ประสบการณ์แลกเปลี่ยนเรียนรู้อบรมGISครูภูมิศาสตร์

ในระหว่างการฝึกอบรม GIS ให้สำหรับครูภูมิศาสตร์ระดับมัธยมศึกษา ที่มาจากทั่วประเทศ แต่ด้วยข้อจำกัดของห้องเรียนจึงรับได้เพียง 50 ท่าน ที่จะต้องนำไปสอนให้กับนักเรียน คุณครูหลายท่านเพิ่งใช้งานคอมพิวเตอร์อย่างจริงจัง ครั้งนี้เป็นครั้งแรก ทำให้คุณครูก็เกร็งๆ ไปบ้าง


ผู้เป็นวิทยากรต้องคอยผ่อนคลาย ให้คุณครูรู้สึกว่าเป็นสิ่งที่ไม่ยุ่งยาก สำหรับการใช้โปรแกรมและฐานข้อมูล ซึ่งบางท่านต้องเรียนรู้พื้นฐานเบื้องต้น การใช้คอมพิวเตอร์

ทำให้เรานึกคิดเลยเตลิดไปว่า หน่วยงานหรือภาควิชาฯ บางแห่ง อาจจำเป็นต้องช่วยกัน แก้ไขความเหลื่อมล้ำทางความรู้ด้าน IT ให้กับหน่วยงานอื่นๆ เพื่อเป็นส่วนหนึ่งของการผลักดันให้ความรู้ของสังคมไทย ก้าวไปข้างหน้า และให้คิดไปว่า ตอนนี้เราก็ทำดีที่สุดแล้ว

วิทยากรก็ต้องให้คุณครูเรียนลัด คำสั่งพื้นฐาน ตั้งแต่เปิดเครื่อง การเปิดโปรแกรมด้วยการคลิก icon แล้วกดปุ่ม Enter เพราะอาจารย์บางท่านไม่เข้าใจ double click พยายามให้กำลังใจว่าไม่สิ่งที่ยากเลย

(แนะนำวิธีการฝึกฝนใช้เมาส์ด้วย เกมส์ Minesweeper จะทำให้คลิก และดับเบิ้ลคลิก เป็น)
และวิธีการ Drag & Drop เพื่อใช้ควบคุมชั้นข้อมูลแผนที่บนโปรแกรม QGIS

ในวันแรก คุณครูก็สามารถฟันฝ่าอุปสรรคไปได้ ทำให้คุณครูเรียนรู้การสร้างแผนที่  GIS ด้วยโปรแกรม QGIS
* เรียนรู้ทฤษฎีของระบบภูมิสารสนเทศ Geo-Informatics, รีโมทเซนซิง, จีพีเอส และจีไอเอส
* ติดตั้งโปรแกรม QGIS ได้
* เปิดฐานข้อมูลภาพถ่ายดาวเทียมรีโมทเซนซิง เช่น LANDSAT, IKONOS เป็น
* สามารถทดลองแต่งภาพแผนที่ ที่เรียกว่า ทำภาพสีผสม Color Composite ได้ตามทฤษฎี Spectral Signature
* เรีียนรู้การทำภาพสีผสม Red Green Blue ตามช่วงคลื่นต่างๆ ของ Landsat
* ส่งออกภาพแผนที่เป็นไฟล์ภาพ JPG เพื่อนำไปจัดพิมพ์ได้ 


เมื่อคุณครูผ่านวันแรกไปได้ ก็สามารถฟันฝ่าเข้าสู่วันที่สองของการเรียนรู้
* เรียนรู้ทฤษฎีระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ หรือ GIS
* เปิดฐานข้อมูลภาพถ่ายดาวเทียม และภาพแรสเตอร์
* เปิดฐานข้อมูลเวกเตอร์ขึ้นมา ทั้งข้อมูลระดับโลก ทวีปต่างๆ มาแสดงผลในโปรแกรม
* ตกแต่งแผนที่สัญลักษณ์สีหรือขาวดำ และตัวอักษรต่างๆ เพื่อจัดพิมพ์เป็นภาพ หรือนำไปประกอบในแบบฝึกหัดข้อสอบได้



โดยในขั้นตอนนี้ใช้เวลามากสำหรับคุณครูบางท่านที่ต้องพยายามจดจำ เรียนรู้ และทำตามขั้นตอนที่วิทยากรที่ต้องสอนไปอย่างช้าๆ เพื่อให้เรียนรู้ไปพร้อมๆ กัน หากไปเร็วบางท่่านก็ไม่ทัน หากไปช้าท่านที่ทำได้ก็จะเบื่อ แต่วิทยากรต้องหาฐานข้อมูลอื่นๆ ให้ท่านที่ไปได้เร็วฝึกฝนเพิ่มเติมในระหว่างรอท่านอื่่นๆ ที่กำลังลดความเหลื่อมล้ำทางความรู้ GIS software

เมื่อผ่านด่่านหิน ของการใช้โปรแกรมเพื่อจัดทำแผนที่ทวีปต่างๆ เพื่อใช้สอนนักเรียนได้
ก็มาพบกับด่านต่อไปคือ

* การเรียกใช้ฐานข้อมูลระดับโลกออน์ไลน์ของ NASA เพื่อนำมาประกอบในแผนที่ และจัดพิมพ์ส่งออกเป็นภาพไว้สอนนักเรียนต่อไป เช่น ภาพถ่ายดาวเทียม landsat ทั้งโลก ภาพระดับความสูงเชิงเลข SRTM และภาพถ่ายดาวเทียม MODIS ทั้งโลก

แล้ววันที่สองก็จบลง คุณครูทุกท่านก็มีความสุขกับ "ความพยายาม" ที่ใช้เทคโนโลยีเพื่อสนับสนุนการเรียนการสอน (แต่ยังไม่รู้ความในใจของครูว่าคิดอย่างไร? อันนี้ต้องรอวันสุดท้ายของการประเมิน)
และได้รูปภาพแผนที่ติดไม้ติดมือไปใช้งานสำหรับสอนนักเรียน ได้โปรแกรม QGIS (ซึ่งมี download จากเว็บไซต์)  และสุดท้ายก็มีฐานข้อมูลโลก ทวีป ประเทศต่างๆ ในโลกไปใช้งานต่อไป


สำหรับวันที่สาม ก็ได้เรียนรู้ในการใช้ QGIS ต่อจากเมื่อวาน
* เปิดฐานข้อมูลประเทศไทย มาตราส่วน 1:250,000 เพื่อเรียนรู้ฐานข้อมูลของไทย
* ครูต้องศึกษาการแต่งสัญลักษณ์ และสีอักษร
* เรียนรู้ข้อมูลจุด เส้น และพื้นที่ ของฐานข้อมูล GIS
* จากนั้นก็แลกเปลี่ยนกับคุณครูในเรื่องของเส้นโครงแผนที่ (Projection)  หมุดหลักฐานอ้างอิง (Datum)  และโซน (Zone)
* ทดลองปฏิบัติการ กำหนดโปรเจกชั่น ให้กับฐานข้อมูล GIS ของไทย และฐานข้อมูล GIS โลก
* ทำการทดลองตามทฤษฎีโปรเจกชั่นในแต่ละรูปแบบเพื่อเคลื่อนย้ายตำแหน่งพิกัดแผนที่ประเทศไทย ในรูปแบบ Projected Coordinate System ให้ไปอยู่ในรูปแบบ Geographic Coordinate System
* จากนั้นก็ทำการตรวจสอบความถูกต้องของแผนที่

สำหรับวันนี้ครูก็ได้ปฏิบัติบนเครื่องคอมพิวเตอร์ทำให้เข้าใจในเรื่องของ Projection / Datum / Zone มากขึ้นไปอีก จากที่เคยศึกษาในอดีต เพราะปัจจุบัน ระบบโปรแกรมจีไอเอส ช่วยทำให้แนวคิดภาคทฤษฎี ได้นำไปสู่กระบวนการภาคปฏิบัติ ทำให้เห็นภาพ

การเห็นภาพ จากการได้ลงมือทำ มันทำให้เกิดเป็นความรู้ ความเข้าใจมากขึ้นไปอีก

ในช่วงบ่ายของวันที่สาม คุณครูก็จะได้เรียนรู้ในเรื่องของแผนที่ 1:50,000 ของประเทศไทย
* กรณีศึกษาจังหวัดเลย โดยเปิดฐานข้อมูลจุดที่ตั้งหมู่บ้าน / เส้นชั้นความสูง / ขอบเขตการปกครองอำเภอ
* เปิดฐานข้อมูลแรสเตอร์ ได้แก่ ภาพถ่ายจากดาวเทียม Landsat / hillshade แสงเงา
* ทบทวนและเรียนรู้การแสดงผลสัญลักษณ์ และสีอักษร อีกครั้ง
* ทบทวนการควบคุมแผนที่จังหวัดเลย

ในวันที่สี่ เป็นการตรึงพิกัดภาพถ่ายจากดาวเทียมที่บันทึกมาจากโปรแกรม google earth เพื่อจัดเตรียมเป็นแผนที่ฐาน ไว้สำหรับปฏิบัติการให้ครูได้ ศึกษาการนำเข้าเป็นแผนที่จุด เส้น และพื้นที่ ที่เรานิยมเรียกว่า point line polygon นั่นเอง เมื่อครูนำเข้าแผนที่จุด เส้น และพื้นที่ได้ ก็ได้ให้แนวทางการนำไปประยุกต์ทำแผนที่โรงเรียน และรอบโรงเรียนของครูเอง เพื่อที่จะเรียนรู้ รีโมทเซนซิง (Remote Sensing) และจีไอเอส (GIS) ได้  ดังนั้นวันนี้ครูก็ได้เทคนิคการใช้ QGIS สำหรับ
* การตรึงพิกัดภาพถ่ายจากดาวเทียมที่บันทึกมาจากโปรแกรม Google Earth
* การสร้างแผนที่จีไอเอส จุด โดยประยุกต์นำค่าพิกัดที่อ่านได้จาก GPS เข้าสู่ระบบ GIS
* การสร้างแผนที่จีไอเอส โดย ดิจิไทซ์ สร้างจุดในระบบ GIS โดยใช้ ภาพถ่ายจากดาวเทียมมาเป็นแผนที่ฐาน


ในวันที่ห้า เป็นการเป็นการทำทวนให้ครูได้เรียนรู้ต่อยอดจากเมื่อวาน

* การสร้างแผนที่จีไอเอส แบบลายเส้น Line โดยสร้างเส้นถนน บนโปรแกรม QGIS และหาค่าความยาวของเส้น
* การสร้างแผนที่จีไอเอส แบบพื้นที่ polygon โดยสร้างแผนที่ landuse
* การสร้างแผนที่จีไอเอส แบบพื้นที่ polygon โดยสร้างแผนที่ อาคาร building จากภาพ
แล้วดูขนาดของพื้นที่ที่นำเข้าสู่ระบบจีไอเอส

ช่วงบ่ายวันสุดท้าย ครูได้เรียนรู้พื้นฐาน การใช้งานโปรแกรม Google Map / Google Earth เบื้องต้น
* การใช้งาน Google Map ระบุตำแหน่งต่างๆ ของสถานที่สำคัญในไทย และโรงเรียนของบ้าน
* การวิเคราะห์ตำแหน่งเส้นทางจากจุด A โรงเรียน ไปยัง จุด B มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
* การวิเคราะห์ตำแหน่งการเคลื่อนที่จากจุด A ไปยัง จุด B และจุด C

* การใช้งาน Google Earth โดยการค้นหาตำแหน่งสถานที่สำคัญในโลก และในไทย
* วิเคราะห์ตำแหน่งเส้นทางจากจุด A ไปยัง จุด B
* การแสดงผลในรูปแบบ 3 มิติ
* การแสดงการเคลื่อนที่ animation บน Google Earth

* และปิดงาน มอบวุฒิบัตร ให้กับครูที่มาเข้าร่วมอบรมครบ 80% ในครั้งนี้

ความคาดหวังว่า ไม่นานนี้คุณครูภูมิศาสตร์ที่ต้องสอนนักเรียนระดับมัธยมศึกษา จะทำให้นักเรียนสนุกไปกับการเรียนรู้บนเทคโนโลยีที่น่าใช้ สำหรับการค้นหาข้อมูลต่อไป

[ขจิต ฝอยทอง]

• มาให้กำลังใจคุณครูและอาจารย์ครับ
• มีหลายท่านมากๆๆที่ใช้ไม่ได้
• แต่โชคดีมาก
• ที่ได้ฝึกกับอาจารย์
• ดีจังเลยครับ

[ขวัญชัย เพ็งโตวงษ์]

อบรมเรื่อง GIS อีกเมื่อไรผมขออนุญาตส่งข่าวขอให้ผมได้เข้าอบรมด้วยนะครับ

นายขวัญชัย เพ็งโตวงษ์

ที่อยู่ 9 หมู่ 9 กองการศึกษา เทศบาลตำบลซับสมอทอด

อ.บึงสามพัน จ.เพชรบูรณ์ 67160 โทร 056-731-742 ต่อ 21

มือถือ 08 - 5522 - 2236 , 08- 7313 - 3381

[ครูgisชนบท]

ในการประยุกต์ใช้สำหรับงานสำรวจพื้นที่ชุมชน โดยให้เด็กเยาวชน ออกสำรวจพื้นที่ ก็อาจจะพอทำได้ในระดับหนึ่ง

ถ้ามี GPS ด้วยยิ่งมีความถูกต้องสูงในเชิงพิกัด x,y ภูมิศาสตร์ เพื่อกำหนดขอบเขตพื้นที่ปลอดยาเสพติด หรือติดตามแหล่งสถานบันเทิง รอบๆ ชุมชน

แต่ถ้าไม่มี GPS อาจจะต้องค้นหาจากเว็บไซต์ที่มีภาพดาวเทียมสนับสนุน และบันทึกค่าพิกัดมา ก็อาจจะพอใช้ได้ครับ

แต่ถ้าจะเข้าใจมากขึ้น ต้องเข้าฝึกอบรม เพราะอย่างนี้บางที อ่านตำรา จะไม่ลัดเท่ากับ การเรียนรู้ผ่านการฝึกอบรมจะเร็วกว่า แล้วค่อยศึกษาเพิ่มเติม

ไว้มีโอกาสจะส่งข่าวสารไปนะครับ

[นายชวน นครศรีฯ]

อบรมเรื่อง GIS อีกเมื่อไร ผมขออนุญาตอาจารย์ช่วยส่งข่าวเรื่องการอบรมด้วยนะครับ

จะได้นำความรู้มาใช้งานให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อการปฏิบัติงานและการแก้ไขปัญหา

สถานที่

จ.ส.ต.บุญชวน ชูช่วย

ฝ่ายการข่าว กองบัญชาการผสมพลเรือน ตำรวจ ทหาร

ค่ายสิรินธร ต.เขาตูม อ.ยะรัง จ.ปัตตานี

มือถือ 08 - 4059 - 8032

ประสบการณ์เกิดจากการเรียนรู้และการปฏิบัติจริง

แต่ยังเรียนรู้และปฏิบัติได้ในโลกแคบ ๆ

ขอบพระคุณอย่างสูงครับที่นำความรู้และประสบการณ์มาถ่ายทอดให้ผู้สนใจอย่างผมได้เรียนรู้

[นัฐพล มหาวิค]

ขอชื่นชมอาจารย์ที่เป็นตัวอย่างที่ดีมากๆให้กับวงการนี้ครับ ผมก็เป็นคนนึงที่ได้แรงบันดาลใจจากGIS2MEของอาจารย์ครับ