ถอดความสามัคคีเภทคำฉันท์ ตอนที่ ๓.๑

 แผนการแยบยล ซ้อนกลวัชชี (๑)

 

ฉบังฯ

  อันอัครปุโรหิตาจารย์พราหมณ์นามวัสสการ

ฉลาดฉลียวเชี่ยวชิน

  กลเวทโกวิทจิตจินต์   สำแดงแจ้งศิล

ปศาสตร์ก็จบสบสรรพ์

  เป็นมหาอำมาตย์ราชวัล  ลภใครไป่ทัน

ไป่เทียมไป่เทียบเปรียบปาน

สมัยหนึ่งจึ่งพระภูบาล       ทรงจินตนาการ

จะแผ่อำนาจอาณา

  ให้ราบปราบเพื่อเกื้อปรา  กฎไผทไพศา

ลรัฐจังหวัดวัชชี

  หวังพระหฤทัยใคร่กรี  ธาทัพโยธี

กระทำประยุทธ์ชิงชัย

  ครั้นทรงดำริตริไป  กลับยั้งหยั่งใน

มนัสมิแน่แปรเกรง

  หากหักจักได้ชัยเชวง ฤาแพ้แลเลง

พะว้าพะวังลังเล

  ไป่อาจสามารถทุ่มเท  ทำศึกรวนเร

พระราชหฤทัยใช่เบา

  ด้วยเหตุพระองค์ทรงเสา วนศัพท์สำเนา

ระเบ็งระบือลือชา

  ว่ากษัตริย์วัชชีบรรดา บดีสีมา

เกษตรประเทศทุกองค์

  อปริหานิยธรรมธำรง  ทั้งนั้นมั่นคง

มิโกรธมิก้าวร้าวฉาน

  เพื่อธรรมดำเนินเจริญการ ใช่เหตุแห่งหานิย์

เจ็ดข้อจะคัดจัดไข

  หนึ่ง เมื่อมีราชกิจใด  ปรึกษากันไป

บ่วายบ่หน่ายชุมนุม

  สอง ย่อมพร้อมเลิกพร้อมประชุม  พร้อมพรักพรรคคุม

ประกอบ ณ กิจควรทำ

  สาม นั้นยึดมั่นในสัม  มาจารีตจำ

ประพฤติมิตัดดัดแปลง

  สี่ ใครเป็นใหญ่ได้แจง  โอวาทศาสน์แสดง

ก็ยอมและน้อมบูชา

  ห้า นั้นอันบุตรภริยา  แห่งใครไป่ปรา

รภประทุษข่มเหง

  หก ที่เจดีย์คนเกรง  มิย่ำยำเยง

ก็เซ่นก็สรวงบวงพลี

 เจ็ด พระอรหันต์อันมี  ในรัฐวัชชี

ก็คุ้มก็ครองป้องกัน

  สัปดพิธนิติคตินิรันดร์ สามัคคีธรรม์

ณราชย์นริศลิจฉวี

   ฝอชาตศัตรูภูมี  สดับสรรพคดี

ดั่งนั้นก็ครั่นคร้ามขาม

  ศึกใหญ่ใคร่จะพยายาม รบเร้าเอาตาม

กำลังก็หนักนักหนา

  จำจักหักด้วยปัญญา  รอก่อนผ่อนหา

อุบายทำลายมูลความ

ถอดความ ฉบังฯ

   พราหมณ์ผู้สั่งสอนและปรึกษาในทางขนบธรรมเนียมประเพณีมีนามว่าวัสสการพราหมณ์  มีความเฉลียวฉลาดและเชี่ยวชาญ  เป็นผู้ชำนาญทางอุบายความรู้ในพระเวท  มีความคิดหลักแหลม  ทั้งศิลปศาสตร์ทุกแขนงก็ร่ำเรียนจนจบสิ้น  เป็นข้าราชการผู้ใหญ่ใกล้ชิดพระเจ้าแผ่นดินโดยไม่มีผู้ใดเสมอเหมือน

    ครั้งหนึ่งพระมหากษัตริย์ทรงคิดจะขยายอาณาเขตให้กว้างใหญ่ไพศาลไปจนถึงแคว้นวัชชี ตั้งพระราชหฤทัยจะยกกองทัพไปทำสงคราม  แต่เมื่อคิดทบทวนแล้วกลับหยุดยั้งความคิด  ด้วยเกรงความไม่แน่นอน  หากได้ชัยชนะก็เป็นที่เลื่องลือ  แต่ถ้าพ่ายแพ้ก็จะถูกดูแคลน  ทำให้พระองค์ทรงลังเลพระราชหฤทัย  เนื่องจากไม่สามารถทุ่มเททำสงครามโดยไม่ไตร่ตรองให้ถี่ถ้วน  เพราะพระองค์ทรงทราบข่าวที่เล่าลือกันทั่วไปว่า  บรรดากษัตริย์แคว้นวัชชีทั้งหลายนั้นตั้งมั่นในธรรมอันไม่เป็นที่ตั้งแห่งความเสื่อม  ไม่โกรธและไม่แตกร้าวกัน   เป็นธรรมที่ทำให้เจริญก้าวหน้าไม่ใช่เหตุแห่งความเสื่อม  มี ๗ ประการดังต่อไปนี้

๑.      เมื่อมีราชกิจใดก็ปรึกษากันไม่งดเว้นและเบื่อหน่ายที่จะเข้าร่วมประชุม

๒.    เข้าประชุมและเลิกประชุมพร้อมกัน  และพร้อมเพรียงกันประกอบกิจอันสมควร

๓.    ยึดมั่นในความประพฤติอันถูกต้องตามแบบแผน

๔.    เชื่อฟังและปฏิบัติตามโอวาทผู้ใหญ่

๕.    ไม่ล่วงเกินบุตรภรรยาผู้อื่น

๖.     เคารพในสถานที่ที่ผู้อื่นยกย่องนับถือ

๗.    ให้ความอุปการะคุ้มครองพระอรหันต์ที่อยู่ในแคว้นวัชชี

แบบแผนทั้ง ๗ ประการนี้เป็นคติตลอดกาล  เป็นธรรมก่อให้เกิดความสามัคคีของกษัตริย์ลิจฉวี  พระเจ้าอชาตศัตรูได้ทรงทราบดังนั้นก็บังเกิดความเกรงขาม  ว่าศึกครั้งนี้เป็นศึกใหญ่หากจะเอาชนะด้วยกำลังคงจะเป็นการยาก  จะต้องเอาชนะด้วยปัญญา   รั้งรอไว้ก่อนเพื่อหากลอุบายทำลายความสามัคคีที่มีมาแต่ก่อน

อุปชาติ ฉันท์ฯ

 บรมกษัตริย์ปรา  รภการปราบปราม

 กับวัสสการพราหมณ์ พฤฒิเอกอาจารย์

 ปรึกษาอุบายดำ   ริกระทำไฉนการ

  จะสมนิยมภาร ธุระปรารถนาเรา

  สมัครสมานมิตร  คณะลิจฉวีเขา

มั่นคงจะคิดเอา ชนะด้วยประการไร

  ท่านวัสสการผู้  ทิชครูฉลาดใน

อุบายคะนึงไ  ก็ประจักษ์กระจ่างจินต์

  เสนอสนองมูล  กลทูลณวาทิน

แต่องคภูมินทร์  ธอชาตศัตรู

  ตกลงและทรงนัด แนะกะวัสสการครู

ตริเพื่อเผด็จมู ลสมัครไมตรีฯ

ถอดความ อุปชาติ ฉันท์ฯ

   พระมหากษัตริย์ผู้ยิ่งใหญ่ทรงปรึกษาหารือกับวัสสการพราหมณ์ผู้เป็นอาจารย์  หารือถึงกลอุบายว่าจะทำประการใดดีจึงจะทำให้ความปรารถนานั้นสัมฤทธิ์ผล  ความสมัครสมานสามัคคีของกษัตริย์ลิจฉวีนั้นมั่นคงยิ่งนัก  จะเอาชนะพวกเขาได้อย่างไร 

  วัสสการพราหมณ์เป็นครูที่ฉลาดหลักแหลม เมื่อใคร่ครวญไปก็คิดอุบายได้อย่างแจ่มแจ้ง  จึงกราบทูลเสนอพระเจ้าอชาตศัตรู  ซึ่งก็ทรงเห็นชอบและนัดแนะกับวัสสการพราหมณ์ในการทำลายล้างความสามัคคี

             

[นายประจักษ์ ปานอินทร์]

หลานม่อนมาสวัสดีปีใหม่ครับ