ทำไมต้องสายหยุด

สายหยุด หยุดกลิ่นฟุ้งยามสาย

สายหยุดมีถิ่นกำเนิดในเอเชีย อยู่ในวงศ์เดียวกับกระดังงา การะเวก นมแมว และลำดวน ในวรรณคดีบางครั้งใช้ชื่อ สาวหยุด พันธุ์ไม้ชนิดนี้มีใบดก ใบอ่อนสีนวลอมเขียวหรืออมแดง ใบแก่สีเขียวเข้ม ผิวใบค่อนข้างมัน ขอบเป็นคลื่นเล็กน้อย ดอกออกตามซอกใบและห้อยลง ดอกบานใหม่สีเขียวอมเหลือง วันต่อมาเป็นสีเหลืองทองจนถึงสีเหลืองอมน้ำตาล กลีบผอมยาว บิดเล็กน้อย ดอกออกตลอดปี ปลูกเลี้ยงค่อนข้างง่าย ขยายพันธุ์โดยใช้กิ่งตอน หรือเพาะจากเมล็ด มีชื่อเรียกอื่นๆ เช่น กล้วยเครือ เครือเขาแกลบ สาวหยุด เสลาเพชร เป็นต้น เป็นไม้รอเลื้อยหรือไม้พุ่ม ซึ่งสามารถเลื้อยเกาะไม้อื่นได้ไกล มักแตกกิ่งก้านสาขาที่ส่วนยอด และแผ่กิ่งก้านออกไปรอบๆ เป็นบริเวณกว้าง กิ่งอ่อนสีน้ำตาลมีขนปกคลุม เมื่อแก่จะมีสีดำเป็นมัน ใบเป็นใบเดี่ยว รูปรีแกมรูปหอก เรียงสลับ ผิวใบสีเขียวเข้มเป็นมัน มีใบดก

สายหยุดต้นนี้ ผู้เขียนไม่ได้ปลูกเองหรอกครับ อยู่ ๆ ก็มาเอง ทั้ง ๆ สร้างบ้าน ปลูกลำไยมาก็หลายปีไม่เป็นมีต้นสายหยุดสักต้น ก็เลยสงสัยน้องนกผู้น่ารักนำมาปลูกให้ ที่สงสัยน้องนก เพราะว่าต้นสายหยุดต้นต้นนี้งอกได้ต้นลำไย ซึ่งมีนกชอบมาเกาะ และทำรังที่ต้นลำไย เลยต้องยกคุณงามความดีให้เจ้านกน้อยที่มาช่วยปลูก นอกนั้นแล้วยังมีต้นไม่อื่น ๆ อีกที่ไม่ได้ปลูกเอง เช่น ต้นเครือออน พริก ต้นไทร เอื้องหมายนา เท่าที่นึกออก และที่ขาดเสียมิได้ อาจารย์ขจิต ฝอยทอง ขอมาว่าอยากเห็นต้นสาวหยุด จัดให้ครับ

ดอกของสายหยุดจะออกตามซอกใบห้อยย้อย เป็นดอกเดี่ยว มีกลีบดอก 5-6 กลีบ แต่ละกลีบจะบิดงอ กลีบรองดอกสั้น เกสรตัวผู้และเกสรตัวเมียอยู่บนฐานกลางดอก เมื่อดอกอ่อนเป็นสีเขียว พอแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ออกดอกตลอดปี และยิ่งต้นที่มีอายุมากก็จะยิ่งออกดอกมาก และขนาดของดอกก็จะใหญ่ขึ้นและมีสีเหลืองเข้มขึ้นด้วย ดอกสายหยุดจะเริ่มส่งกลิ่นหอมจัดในยามรุ่งอรุณ และกลิ่นจะค่อย ๆ จางลงจนหมดกลิ่นในยามเที่ยงวัน จึงเป็นที่มาของชื่อ "สายหยุด" คือ พอสาย ๆ ก็หยุดกลิ่นนั่นเองครับ

ผลนั้นเป็นผลสดมีเนื้อจะออกรวมเป็นกลุ่ม เป็นผลย่อยกลมรี มีส่วนคอดเป็นข้อๆ คล้ายลูกประคำ ผลอ่อนมีสีเขียว และเปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อแก่ จนกระทั่งเป็นสีดำเมื่อสุก ภายในมีเมล็ดกลม ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ดหรือตอนกิ่ง

สรรพคุณ ดอกสกัดทำน้ำมันหอมระเหย บำรุงหัวใจ ส่วนต้นและรากใช้รักษาอาการติดยาเสพติด รากใช้แก้อาการท้องเสีย

สายหยุด หรือสาวหยุด เป็นไม้ในวรรณคดีที่มักจะกล่าว เช่น

พระราชนิพนธ์เรื่อง เงาะป่า กล่าวถึง 'สายหยุด' ไว้ว่า "...สายหยุดดอกย้อยห้อยพวงยาน กลิ่นซาบซ่านนาสาดอกน่าเชย..."

ลิลิตตะเลงพ่าย กล่าวถึงสายหยุดกับความรัก ไว้ว่า

"สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง ยามสาย

สายบ่หยุดเสน่ห์หาย ห่างเศร้า

กี่คืนกี่วันวาย วางเทวษ ราแม่

ถวิลทุกขวบค่ำเช้า หยุดได้ฉันใด"

ขอบคุณท่านผู้อ่านทุกท่านครับ

เขียนใน GotoKnow โดย ทองหยอด
ใน ต้นไม้ใบหญ้า

คำสำคัญ (Tags): #กล้วยเครือ#สายหยุด#สาวหยุด#เครือเขาแกลบ#เสลาเพชร

หมายเลขบันทึก: 253933เขียนเมื่อ 6 เมษายน 2009 23:55 น. ()แก้ไขเมื่อ 6 กันยายน 2013 20:33 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน