วิทยุชุมชนแท้ ; เครื่องมือเพิ่มพลังอำนาจประชาชน

บทความพิเศษ ชุด (๑)ปฏิวัติสื่อชุมชนท้องถิ่น = ปฏิวัติประชาธิปไตย

วิทยุชุมชนแท้ ;  เครื่องมือเพิ่มพลังอำนาจประชาชน

 

 

โดย แม่จัน  สันธงชัย

เครือข่ายพัฒนาสื่อชุมชนท้องถิ่น สถาบันชุมชนท้องถิ่นพัฒนา(LDI)

……………..

 

...แจ้งข่าวล้มวัว งานแต่งบ่าวทอง บ้านสร้อง ค่ำนี้...ใครมีเครื่องหอม เครื่องเทศ ติดมือไปด้วยช่วยกันปรุง...

..ขอร้อง ชาวบ้านแท่นมาช่วยกันซ่อมหลังคากุฏิหลวงพ่อ หลังงานบุญวันพระใหญ่...ใครว่างไปช่วยกัน....

....ใครเห็นควายตาเยื้องหายที่นาหลังเขาขี้ฝอย...แจ้งได้ที่....

...พี่น้อยบ้านนาโยงจะบวชลูก บอกข่าวมาทางอากาศด้วยเน้อ....

..................

                บรรยากาศพื้นบ้านในด้านการบริการสาธารณะ(Public  service) สะท้อนผ่านเนื้อหาการแจ้งข่าวชุมชนท้องถิ่นในการออกอากาศของสถานีวิทยุชุมชนของชาวบ้าน ที่ฝากเครื่องส่งและเสาอากาศสูงกว่ายอดตาล...ไว้ที่ทำการสหกรณ์..กลุ่มออมทรัพย์...กลุ่มแม่บ้าน...เมื่อกว่าสิบปีที่แล้ว...

                ด้วยบรรยากาศการจัดรายการที่เป็นธรรมชาติสุดๆ ตามวิถีชีวิต  วิถีชุมชน ของคนในถิ่นนั้น ประเภทที่เคยไปเยี่ยมสถานีวิทยุชุมชนที่หนองบัวลำภู พอไปถึงสถานีที่อาศัยที่ตั้งของกลุ่มแม่บ้านที่ท้ายบ้าน นายสถานีที่เป็นแกนนำชุมชนดีอกดีใจที่คณะของเราไปเยี่ยม จึงชวนกันจัดรายการสดสัมภาษณ์คณะทำงานจากส่วนกลาง คุยกันได้ไม่ถึงสิบนาทีมีเด็กน้อยวิ่งมาตามแกนนำชุมชน ที่กำลังทำหน้าที่เป็น ดี.เจ.จัดรายการสัมภาษณ์สดออกอากาศอยู่ แล้วท่านก็ประกาศออกไมค์ว่า....     “ ขอโทษที พี่น้อง...บักหำน้อยมาตามว่าฝูงวัวที่ไปผูกเลี้ยงที่เชิงป่าโคก ถูกหมาเห่าตกใจพากันเตลิดขึ้นโคกไปแล้ว..เดี๋ยวข้อยไปตามวัวก่อน..ตามครบทั้งฝูงเมื่อไหร่ ค่อยมาฟังสาระสำคัญจากคณะอาจารย์อ้วนทีหลัง...ตอนนี้ฟังเพลงบ้านเฮานำ ไปพลางเด้อ....” แล้วดีเจ.ก็รีบวิ่งออกจากห้องส่งที่บุลังไข่กระดาษทึบเป็นผนังดูดซับสียงสะท้อนไปท้ายทุ่ง...จนแล้วจนรอดคณะทำงานจากส่วนกลาง ก็ยังไม่ได้ออกรายการต่อมาจนทุกวันนี้...กว่าสิบปีมาแล้ว....

                สิ่งที่ได้เห็นและเป็นอยู่ในวันนั้น คือ ...

                การเข้าถึงสื่อ (Access) ซึ่งหมายถึง การเข้าถึงตั้งแต่การฟัง การแสดงความคิดเห็น และความต้องการต่อรายการของสถานี...

                การมีส่วนร่วม (Participation) คือ การที่ประชาชนในชุมชนทั้งมวลได้มีส่วนร่วมได้ในทุกขั้นตอน ตั้งแต่ร่วมคิด ร่วมผลิตหรือจัดรายการ รวมถึงการจัดการ

                การบริหารจัดการด้วยตนเอง (Self-management) คือ การมีส่วนร่วมในการตัดสินใจได้ด้วยตนเอง ในทุกขั้นตอน ตั้งแต่ ร่วมคิด วางแผน กำหนดนโยบาย การบริหาร และการลงมือผลิตสื่อด้วยตนเอง

                ด้วยหลักสำคัญข้างต้น ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดเรื่องหลักการของวิทยุชุมชนโดยองค์กรยูเนสโก (UNESCO) [๑]  และที่ รศ.จุมพล รอดคำดี ได้อธิบายถึงลักษณะของวิทยุชุมชน(ที่แท้..ผู้เขียน) ดังนี้ คนฟังอันหลากหลายสามารถเข้าถึงได้ง่าย เท่าเทียม มีส่วนร่วมทุกขั้นตอน  เป็นสมบัติสาธารณะที่คนในชุมชนร่วมกันจัดตั้งและเป็นเจ้าของร่วมกัน ใช้ระบบอาสาสมัครช่วยกันทำงานบริหารกันเอง ไม่หวังผลกำไรเชิงธุรกิจ  เป็นอิสระจากการครอบงำทางการเมือง รัฐ ราชการ ทำหน้าที่เป็นเสมือนหนึ่งศูนย์ข้อมูล เชื่อมโยงการเรียนรู้ ...อันนำสู่สังคม ชุมชนเข้มแข็ง....

                โดยหลักการที่สำคัญอีกประการหนึ่ง ก็คือ หลักการที่ว่า  “Information is Power - การเข้าถึงข่าวสารข้อมูลคืออำนาจ –ผู้ใดสามารถเข้าถึงข้อมูลข่าวสารและใช้ประโยชน์จากกระบวนการสื่อสารได้ ผู้นั้นย่อมครองอำนาจ”

การสร้างโอกาส ช่องทาง และพัฒนาศักยภาพให้คนส่วนใหญ่ในสังคม โดยเฉพาะประชาชน ผู้ด้อยโอกาส ได้เข้าถึงและใช้อำนาจการสื่อสารข้อมูลข่าวสารอย่างมีประสิทธิภาพจึงเป็นการเพิ่มอำนาจ แก่มวลชนพื้นฐานอย่างเป็นรูปธรรม อันนำสู่ชีวิตที่อยู่ดีมีสุขดังที่วาดหวังร่วมกัน  

                การสื่อสารมีอิทธิพลต่อสังคมอย่างกว้างขวาง มีบทบาทต่อการแก้ไขปัญหาทางสังคมอย่างมีพลัง การสื่อสารเพื่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคม คือ จุดคานงัด คือ ข้อต่อของการเปลี่ยนแปลงในสังคม โดย การเปิดพื้นที่สาธารณะ ให้ชุมชนท้องถิ่นสามรถเข้าถึง (ACCESS) และใช้สื่อได้ง่าย และสามารถใช้สื่อได้อย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นกว่าทุกยุคทุกสมัย ในโอกาสนี้...

                สื่อชุมชนท้องถิ่น โดยเฉพาะวิทยุชุมชน(ที่แท้) จึงมีความหมายเท่ากับ เครื่องมือส่วนหนึ่งของสังคม ชุมชน ท้องถิ่น  โดยเฉพาะคนเล็กคนน้อยทั้งหลายทั้งปวง...ในการสร้างพลังอำนาจใหม่ของประชาชน.

---

[๑]  รศ.จุมพล  รอดคำดี  .  เอกสาร กองงาน กกช.