บทเรียนการพัฒนาโภชนาการ : กรณีศึกษา ร.ร.โสตศึกษา จ.ขอนแก่น
ยังมิทันที่แสงสว่างจากพระอาทิตย์ จะสาดแสงจากฟากฟ้าทางทิศตะวันออก สายตายังมิอาจจำแนกได้ว่าใบไม้บนต้นไม้หน้าเรือนนอนในไหยเป็นใบอ่อนใบแก่
เด็กชายหลายสิบคนเดินลงจากเรือนนอน ส่วนหนึ่งตรงรี่ไปยังแปลงพืชผักที่ปลูกไว้ คนหนึ่งต่อสายยางรดน้ำแปลงผักจนชุ่ม เด็กนักเรียนตัวน้อยสองสามคน ช่วยกันถอนหญ้าวัชพืชในแปลงผัก ขณะที่อีกคนหนึ่งใช้ซ่อมพรวนให้ดินร่วนซุย นักเรียนตัวโตคนหนึ่งเปิดถังพลาสติกใบโตตักเอาน้ำหมักมาราดรดลงไปบนแปลงผัก เขาใช้น้ำหมักเป็นปุ๋ยบำรุงการเติบโตแทนการใช้ปุ๋ยเคมี น้ำหมักนี้นอกจากจะเป็นปุ๋ยแล้วยังเป็นสารชีวภาพสำหรับไล่แมลงมิให้มารับกวนพืชผักมากเกินไปด้วย
แปลงผักหน้าเรือนนอนนี้ เป็นน้ำพักน้ำแรงจากสมาชิกทั้งหมดในเรือนนอน พวกเขาใช้เวลาช่วงเช้าก่อนเข้าชั้นเรียน และช่วงเย็นหลังจากเลิกเรียนมาช่วยกันคนละไม้ละมือ พี่คนโตจะเป็นผู้ขุดดินขึ้นแปลงผัก เล็กลงมาหน่อยก็ช่วยงานที่เบาแรงลง เด็กเล็กอย่างเด็กอนุบาลก็ยังอุตสาห์ลงมาช่วยถอดหญ้าวัชพืช
พืชผักในแปลง บางส่วนเติบโตพอที่จะเก็บเกี่ยวไปขายได้แล้ว อีกสักวันสองวันนี้พวกเขาจะนำไปจำหน่ายให้กับโรงครัวของโรงเรียน เพื่อนำไปประกอบเป็นอาหารเลี้ยงนักเรียนในโรงเรียนทั้งหมด ผักจำนวนหนึ่งอาจถูกขอซื้อจากคุณครูหลาย ๆ ท่านในโรงเรียน เนื่องจากเป็นผักที่สด สะอาดและปลอดภัยจากบรรดาสารเคมีทั้งปวง ผักที่เก็บเกี่ยวในแต่ละครั้งจึงมีผู้อุดหนุนไม่เคยเหลือ ส่วนรายได้จากการจำหน่ายพืชผักที่ทุกคนช่วยลงแรง จะนำไปแบ่งเฉลี่ยให้กับทุกคน
โรงเรียนโสตศึกษาจังหวัดขอนแก่น เป็นโรงเรียนสอนคนหูหนวก ตั้งอยู่ที่ ๙๓ ถ.เหล่านาดี ต.ในเมือง อ.เมือง จ.ขอนแก่น เปิดสอนระดับอนุบาลถึงระดับช่วงชั้น ที่ ๔ และหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) โดยความร่วมมือระหว่างโรงเรียนและวิทยาลัยสารพัดช่างขอนแก่น มีนักเรียนทั้งสิ้น ๒๖๔ คน เป็นนักเรียนประจำ ๒๑๐ คน นอกนั้นเป็นนักเรียนไป-กลับ
สำหรับนักเรียนประจำ จะแยกเป็นนักเรียนชายหญิงกระจายพักไปตามเรือนนอนต่าง ๆ ในหนึ่งเรือนนอนจะประกอบไปด้วยนักเรียนตั้งแต่ระดับชั้นอนุบาล ประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย โดยจะมีครูประจำเรือนนอนคอยดูแลตลอดเวลา
โรงเรียนจะจัดทำอาหารให้นักเรียนตลอดวันทั้ง ๓ มื้อ โดยแม่ครัวซึ่งเป็นลูกจ้างประจำของโรงเรียนจำนวน ๒ คน รายการอาหารจะถูกกำหนดไว้เป็นรายเดือน โดยจะไม่มีรายการอาหารซ้ำกันภายในหนึ่งสัปดาห์ อาหารที่ทำเลี้ยงนักเรียนมีทั้งอาหารจานเดียว และข้าวราดกับข้าว ทั้งนี้รายการอาหารโดยมากมีส่วนประกอบของพืชผักอยู่แล้วในแต่ละมื้อ
จากการเข้าร่วม “โครงการประกวดแผนส่งเสริมโภชนาการดีอย่างยั่งยืนในโรงเรียน” ซึ่งเป็นโครงการความร่วมมือระหว่างบริษัทไฮคิวผลิตภัณฑ์อาหารจำกัด กับกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ที่ต้องรณรงค์ให้เด็กไทยมีพฤติกรรมการบริโภคอาหารให้ถูกหลักโภชนาการ ทำให้โรงเรียนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับหลักโภชนาการที่ดีมากขึ้น
หลังจากนั้นทางโรงเรียนได้สำรวจการบริโภคอาหารของนักเรียน พบว่านักเรียนที่บริโภคผักทุกวันมีจำนวนเพียงร้อยละ ๔๐.๑ โดยเฉลี่ยแล้วแต่ละคนจะรับประทานผักราววันละ ๑๔.๓ กรัม หรือประมาณ หนึ่งช้อนโต๊ะครึ่ง ซึ่งมีปริมาณน้อยกว่าธงโภชนาการที่แนะนำว่านักเรียนควรรับประทานผักให้ได้วันละ ๔ ช้อนโต๊ะต่อมื้อเป็นอย่างน้อย
โรงเรียนจึงได้จัดทำ “โครงการกินผักทุกวันเด็กโสตขอนแก่นทำได้” เข้ารับการประกวดตาม “โครงการประกวดแผนส่งเสริมโภชนาการดีอย่างยั่งยืนในโรงเรียน” เมื่อราวกลางปี ๒๕๕๒ ซึ่งได้รับการคัดเลือกและได้รับการสนับสนุนงบประมาณจำนวนหนึ่งมาดำเนินงานตามโครงการฯ
วัตถุประสงค์ประการสำคัญของโครงการกินผักทุกวันเด็กโสตขอนแก่นทำได้ คือ การสร้างกระแสและความรู้คยวามเข้าใจในการบริโภคผักของนักเรียน ควบคู่ไปกับการปรับปรุงโภชนาการในโรงเรียนให้นักเรียนได้บริโภคผักอย่างน้อยมื้อละ ๔ ช้อนโต๊ะตามเกณฑ์
สถานที่โอ่โถงกว้างขวาง ภายใต้อาคารเรียนหลังใหญ่ บรรจุผู้คนเกือบ ๓๐๐ ชีวิตทั้งนักเรียนเด็กเล็กเรื่อยไปจนถึงเด็กโตและคุณครูของโรงเรียนอยู่ภายใน
แม้มีผู้คนมากมายอยู่ภายใน แต่ก็ไม่มีเสียงพูดคุยอึกทึก เสียงที่เล็ดลอดออกมาเป็นเสียงกระทบของวัตถุต่าง ๆ ที่เกิดจากปฏิบัติการบางอย่าง สลับกับเสียงพูดคุยของคนไม่กี่คน
ภายในนั้น กิจกรรมหลายอย่างกำลังดำเนินการไป
ด้านหนึ่งของห้องโถงกว้าง มีโต๊ะเรียงเป็นแถวยาวจำนวนสองแถว โต๊ะแต่ละตัวมีข้าวของเครื่องใช้จำพวกเครื่องครัว เครื่องปรุง รวมทั้งวัตถุดิบสำหรับประกอบอาหาร สมาชิกประจำโต๊ะนับได้โต๊ะละ ๔ คน สามคนเป็นตัวแทนนักเรียนจากแต่ละห้องเรียน และอีกหนึ่งคือคุณครูประจำชั้น สมาชิกทั้งสี่ส่งสัญญาณด้วยภาษามือเพื่อสื่อสารกัน พวกเขากำลังร่วมแรงร่วมใจกันทำอาหาร “เมนูผัก” เพื่อส่งประกวดชิงรางวัล ตามที่ได้ตกลงมาจากห้องเรียนว่าจะทำอาหารชนิดใด
ถัดออกไปอีกด้านหนึ่ง เด็กนักเรียนทั้งประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย จำนวนหนึ่งเดินชมนิทรรศการ ที่นักเรียนและคุณครูบางส่วนมาจัดทำไว้ตั้งแต่เมื่อวาน นิทรรศการเหล่านี้ประกอบไปด้วยเนื้อหาความรู้เกี่ยวกับโภชนาการที่ดี เน้นความรู้เรื่องประโยชน์จากการรับประทานผักและผลไม้ แม้เป็นความรู้พื้นฐาน แต่การได้รับการสนับสนุนโปสเตอร์ความรู้จากกรมอนามัย และจัดแสดงได้อย่างน่าสนใจ นิทรรศการส่วนนี้จึงดึงดูดนักเรียนหมุนเวียนไปเข้าชมได้เป็นระยะ
อีกด้านหนึ่งของพื้นที่ เด็กหญิงคนหนึ่ง นั่งนิ่งไม่ไหวติง มือข้างซ้ายค่อยบรรจงใช้ดินสอลากเส้นบาง ๆ ไปบนพื้นกระดาษขาว ก่อนจะวางแล้วหยิบพูกันจุ่มลงในจานสีป้ายลงในกระดาษแผ่นเดียวกันอย่างแผ่วเบา ข้าง ๆ เธอยังมีเพื่อนรุ่นเดียวกับเธอ รุ่นน้องและรุ่นพี่อีกกว่าสิบคนกำลังจดจ่อทำสิ่งเดียวกับที่เธอทำ นักเรียนกลุ่มนี้ทั้งหมดกำลังวาดภาพเกี่ยวกับผักและผลไม้เพื่อส่งเข้าประกวดภายในงาน
พื้นที่ใกล้ ๆ กัน มีนักเรียนอีกกลุ่มหนึ่งกำลังสนุกสนานกับกิจกรรมทายปัญหาชิงรางวัล ปัญหาที่ถูกหยิบยกขึ้นมาเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับคุณค่าของการรับประทานผักและผลไม้ การทายปัญหาของที่นี่ค่อนข้างแปลกสำหรับคนทั่วไป เนื่องจากการใช้ภาษามือสื่อสารระหว่างกันระหว่างผู้ทายและผู้ตอบคำถาม
ความเคลื่อนไหวทั้งหมดภายในใต้ถุนอาคารเรียนนี้เป็นกิจกรรมรณรงค์เพื่อการบริโภคผักซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาโภชนาการของโรงเรียนภายใต้ “โครงการกินผักทุกวันเด็กโสตขอนแก่นทำได้”
กิจกรรมที่ดำเนินการตามโครงการ นอกจากการจะจัดกิจกรรมรณรงค์ดังที่กล่าวไว้ข้างต้นแล้ว ยังได้จัดกิจกรรมเสริมเพื่อพัฒนาโภชนาการในโรงเรียนอีกหลายประการ เช่น การเพิ่มปริมาณผักในแต่ละมื้ออาหารเพื่อให้นักเรียนได้บริโภคผักอย่างน้อยมื้อละ ๔ ช้อนโต๊ะต่อวัน การบูรณาการความรู้เรื่องโภชนาการโดยเฉพาะเรื่องผักผลไม้ลงไปในแต่ละกลุ่มสาระการเรียนรู้ เป็นต้น
สำหรับด้านโภชนาการของ โรงเรียนโสตศึกษา จ.ขอนแก่น อาจกล่าวได้ว่าไม่มีอะไรน่าหนักใจและเป็นห่วงนัก ภายในโรงเรียนไม่พบทั้งปัญหาทุพโภชนาการและโภชนาการเกิน ส่วนเรื่องการบริโภคผักก่อนหน้าที่โรงเรียนจะเข้าร่วมโครงการฯ ก็มีการดำเนินการเป็นปกติอยู่แล้ว เพียงแต่การดำเนินการนั้นยังต่ำกว่าเกณฑ์บ้าง
ครูอารีรัตน์ ศรีกรุงพลี ผู้รับผิดชอบโครงการฯ กล่าวว่า
“พอเราเข้าร่วมโครงการ เราก็เพิ่มปริมาณผักให้นักเรียนได้รับประทานผักมากขึ้น...”
และได้กล่าวถึงการจัดมหกรรม “กินผักทุกวันเด็กโสตขอนแก่นทำได้” ว่า กิจกรรมดังกล่าวได้สร้างความตื่นตัวและทำให้นักเรียนมีความรู้เกี่ยวกับเรื่องโภชนาการมากขึ้น
ความเห็น (9)
จตุพร วิศิษฏ์โชติอังกูร
เป็นงานถอดบทเรียนที่มีคุณค่า อ่านเพลิดเพลินมาก สมเวลาที่รอคอย
แต่ก็มีการปรับที่ส่งช้า ในวันที่ ๑๐ เลี้ยงกาแฟผม ๑ ถ้วย (กาแฟข้างถนนไม่เอานะ กาแฟดังๆแถบเมืองทอง)
มาตอนไหนคะ ไม่เห็นบอกชาวขอนแก่นเลย
จะได้พาไปทานไข่มดแดง
พัชราภรณ์ ทศแก้ว
ดีค่ะหนูร่วมอยู่ในงานนี้ด้วย
สวัสดีครับ น้องพัชราภรณ์ ทศแก้ว
แหมจุดใต้ตำตอ...
ไม่รู้ว่าเขียนตรงกับบรรยากาศในงานหรือเปล่า
ขอบคุณที่แวะมาเยี่ยมนะครับ
มนัส ขาวไชยมหา
ประทับใจมากๆเลยค่ะ อ่านแล้วนึกย้อนถึงบรรยากาศวันงาน นึกไม่ถึงว่าจะมีคนนำมาบรรยายให้เห็นภาพที่ชัดเจนและตรงกับเหตุการณ์จริงในวันนั้นอย่างยอดเยี่ยมเพียงนี้ด้วยค่ะ ขอบคุณผู้ทีนำมาลงให้ได้รับทราบและขอบคุณแทนนักเรียนทุกคน รวมทั้งท่านผอ.ชนะ โนนทนวงษ์และคุณครูวิไลศรี บุญปลื้ม (ป้าต้อย) ที่สนับสนุน ส่งเสริมให้มีกิจกรรมดีๆเช่นนี้ในโรงเรียนโสตศึกาจังหวัดขอนแก่นของเราค่ะ ทราบว่าโรงเรียนทางหนองคายที่ไปพบกันที่อุดรฯก็ชอบเด็กโสตฯเช่นกันนะคะ
สวัสดีค่ะหนานมาเรียนรู้กับโครงการนี้แต่ต้นมาแล้วมาถึงตรงนี้ดีจังเลยที่เด็กปลูกผักเองปลอดสารพิษ พิชิตโรคได้..เป็นการสรุปที่สุดยอดเลยค่ะ..ขอส่งแรงเชียร์ค่ะ
ดีใจจัง..ใช่ที่เจอกันที่อุดรหรือเปล่าคะ ขอบคุณมากนะคะที่ช่วยประชาสัมพันธ์เรื่องราวของโรงเรียน ถ้าว่างแวะมาเยี่ยมโสตขอนแก่นด้วยนะคะ
สวัสดีค่ะน้องหนานเกียรติ
- อ่านเพลินดีค่ะ ชวนติดตาม
- เด็ก ๆ มักมีปัญหาเรื่องการทานผัก
- การปลูกฝังให้เด็กทานผักเยอะ ๆ นับเป็นสิ่งที่ดี
- ถ้าได้ทำกันทุก ๆ ที่ แบบนี้ คงดีนะคะ
- เริ่มจากที่บ้านก่อนเป็นอันดับแรก 5555555+
- เพราะเด็กที่บ้านไม่ชอบทานผักค่ะ แต่โชคดีหน่อยตรงที่ ทานผลไม้เก่งมาก
- ทานผลไม้ได้ทุกชนิด วันไหนไม่มีให้เป็นต้องโวยวาย
- ส่วนผักที่ลูก ๆ ที่บ้านชอบทาน มีไม่กี่ชนิด ตำลึง ชะอม ผักกาดขาว ผักบุ้ง
- ขอบคุณน้องหนานเกียรติ ที่แบ่งปันเรื่องราว
- สบายดีนะคะ ขอให้ปลอดภัยในทุกเส้นทางค่ะ
ขอบคุณ ครูเกียรติหรือ หนานเกียรติ มาก ๆ ค่ะ ที่ได้ลงบทความ ถอดบทเรียนการพัฒนาโภชนาการ ในวันที่ได้ไปทำกิจกรรมร่วมกันหลายโรงเรียน จ.อุดรธานี ค่ะ ขอโทษที่เข้ามาอ่านช้าไปแต่ก็ยังไม่สายนะคะ