแค่ไหน

คำง่ายๆ ที่เธอใช้บอกกับฉัน
รู้ไว้ด้วย ว่าความหมายของมัน สำคัญแค่ไหน

เจ็บช้ำ ปางตาย ชีวิต วุ่นวาย (คิดมันไปว่าจริง)
ลุ่มหลง เชื่อใจ กับถ้อยคำ ร้ายๆ

 

เอะอะก็ว่ารัก เอะอะก็คิดถึง แต่เธอไม่เคยซึ้งไม่เคยเข้าใจ
ไม่เคยทำให้รู้ ไม่เคยทำให้เห็น ไม่ห่วงเลยว่าใครจะเป็นจะตาย
คำพูดที่ไม่เคยคิด ที่จริงก็คือยาพิษ ทำลายชีวิตของคนงมงาย
เธอจะรู้บ้างหรือเปล่า (คิดหรือเปล่า) ว่ามีใครเขาทุกข์ทน
พิษของคำคน ร้ายแรงแค่ไหน

 

ล้านคำลวง หลอกหลอนหัวใจ วาดวิมาน บนฟ้าแสนไกล
ล้วนเติมแต่งจากคำของใคร แล้วความจริง อยู่ตรงที่ใด
เชื่อคำลวง สุดท้ายเสียใจ โลกความจริง เรียนรู้หมุนไป
ทบและทวน ใตร่ตรองข้างใน ให้เวลาตัดสิน หัวใจ

 

เอะอะก็ว่ารัก เอะอะก็คิดถึง แต่เธอไม่เคยซึ้งไม่เคยเข้าใจ
ไม่เคยทำให้รู้ ไม่เคยทำให้เห็น ไม่ห่วงเลยว่าใครจะเป็นจะตาย
คำพูดที่ไม่เคยคิด ที่จริงก็คือยาพิษ ทำลายชีวิตของคนงมงาย
เธอจะรู้บ้างหรือเปล่า (รู้บ้างหรือเปล่า)
คำที่เธอนั้นพร่ำบอก (รักที่ลวงหลอก)
ทำให้ใครเขาทุกข์ทน พิษของคำคน

 

                  ตัวอย่างอื่น ๆ

ขอเป็นเกือกทองรองบาทา ไปจนกว่าชีวันจะบรรลัย

ทหารเป็นรั้วของชาติ

เธอคือดอกฟ้าแต่ฉันนั้นคือหมาวัด

เธอเป็นดินหรือเธอเป็นหญ้าแท้จริงมีค่ากว่าใครนิรันดร์

ชาวนาเป็นกระดูกสันหลังของชาติ

ครูคือแม่พิม์ของชาติ

ชีวิตคือการต่อสู้ ศัตรูคือยากำลัง

 

ขอขอบคุณข้อมูลจาก

• กลอนสัมผัสใจได้อย่างไร  ของ วาสนา บุญสม  สำนักพิมพ์ประกายแสง ๒๕๔๐ พิมพ์ครั้งที่ ๓
• ไทยกู๊ดวิวดอทคอม : ครููรัตนา ศรีมงคล โรงเรียนโสภณศิริราษฎร์
• ครูเพ็ญนภา แสงสระศรี อาจารย์โรงเรียนสาธิตแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php