บันทึกการเรียนรู้... Topic…4
เล่าสู่กันฟัง... เรื่องการจัดการข้อมูลข่าวสารด้านสาธารณสุข
เมื่อ 26 มิ.ย. 52 ที่ผ่านมา รศ.นพ.สมเดช พินิจสุนทร คณะแพทยศาสตร์ มข.ได้มาแลกเปลี่ยนมุมมองในเรื่องการจัดการข้อมูลข่าวสารด้านสาธารณสุข ซึ่งเป็นเรื่องน่าสนใจ ที่อยากจะมาเล่าสู่กันฟัง ดังนี้
เริ่มจากปัญหาที่มักพบบ่อยในการนำเสนอผลการปฏิบัติงาน คือ คน เงิน และวัสดุ อุปกรณ์ไม่เพียงพอ เมื่อวิเคราะห์ข้อมูลแล้วพบว่า งบฯส่วนใหญ่ถูกนำไปใช้ในการจ่ายเงินเดือนให้กับบุคลากร และในส่วนปริมาณผู้ป่วยที่มา รพ. พบว่ามักสูงในช่วงเดือนมี.ค.และเม.ย. คำถามคือเกิดอะไรขึ้นกับช่วงเวลาดังกล่าว มุมมองต่อปัญหานี้ท่านอ.ได้ให้แง่คิดที่น่าสนใจ ว่าในเดือน มี.ค. เป็นช่วงที่ชาวบ้านเสร็จสิ้นจากการทำนา หรือขายข้าว ทำให้มีเวลามารอ(คอย)รับบริการได้ในปัญหาโรคที่ไม่วิกฤต ส่วนในเดือนเม.ย. ที่เพิ่มมากขึ้นอาจเนื่องมาจากผลพวงของอุบัติเหตุเทศกาลสงกรานต์ แล้วจะแก้ปัญหาในเรื่องนี้อย่างไร นอกเหนือจากการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุแล้ว การขอเพิ่มบุคลากรคงเป็นเรื่องยาก ดังนั้นจึงอาจมีการกำหนดเวลานัดหมายผู้ป่วยโรคไม่เร่งด่วนออกเป็นโซนๆ ตามเลขที่บ้าน (คี่ คู่) การใช้บริการโทรศัพท์นัดหมาย/จองคิว หรือมีการวางแผนจัด OT. เพื่อเพิ่มอัตรากำลังจากในหรือนอกพื้นที่ ฯลฯ ดังนั้นการบริหารจัดการข้อมูลเพื่อการวางแผนแก้ปัญหาจึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยเครื่องมือที่ใช้ในทางระบาดวิทยา คือ การศึกษาเชิงพรรณนา เพื่อทราบการกระจายของโรคและช่วยตอบปัญหาว่า เกิดอะไร กับใคร ที่ไหน และเมื่อไร การศึกษาเชิงวิเคราะห์ เพื่อหาปัจจัยเสี่ยงและหาสาเหตุของโรค โดยการศึกษาแบบ Case control, Cohort และ cross-sectional study และการศึกษาเชิงทดลอง (Experimental study)เป็นต้น
ในการจัดการข้อมูลข่าวสาร อาจเริ่มต้นจากกิจกรรม ด้านเฝ้าระวัง สอบสวน และศึกษาทางระบาดวิทยา เพื่อทราบ ขนาดและ ความรุนแรงของปัญหา แล้วนำข้อมูลที่ได้มาใช้ในการวางแผนแก้ไขปัญหาสุขภาพแบบองค์รวม สุดท้ายการจัดการข้อมูลฯจะบรรลุเป้าหมายของการพัฒนาระบบสุขภาพได้มากน้อยเพียงไร ต้องเริ่มต้นจากการจัดการทุกระดับตั้งแต่ในระดับพื้นที่จนถึงระดับชาติ