หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 20 "ทางเลือกที่หลากหลายในพิธีทำขวัญนาค"

หมอทำขวัญนาค ตอนที่ 20

“ทางเลือกที่หลากหลาย

ในพิธีทำขวัญนาค”

โดย นายชำเลือง มณีวงษ์

ผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม

(เพลงพื้นบ้าน พุ่มพนมมาลา รางวัลราชมลคลสรรเสริญ ปี 2547)

          ผมได้รับการติดต่อทางโทรศัพท์หลายสายต่างก็ต้องการคำแนะนำที่จะหาวิธีการหรือแนวทางในการปฏิบัติ ความจริงหากท่านได้ใช้ความสังเกตในเวลาที่ได้ไปร่วมงานอุปสมบทบ้างก็จะเป็นความรู้ติดตัวมา เมื่อถึงคราวที่ตัวเราจะต้องมีงานก็สามารถที่จะคิดวิเคราะห์และเลือกกระทำในสิ่งที่เหมาะสมได้

          แต่ก็เอาเถอะคิดเสียว่าท่านอาจไม่ทราบจริง ๆ เพราะว่าไม่เคยจัดงาน ซึ่งถ้าเป็นในกรณีนี้ก็น่าเห็นใจ คนไม่เคยมีงานจะทำอะไรก็นึกไม่ทัน คิดไม่ได้ไปหมดมันมึนงงกับการจ่ายเงินในสิ่งต่าง ๆ จนปวดหัวไปหลายตลบ จึงจำเป็นต้องหาที่พึ่ง มีคนคอยช่วยเสนอแนะ ให้คำแนะนำบ้างก็จะช่วยคลายความวิตกกังวลไปได้

         

          โทรศัพท์สายแรก เป็นผู้หญิงโทรมาหาผม แจ้งว่าจะมีงานบวชลูกชาย อยากจะจัดงานแบบโบราณ คือ มีหมอมาทำขวัญนาคด้วย ท่านถามผมว่า จะต้องเสียค่าใช้จ่ายมากไหม ท่านมีลูกชายคนเดียว ในกรณีนี้ ผมให้ข้อเสนแนะไปว่า ในภาพรวม ๆ ของงานบวชนาคหรือบวชพระ 1 งาน สิ่งที่จำเป็นต้องมีในพิธีทำขวัญนาคคือ

          1. เครื่องไฟเครื่องขยายเสียงที่ให้คุณภาพเสียงค่อนข้างดีหน่อย คนคุมมีความเข้าใจในความไพเราะของเสียง สนนราคาเครื่องไฟก็อยู่ที่ 4,000-10,000 บาทเศษ/งาน

          2. ค่าหมอทำขวัญนาค หมอคนเดียว หรือว่าเป็นทีม 2-3 คน บางท่านต้องการมากกว่านี้อีก ราคาหมอทำขวัญขึ้นอยู่กับชื่อเสียง ความสามารถเฉพาะตัวของแต่ละท่าน (ต้องคุยเป็นส่วนตัว) โดยประมาณจะอยู่ที่ 1,500-65,000 บาท/งาน

          3. วงดนตรีสำหรับรับทำขวัญนาค บรรเลงเพลงร้องส่งร้องรับให้กับหมอทำขวัญนาค แบบคณะนาฏดนตรี (ลิเก) จะเป็นวงดนตรีไทยหรือแตรวงหรือวงดนตรีสากลที่ใช้คีบอร์ดเป็นหลักก็ได้ ส่วนราคาในภาพรวมก็จะอยู่ที่ 5,000-1,0000 บาท โดยเฉพาะวงดนตรีไทย เครื่องห้าก็หรูแล้วราคาก็พอสู้ไหวไม่สูงมาก

          4. เครื่องประกอบพิธี ได้แก่ บายศรีต้น 1 หลัก บายศรีปากชาม เครื่องกระยาบวช (ขนมต้มแดงต้มขาวข้าวปากหม้อไข่ต้ม) เหล้าขาว บุหรี่ หมากพลู เงินค่ากำนล 12 บาท ส่วนว่าถ้าเป็นบายศรีแห้ง สามารถที่จะหาเช่าได้ที่วัด ค่าเช่าจะอยู่ที่งานละ 100 บาท สำหรับบายศรีดอกไม้สดที่เขารับจัดทำกันมีตั้งแต่ 3,000-10,000 บาท

          ผมสรุปข้อใหญ่ใจความว่า อย่างน้อยจะต้องมีกองทุนอยู่ราว 15,000 บาท ในพิธีทำขวัญนาคหากเลือกแบบประหยัด ส่วนท่านที่มีทุนทรัพย์มากหน่อย สิ่งที่จัดหามาประดับงานสมกับเกียรติของท่านก็ต้องใช้งบประมาณสูงขึ้นไปอีกตามกำลังของแต่ละครอบครัว ต้องตัดสินใจเอาเอง

          สายต่อมาเป็นโทรศัพท์มาจากต่างประเทศ แจ้งมาว่า ครอบครัวของท่านทำงานอยู่ที่นั่นมานาน ในปีนี้ลูกชายมีอายุครบบวช ท่านก็ไม่อยากที่จะปล่อยให้เวลาเลยไปจึงโทรศัพท์มาปรึกษาผมเรื่องหมอทำขวัญนาคว่า จะต้องใช้อะไรบ้าง ราคาค่าหมอทำขวัญนาคเท่าไหร่ โทรมาขอคำปรึกษา ทั้งเรื่องของวงดนตรี และดนตรีที่จะรับหมอทำขวัญนาค ผมให้คำแนะไปเป็นข้อ ๆ ดังต่อไปนี้

          1. ราคาค่าหมอทำขวัญ หมอเขาจะคิดตามความมีชื่อเสียงและความสามารถเฉพาะตัวในการร้องและทำพิธี ราคาจะอยู่ที่ 1,500-65,000 บาท/งาน

          2. วงดนตรีที่จะหามารับหมอทำขวัญนาค ถ้าเป็นวงดนตรีไทยเครื่องห้า ราคาจะอยู่ที่ 5,000 บาท (บรรเลงเฉพาะรับหมอขวัญ) วงดนตรีแตรวง ราคาประมาณ 10,000-15,000 บาท

          3. วงดนตรีแสดงบนเวทีในตอนเย็นมีงานทานเลี้ยงด้วย วงดนตรีที่อยู่ใกล้ ๆ บ้านผมและรู้จักกันมีอยู่บ้าง เขารับงานละ 20,000 บาทเศษ ราคาสูงขึ้นหรือต่ำลงมาขึ้นอยู่กับความต้องการนักร้องดังด้วยหรือไม่ หากเฉพาะวงเขาเองราคาก็ไม่สูงมาก

          4. เรื่องของบายศรีต้น บายศรีหลักที่ใช้ประกอบพิธีทำขวัญนาค สำหรับบายศรีสดมีการจัดทำ 2 รูปแบบ แบบที่ใช้พานโตกลดหลั่นกันลงมาเป็นชั้น ๆ 7 ชั้น เอาพานเงินหรือพานทอง ใช้ดอกไม้แบบเต็มหรือพองาม ราคาประมาณ 10,000 บาท ส่วนบายศรีสดเย็บแบบประดิษฐ์ดอกไม้สดประดับก็ราคาไม่สูงนักขึ้นอยู่กับฝีมือและราคาดอกไม้ที่นำเอามาใช้ประดิษฐ์

          รายนี้สรุปแล้วท่านจัดงานด้วยความเต็มใจ ไม่ติดใจสงสัยในเรื่องของราคาเพียงแต่สอบถามวันว่างว่า ในวันที่ท่านจัดงาน หมอว่างไหม ดนตรีว่างไหม เครื่องขยายไฟฟ้าว่างไหม ต่อจากนั้นท่านก็กำหนดวันงานมาให้ซึ่งก็ตรงกับวันว่างอยู่พอดี เป็นอันว่าการเตรียมงานเสร็จแล้ว รอแต่เพียงให้ถึงวันงานเท่านั้น

         

          อีกรายหนึ่ง เป็นผู้หญิงโทรมาจากจังหวัดแถบภาคเหนือ แต่ว่าเป็นภาคเหนือตอนล่างไม่ห่างจากจังหวัดที่ผมอยู่มากนัก รายนี้ท่านโทรศัพท์ไปยังหมอทำขวัญหลายคน เพื่อที่จะขอทราบราคา โดยปกติเขาจัดหาหมอทำขวัญกันเพื่อจุดประสงค์อะไร

         1. หาหมอท่านนี้เพราะชอบในน้ำเสียงลีลาการขับร้องและสารประโยชน์ที่ได้รับ

         2. หาหมอทำขวัญที่มีชื่อเสียงโด่งดังเพื่อให้สมเกียรติของเจ้าภาพ

         3. หาหมอทำขวัญที่มีความเชี่ยวชาญในการสอนนาคให้รู้คุณโทษประโยชน์การบวช

         4. หาหมอทำขวัญมีความสามารถเฉพาะตัวด้นสด ๆ ได้โดยใช้ข้อมูลปัจจุบัน

         5. หาหมอทำขวัญคนนี้เพราะราคาพอไปพอมาไม่แพงมากนักสมกับฐานะของเจ้าภาพ

         หรืออาจจะมีประเด็นอื่น ๆ เข้ามาเป็นข้อมูลในการตัดสินใจที่จะเลือกจัดหาหมอทำขวัญ และเครื่องประกอบอื่นได้ตามเป้าหมายของผู้จัดงานในแต่ละครอบครัว ด้วยความเคารพเราไม่อาจที่จะชี้นำได้ สำหรับโทรศัพท์รายนี้ผมฟังดูแล้วคือ ท่านต้องการทราบราคาค่าทำขวัญนาคจึงได้โทรสอบถามไปยังหมอขวัญหลายท่าน ทั้งที่ยังมิได้ลงกำหนดงานบวชลูกชายเลย ท่านเริ่มวิตกกังวลในองค์ประกอบต่าง ๆ ที่ดูเหมือนว่าจะสร้างภาระให้ต้องหนักใจเสียแล้ว

       

        ในความเป็นจริงไม่ว่าท่านจะจัดงานบวชด้วยการลงทุนไปมากน้อยสักเพียงใด สิ่งที่จะได้กลับมาคือ ได้บวชพระ 1 องค์ (เหมือนกัน) ในสิ่งที่นอกเหนือจากพิธีการบวชพระเป็นส่วนประกอบเสริมเป็นการกระทำตาม ๆ กันมานานจนเรียกว่า ประเพณีทำขวัญนาคซึ่งจะกระทำหรือไม่ก็ไม่มีใครเขาตำหนิ เป็นความสุขทางใจที่พ่อ แม่ได้สะสมเงินทองเอาไว้จนเมื่อลูกชายมีอายุครบบวชและได้จัดงานให้ลูกอย่างเหมาะสมไม่ถึงกับล่มจมเสียหาย พอสมควรกับฐานะของครอบครัว ผมหมายถึงเดินสายกลาง มีความพอดี พอดีก็น่าที่จะได้รับคำนิยมยกย่องสรรเสริญ ผู้คนในสังคมจะกล่าวขานถึงท่านไปอีกนาน

 

ต่างคนต่างความคิด ต่างจิตต่างใจนะครับ อาจารย์ การกระทำความดีมีหลายวิธีการให้เลือกทำได้ เห็นด้วยครับ

[ชำเลือง]

• ใช่ ครับ ผมขอแสดงความเห็นไปในทางเดียวกัน
• ยังมีผู้ที่ไม่เข้าใจในภูมิปัญญาซึ่งเป็นการเรียนรู้แบบสั่งสมกันต่อ ๆ มา ไม่มีหลักวิชาการ ไม่มีห้องเรียน ได้วิชามาจากครรุ่นเก่าถ่ายทอดมาให้
• ผมเป็นคนหนึ่งที่มีความรู้ ความสามารถทำขวัญนาคและแสดงเพลงพื้นบ้ารจากคนภูมิปัญญา ครับ

[เกศ]

อยากทราบราคาทำขวัญของทศพลจังเลยค่ะ