ทดสอบกระบวนการเรียนรู้

   ในการ "จัดการเรียนการสอน" เพื่อถ่ายทอดความรู้หรือเพื่อการพัฒนาบุคลากร  การออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้เป็นสิ่งจำเป็นที่ควรระลึกถึง "ทำอย่างไร? ให้ผู้เรียนเกิดการรับรู้และเรียนรู้ให้มากที่สุด" โดยเฉพาะผู้ใหญ่ที่มีประสบการณ์และชีวิตที่ผ่านเวทีมาอย่างโชกโชนและหลากหลายสถานการณ์

   วันนี้จึงขอนำเสนอตัวอย่างการจัดบทเรียนเพื่อดึงประสบการณ์ของผู้ใหญ่เรื่อง การเขียนโครงการ  ซึ่งมีกระบวนการดังนี้ คือ

     ขั้นที่ 1 ค้นหาความต้องการและประเด็นที่จำเป็นต้องพัฒนา

     ขั้นที่ 2 ฝึกเขียนโครงการตามความเข้าใจของตนเอง  โดยการตั้งโจทย์ว่า "จากข้อมูลที่เกิดขึ้นทั้งหมดนั้น... ให้ท่านเขียนโครงการเพื่อพัฒนาบ้านของตนเองตามประเด็นที่สรุปไว้...โดยให้ท่านเขียนตามความเข้าใจของท่านเอง"

     ขั้นที่ 3 ทดลองนำเสนอโครงการ  โดยให้แต่ละกลุ่มส่งตัวแทนออกมานำเสนอโครงการต่อที่ประชุมใหญ่ เพื่ออนุมัติ ซึ่งได้ตั้งประเด็นว่า " ให้ท่านช่วยเล่าให้ฟังหน่อยว่า...โครงการของท่านนั้นมีว่าอย่างไรบ้าง" หลังจากผู้แทนเล่าข้อมูลเสร็จแล้ว ที่ประชุมใหญ่ทุกคนทำตัวเสมือนเป็นกรรมาธิการ "ซักถามรายละเอียด และอนุมัติ"

     ขั้นที่ 4 เปรียบเทียบประสบการณ์เดิมและองค์ความรู้ที่มีกับความรู้ที่ควรจะเติมเต็ม  โดยยึดประสบการณ์เดิมในการนำเข้าสู่ "การจัดระบบข้อมูล" ที่เป็นองค์ประกอบของโครงการ แล้วทำการซักถามที่มาที่ไปของข้อมูล  ความเป็นเหตุเป็นผล และอื่น ๆ เพื่อให้กลุ่มคิดในเชิงตรรกะ มิใช่คิดจากความรู้สึก

     ขั้นที่ 5 เขียนโครงการขึ้นใหม่ 

     ขั้นที่ 6 จัดให้มีการแลกเปลี่ยนความรู้  โดยการนำเสนองานต่อที่ประชุมใหญ่

     ขั้นที่ 7 ประเมินและสรุปผล  โดยดูจากชิ้นงานที่ 1 และ 2 แล้วเปรียบเทียบความรู้ที่พัฒนาขึ้นมานั้นมีอะไรบ้าง? และการสอบถามกลุ่ม เช่น "ตกลงแล้ว...ท่านได้อะไรบ้าง?"  และ "ตกลงแล้ว...ท่านเรียนรู้อะไรบ้าง?"

   เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งของงานที่จัดกระบวนการให้เกษตรกรเขียนโครงการที่อยู่ภายใต้ "การจัดทำแผนพัฒนาการเกษตรประจำตำบล" โดยยึดหลัก "อดทนและรอได้" ซึ่งจะทำให้เขาได้คิด เพียงแต่เรายอมเสียเวลาสักนิด เขาก็จะคิดได้อย่างยั่งยืน...ที่เราไม่ด่วนตัดสินใจนำสิ่งที่เรารู้ไปสวมแทนและให้เขทำตามเท่านั้นเอง.

                                             ศิริวรรณ หวังดี

                                         21 พฤษภาคม 2549