พฤกษาธิปไตย
ร่มโพธิ์ร่มไทรเป็นร่มไม้ที่ให้ความร่มเย็นในยามที่ร้อนกายและรู้สึกจะให้ความร่มเย็นกว่าต้นไม้หลายชนิดเช่นถ้าเปรียบร่มโพธิ์ร่มไทรกับร่มไม้อื่นๆเช่นร่มมะพร้าว ร่มต้นตาลดูจะแตกต่างและห่างกันลิบลับในแง่ของความปลอดภัยและความร่มเย็น เราพักอยู่ใต้ร่มต้นมะพร้าวหรือร่มต้นตาลไม่แน่ว่าเมื่อไหร่จะโดนก้านต้นตาลหรือลูกตาลหล่นลงมา แม้ร่มมะพร้าวก็เฉกเช่นนั้น อีกนัยหนึ่งนักปราชญ์เปรียบอุปมาบิดามารดาเป็นดั่งร่มโพธิ์ร่มไทรของบุตรธิดา
แม้ผู้นำครอบครัวจะถูกอุปมาเหมือนร่มโพธิ์ร่มไทรแต่ปัจจุบันบิดามารดาหลายครอบครัวมักจะกลายเป็นร่มมะพร้าวหรือร่มต้นตาลแทนอยู่ใกล้แล้วไม่อบอุ่นแต่รู้สึกน่ากลัวหรือไม่มีความสุขเท่าที่ควร หากอุปมาบิดามารดาเป็นเช่นนี้แล้วบุตรธิดาเราจะอุปมาเหมือนกับอะไรหรือหากอุปมาผู้ปกครองเหมือนร่มโพธิ์ร่มไทรแล้วผู้ได้ปกครองจะหมายถึงอะไร
คำตอบที่น่าประทับใจที่สุดเห็นจะอยู่ในหนังสือ “สังข์ศิลป์ชัย” เป็นนิทานของคนอีสานที่จารึกในหนังสือข่อย(หนังสือข่อยกับใบลานจะเหมือนกันต่างกันตรงที่หนังสือใบลานยาวประมาณศอกแต่หนั่งสือข่อยยาวราวฟุตหนึ่ง หนังสือใบลานมันเป็นคำสอนทางศาสนาแต่หนังสือข่อยจะเป็นนิทานหรือตำรายาต่างๆ) หนังสือข่อยที่ผู้เขียนอ่านเป็นอักษรขอมและมีผู้แปลเป็นไทยหลายท่าน ในหนังสือใบข่อยเรื่องสังข์ศิลป์ชัยหน้าที่ ๑๐๓ กล่าวอุปมาการปกปรองครอบครัวหรือการปกครองบ้านเมืองแบบระบบพฤกษาธิปไตยไว้ดังนี้
อันว่า โยเธศท้าว ทุกทั่วแดนดิน
ให้ฮ่ำ ปริปรายเหมือน ฮากฮองภายพื้น
ฝูงหมู่ เสนานั้น มีคุณครองประเสริฐ
เลือกผู้แกล้ว ปุนไว้ด่งลำ นั่นเด้อ
อันหนึ่ง อามตย์น้อย เอาแอบตางตา
ปุนดั่งเป็นสาขา ง่างามระวังไว้
องค์กษัตริย์ไท้ เป็นจอมยังยอด
ระดูแผ่ผ้ง ผลล้นลุ่มเทิง
รสแผ่เท้า ตลบทั่วแดนดิน
พึงคณาสัตว์ ชอบชุมชมเฮ้า
อันนี้ ยถาแท้ ทำเนียมปุนเปรียบ
คันว่า ฮากบ่หมั่น ซิพาต้นตุ่มตาย แท้แล๊ว.
สรุปเป็นภาษาสมัยใหม่ได้ความว่า “ประชาชนชนชั้นกรรมาชีพ(โยธา=พลเมือง)ที่อาศัยอยู่ทั่วประเทศอุปมาเหมือนรากของต้นไม้ใหญ่ ผู้ที่เป็นข้าราชการผู้ใหญ่บ้านกำนัน อบต. สจ. สส.อุปมาเหมือนลำต้นของต้นไม้ การเลือกคนมาเป็นข้าราชการตั้งแต่ผู้ใหญ่บ้าน กำนันขึ้นมา ควรเลือกคนแกล้วกล้าเข้ามาทำงานเพราะคนเหล่านี้เปรียบเหมือนลำต้นของต้นไม้ใหญ่ ข้าราชการชั้นผู้น้อยอุปมาเหมือนกิ่งก้านสาขาของต้นไม้จึงควรรักษาใส่ใจ พระมหากษัตริย์อุปมาเหมือนยอดไม้ หากคนเหล่านี้ปฏิบัติตนให้เหมาะสมแก่สถานภาพของตนแล้ว ต้นไม้ต้นนี้ย่อมเกิดดอกออกผลดกเป็นอาหารที่อร่อยด้วยเป็นต้นไม้ที่แข็งแรงด้วยสามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้สารพัดประโยชน์ อุปมานี้ฉันใด อุปมัยก็ฉันนั้น รากไม้ที่ไม่แข็งแรงมั่นคงย่อมทำให้ต้นไม้เน่าล้มตายได้ฉันใด หากเราไม่ดูแลพลเมืองที่เป็นเหมือนรากไม้ เราก็อาจจะตายได้ฉันนั้นเช่นกัน ดังนั้นหากบุคคลใดเป็นลำต้นหรือเป็นกิ่งก้านสาขาและเป็นยอดแต่ไม่ปกป้องรากคือชนชั้นกรมมาชีพแล้วอาจพาให้ตนเองตายเหมือนต้นไม้”
คนไทยทุกคนบนผืนแผ่นดินไทยทุกคนแม้บางคนจะเป็นแค่รากทั้งรากแก้วรากแขนงหรือรากฝอยของต้นไม้ก็ย่อมมีความสำคัญต่อลำต้นเพราะรากเน่าแล้วต้นไม่ใหญ่ก็อาจตายได้ การบำรุงคนของประเทศนี้จึงควรให้สิ่งที่เหมาะสมแก่สถานภาพ
เจดีย์ที่มียอดสูงตระหง่านแต่กว่าจะมียอดก้อนอิฐที่เป็นฐานก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้เจดีย์สูงได้ ประเทศเราจะมีศักดิ์ศรีก็เพราะเราดูแลรักษาประชากรให้ดี เป็นยอดเจดีย์ทองอย่าลำพองว่าเราสูงส่งหากฐานรากร้าวยอดเจดีย์ทองก็ไม่อาจตระหง่านงามให้คนกราบไหว้และมองเห็นแต่ไกลได้มิใช่หรือ
ความเห็น (2)
- "รากไม้ที่ไม่แข็งแรงมั่นคงย่อมทำให้ต้นไม้เน่าล้มตายได้ฉันใด หากเราไม่ดูแลพลเมืองที่เป็นเหมือนรากไม้ เราก็อาจจะตายได้ฉันนั้นเช่นกัน"
- "คนไทยทุกคนบนผืนแผ่นดินไทยทุกคนแม้บางคนจะเป็นแค่รากทั้งรากแก้วรากแขนงหรือรากฝอยของต้นไม้ก็ย่อมมีความสำคัญต่อลำต้น..."
- เห็นด้วยค่ะ แต่ขอเสนอว่ารากบางประเภทไม่ค่อยดีค่ะ..เช่น "รากงอก" ผู้บริหารบางท่านที่ไม่ปล่อยวาง ยึดติดอำนาจเหมือนรากงอก กรณีนี้เน่าไปก็ไม่เป็นไร ใช่ไหมคะ
- ขอบพระคุณสำหรับบันทึกที่ให้แง่มุมแก่นักปกครองค่ะ
คิคิ.....
ขอบคุณครับ เรื่องผู้บริหารไม่ขอวิจารณ์ครับ เพราะคนเรายิ่งมีตำแหน่งสูงเท่าใดยิ่งสอนยาก และมีพิษมากเหมือนงูจงอาง บางทีขืนบอกก็เท่ากับรอวันเข้าโลง
ผู้ใหญ่ ท่านย่อมมีวิจารณาญาณอยู่แล้วครับ แต่ที่ท่านทำไม่ถูกใจเรา อาจเป็นเพราะเรามีอะไรที่มองไม่ไกลเท่าผู้ใหญ่ก็ได้ คนหลายคนมองพ่อแม่ที่ไม่ได้เรียนหนังสือว่าเป็นเต่าล้านปี แต่ลืมไปว่าที่เราด่าอยู่ขณะนี้เราพึ่งมีอายุได้ยังไม่ถึง ๖๐ ปีด้วยซ้ำ รอไว้ตอนที่เราได้ล้านปีค่อยด่าก็ยังไม่สาย คิคิ
ขอบคุณที่แวะมาทักทายอีกครั้งครับ