สี่ความหมายของประสบการณ์
พื้นฐานของความเชื่อทางปรัชญาและผลการทดลองทางจิตวิทยาต่างกันทำให้คิดเกี่ยวกับ"ประสบการณ์" ต่างกัน ผมได้บรรยายแสดงความคิดเกี่ยวกับประสบการณ์มาหลายตอน ซึ่งนั่นก็เป็นเพียงความหมายหนึ่งเท่านั้น ยังมีความหมายอื่นๆอีก ซึ่งผมจะได้บันทึกรวมไว้ด้วยกันในที่นี้ดังนี้
(๑) ถ้าเชื่อว่า สมองมี "ความรู้สึกตัว"(Consciousness) หรือ "จิต" ก็จะนิยามว่า "ประสบการณ์หมายถึงการรู้สึกสัมผัส การรับรู้ การจำ การคิด ตลอดจนอารมณ์ต่างๆ" ภาษาที่คนกลุ่มนี้ใช้ก็เช่น "ผมมีประสบการณ์กับสิ่งนั้น" ฯลฯ
(๒) ประสบการณ์หมายถึง " ความรู้" เช่นมักพูดว่า "ผมพูดจากประสบการณ์ของผม" "เราต้องให้เด็กมีประสบการณ์มากๆเพื่อจะได้นำไปใช้ในภายหน้า"ฯลฯ
(๓) ประสบการณ์หมายถึง "เหตุการณ์ที่นับแต่ Receptors ต่างๆไปจนถึงการรู้สึกสัมผัส การรับรู้ การคิด และความรู้" กลุ่มนี้จะพูดภาษาคล้ายๆกันกับกลุ่ม (๑) และ (๒)
(๔) ประสบการณ์หมายถึง "เหตุการณ์ในธรรมชาติรอบกาย" คนกลุ่มนี้มักจะพูดว่า "ครูต้องมีหน้าที่จัดประสบการณ์ให้เด็กเรียน" "เราต้องจัดประสบการณ์การเรียนรู้ให้เด็ก" ฯลฯ
พวก (๑) - (๓) จัดเป็นพวกเดียวกัน คือเป็นพวก Cognitivists หรือพวก ปัญญานิยม แต่ (๔) ต่างออกไป
พวก (๔) เป็นภาษาของ Dewey นักปรัชญาคนสำคัญกลุ่ม ปฏิบัตินิยม ของอเมริกา เขาเชื่อว่า เหตุการณ์ทางจิต (เช่นการคิด การจำ คิดสร้างสรรค์ คิดเหตุผล ฯลฯ) สามารถ Reduce หรือลดทอนไปสู่เหตุการณ์ทางกาย(วัตถุและกระบวนการ)ได้ คือคิดแบบ Operationalism หรือ Reductionism มีความหมายเท่ากับว่า เขาปฏิเสธจิต บางทีเขาใช้ภาษาทางจิตเหมือนกัน แต่เขาหมายถึงกระบวนการทางกายหรือวัตถุ ไม่ใช่ "ความรู้สึกหรือจิต" ซึ่งความคิดนี้มีแนวร่วมมากในช่วงต้นๆ เช่นกลุ่ม พฤติกรรมนิยม ความติดนี้ครองงำนักวิชาการในมหาวิทยาลัยทั่วโลกที่ไปเรียนมาจากอเมริกา ในช่วง ค.ศ. 1900-1950 แต่หลังจากนั้นก็อ่อนจางลง เมื่อกลุ่ม ปัญญานิยมค้นคว้าพบว่า สมองมีบทบาทมากในการเรียนรู้และการคิด ยอมรับMental Processes ซึ่งได้แก่ Conscious, Perception,Memory, thinking เป็นต้น แต่นักการศึกษาไทยก็ยังเลื่อมใสตามความหมายในข้อ (๔) นี้ไม่เสื่อมคลาย จะเห็นได้จากภาษาที่ใช้ใน หนังสือเกี่ยวกับการปฏิรูปการเรียนรู้ หรือปฏิรูปการศึกษา ที่พิมพ์แจกครูนับแสนเล่ม และใน พ.ร.บ. การศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ ที่ยังบังคับใช้อยู่ เป็นต้น
ในเมื่อมองว่าสมองเป็น "หีบมืด" ปฏิเสธคำทางจิตหมด ก็ต้องใช้คำทางกาย หรือวัตถุ นี่เองคือที่มาของความหมายตามข้อ (๔)
ความเห็น (6)
อาจารย์ครับ
แล้วในกรณีของ "จินตนาการ" จะนับเป็นประสบการณ์ได้หรือไม่ครับ?
ผมจะสามารถใช้คำว่า "ผมมีประสบการณ์ในการจินตนาการ" ได้หรือไม่ครับ?
- ลืมอาจารย์ไปนาน...
คืนนี้ คลิกไปคลิกมา เห็นชื่ออาจารย์ จึงนึกได้ว่า อาจารย์มิได้ผุดขึ้นมาในคลองความคิดนานแล้ว ซึ่งต่างจากเมื่อก่อน มักจะผ่านมาบล็อกอาจารย์เกือบทุกครั้งที่เข้ามา...
ตามที่เล่ามา... กำลังตั้งคำถามให้ตรงกับเนื้อหาในบันทึกนี้อยู่ ก็ผุดขึ้นมาว่า...
- เรื่องที่เล่ามาแต่ต้นนั้น เกี่ยวกับประสบการณ์หรือไม่อย่างไร ?
เจริญพร
ดร.ไสว เลี่ยมแก้ว
นมัสการพระคุณเจ้า และสวัสดีคุณกาฝาก
(๑) จินตนาการ คือการระลึกผลจากประสบการณ์เก่ามาคิดแก้ปัญหาบางสิ่งบางอย่างซึ่งปัญหานั้นเขารู้ตัวบ้างไม่รู้วบ้าง ถ้าเขารู้ตัว ก็เป็นการแก้ปัญหาธรรมดา ถ้าเขาไม่รู้ ก็แสดงว่า การระลึกและการคิดนั้นยุ่งเหยิง ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริงของปัญหาที่เข้าเร้า เช่นเห็นนายแดงเดินมาก็คิดว่าเป็นพระเจ้าตากสิน เข้าไปกราบไหว้ เป็นตัน ทั้งหมดนี้เป็นเหตุการณ์ทางจิต และเกิดขึ้นภายในสมอง
จากที่กล่าวมาจะเห็นว่ามีกระบวนการอย่างน้อยดังนี้ ก.ปัญหาที่เข้าเร้า + ข.รู้สึกสัมผัส + ค.รับรู้ + ง.การระลึก + จ. คิดแก้ปัญหา + ฉ.อารมณ์
ประสบการณ์ = ก+ข และ/หรือ/.../ฉ.
ถ้ามีแต่ ข+ค+..+ฉ ก็เป็นไปไม่ได้
ง + จ เรียกว่าคิด
ง คือความรู้หรือผลของประสบการณ์ในอดีต
"ผมมีประสบการณ์ในการจินตนาการ" มีนัยของความจำ/ความรู้
(๒) "เรื่องที่เล่ามาแต่ต้นนั้นเป็นประสบการณ์หรือไม่อย่างไร" เป็น "อดีต" "เป็นผล"ของประสบการณ์ในอดีต แต่ในขณะนี้ "ผมมีประสบการณ์กับการกำลังตอบปัญหาของท่านอยู่" ครับ
สรุปงานเสวนา ๙ วิธีฟื้นฟูชาติ ตามแนวพระราชนิพนธ์เรื่อง"พระมหาชนก"ที่ผ่านมาครับ
สวัสดีครู
ครูควรเมตตา มีคุณธรรม ดังนั้นเมื่ทำอะไรต้องฝึกให้เป็นระบบ เพราะทุกเวลาทำพอเพียง ถูกกาลเทศะ
ครูคนนี้เข้าใจแนวปฏิบัติตน ที่ควรจะเพิ่มเติมส่วนไหนดี
คนเรียนรู้
ดร.ไสว เลี่ยมแก้ว
ขอบคุณ คุณ Man in Flame และคุณอัจฉรา ครับ